ελ γκρεκοΗ «Βάφτιση του Χριστού», ο πίνακας του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου, που αποκτήθηκε πρόσφατα από τον Δήμο Ηρακλείου, δεν αποδεικνύεται ότι το 1567 είναι η ακριβή ημερομηνία δημιουργίας του. Αυτή ήταν η πιο τρανταχτή αποκάλυψη των επιστημόνων στο Διεθνές Συμπόσιο «El Grecο΄s Studio», που διοργάνωσε το τριήμερο 23-25 Σεπτεμβρίου στο Ρέθυμνο, το «Κέντρο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος» του Ινστιτούτου Μεσογειακών Σπουδών / ΙΤΕ , με τη συμμετοχή κορυφαίων ειδικών επιστημόνων, ιστορικών της τέχνης και συντηρητών απ΄ όλον τον κόσμο.
Ο καθηγητής Ν. Χατζηνικολάου, μέσα από μία σειρά ερωτήσεων προσπάθησε να κλονίσει το οικοδόμημα που έχει χτιστεί γύρω από τον πίνακα, χωρίς ωστόσο να θέσει σε ισχυρή αμφισβήτηση ότι το έργο δεν είναι του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου.

Ο κ. Χατζηνικολάου εστίασε στην ημερομηνία δημιουργίας του πίνακα, ο οποίος – σύμφωνα πάντα με τον καθηγητή και τους συνεργάτες του – δεν είναι του 1567. Η ημερομηνία 1567 (MDLXVII) με τους χρυσούς λατινικούς χαρκτήρες, είναι λανθασμένη και η ακριβής είναι η 1566.

¶μεσα κατηγορήθηκαν όσοι πιστοποίησαν τη χρονολογία . Χρέωσε  και τον οίκο δημοπρασιών Κρίστις για την περιγραφή τους στον πίνακα « Ένας πίνακας απαράμιλλης ομορφιάς &. Μια υπέροχη δουλειά& αυτός ο πίνακας προέρεται από μια ξεχωριστή στιγμή της καριέρας του Γκρέκο».

Ο Ελ Γκρέκο έφυγε για τη Βενετία την άνοιξη του 1567. Αν το έργο είναι του 1566, τότε θα σημειωθεί το μοναδικό φαινόμενο «όπου ο καλλιτέχνης επιλέγει ρωμαϊκούς και όχι ελληνικούς χαρακτήρες».

Όμως ο Θεοτοκόπουλος επέλεγε να υπογράφει στα έργα του «Κρης εποιή», χρησιμοποιώντας χρονολογίες σε ελληνικούς χαρακτήρες είτε βρισκόταν στην Κρήτη, είτε στην Ιταλία, είτε στην Ισπανία. Γιατί θα επέλεγε να χρησιμοποιήσει την υπογραφή του στα ελληνικά και τη χρονολογία στα λατινικά. Είναι μόνο ένα από τα ζητήματα που ζητούν τη λύση τους.

«Στην απόγνωση θα έλεγα να σωθεί η αυθεντικότητα της ημερομηνίας κι όχι του έργου, Καταφεύγουμε στη θεωρία που έχει καταρριφθεί από πολλούς, σύμφωνα με την οποία ή ο Θεοτοκόπουλος δεν έφυγε ποτέ από το νησί -και σ΄ αυτήν την περίπτωση η νεανική του καλλιέργεια έγινε αποκλειστικά σε κρητικό περιβάλλον – ή είχε ήδη βρεθεί στη Βενετία πάνω από μία φορά και ήρθε έτσι σε επαφή με τον κόσμο της δυτικής ζωγραφικής» ανέφερε εν τέλει ο κ. Χατζηνικολάου.

Ενώ Ιταλός ιστορικός τέχνης αναφώνησε «αφύ δεν ήταν ο Θεοτοκόπουλος, ποιος στην ευχή ήταν και γιατί έβαλε την ημερομηνία εκεί;».

Το θέμα βρίσκεται μόνο στην αρχή. Έχει ήδη πάρει διαστάσεις και ένας «πόλεμος» έχει ξεσπάσει στα μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας. Το αν τελικά ο πίνακας ήταν αυθεντικός, το θέμα τη χρονολογίας, αν ήταν σωστή η αγορά του από το δήμο Ηρακλείου ή όχι, αν κάποιοι ξεγέλασαν ή αν κάποιοι ξεγελάστηκαν, είναι ζητήματα που μένει να αποδειχτούν στον χρόνο.

 Η ζωή του

ελ γκρεκο 2Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος γεννήθηκε το 1541 στον Χάνδακα, το σημερινό Ηράκλειο. Δεν γνωρίζουμε πολλά για τη ζωή του στην Κρήτη. Το 1566 έφυγε για τη Βενετία, όπου έγινε μαθητής του Τιτσιάνου. Εκεί έμαθε για τις βασικές τεχνικές της σύγχρονης ζωγραφικής. Λίγα χρόνια αργότερα πήγε στη Ρώμη. Δημιούργησε κάποιο όνομα και μάλλον ήρθε σε επαφή με τα έργα που κατείχαν στις συλλογές τους οι ιταλοί φιλότεχνοι πλούσιοι της εποχής. Στην Ιταλία του δόθηκε και το προσωνύμιο του El Greco.

Πότε ακριβώς πήγε στην Ισπανία δε γνωρίζουμε. Εκείνη την εποχή ο βασιλιάς ο Φίλιππος Β’ έχτιζε έξω από τη Μαδρίτη το ανάκτορο – μοναστήρι του Εσκοριάλ. Ο Θεοτοκόπουλος κέρδισε κάποια αναγνώριση αλλά ο βασιλιάς δεν θεώρησε ότι το έργο του συμβάδιζε με την εποχή – άλλωστε είμαστε στα χρόνια της Ιεράς Εξέτασης και της Αντιμεταρρύθμισης- παρόλο βέβαια που το εκτίμησε κι έτσι δεν πήρε ποτέ παραγγελίες για το Εσκοριάλ.

Πάντως το 1577 βρίσκεται στο Τολέδο, που είχε πάψει να είναι το πολιτικό κέντρο της Ισπανίας, όπου εργάζεται για τα εικονοστάσια του Santo Domingo El Antiguo. Δεν είναι γνωστά πολλά πράγματα για την ιδιωτική του ζωή. Δεν παντρετηκε ποτέ αλλά απόκτησε από την Χερονίμα ντε λας Κουέβας ένα γιο, τον Χόρχε – Μανουέλ (Γιώργιο Εμμανουήλ), προς τιμή του πατέρα του και του αδελφού του.

Τα στοιχεία δείχνουν ότι το 1585 είχε σταθεροποιήσει τα οικονομικά του. Όμως μόνο μια-δυο φορές στη ζωή του δέχτηκε σοβαρή παραγγελία από τη Μαδρίτη.

Έμπλεξε σε δικαστικές διαμάχες για κάποια έργα του, κυρίως επειδή τότε υπήρχε ένα περίεργος διακανονισμός πληρωμής, και αν οι παραγγελιοδότες δεν ήταν ικανοποιημένοι αρνούνταν να πληρώσουν την πραγματική αξία των πινάκων. Στα έργα ου υπόγραφε πάντα ελληνικά.

Πέθανε στις 7 Απριλίου 1614. Αρχικά θάβεται στην εκκλησία του Αγίου Δομήνικου του Παλαιού, λόγω όμως αντιδίκιας με τις μοναχές ο γιος του μεταφέρει το λείψανο του στην εκκλησία του Σαν Τορκούατο, που αργότερα θα κατεδαφιτεί και το φέρετρο χάνεται.

 Σχετικοί Δικτυακοί Τόποι

Ιστορικό Μουσείο Κρήτης

Δικτυακή Εγκυκλοπαίδεια Τέχνης

Το μουσείο του Ελ Γκέκο

Η πόλη του Τολέδου

 

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

  • Gudiol, Jose , «Ελ Γκρέκο», εκδόσεις Εμπορική Τράπεζα 
  • Scholz-Haensel, Michael «Ελ Γκρέκο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος 1541- 1614», εκδόσεις Taschen 
  • Παναγιωτάκης, Μ. Νικόλαος, «Τα νεανικά χρόνια του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου», Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης
  • Χατζηνικολάου, Νίκος (επιμ)  « Δομήνικος Θεοτοκόπουλος Ι – Τεκμήρια για τη ζωή και το έργο του», Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης
  • Χατζηδάκης, Μανόλης , «Δομήνικος Θεοτοκόπουλος Κρης Κείμενα 1940-1990», εκδόσεις ΜΙΕΤ

γράφει η Βίκυ Αγγελοπούλου


 

Print Friendly, PDF & Email

Από manos