Κυκλοφορεί σε όλα τα περίπτερα της χώρας το δέκατο τρίτο τεύχος του περιοδικού ΚΡΗΤΙΚΟ ΠΑΝΟΡΑΜΑ, του πρώτου και μοναδικού κρητικού εντύπου πανελλαδικής κυκλοφορίας. Ορισμένα από τα θέματα:Μεσοπαντίτισσα:
Το ιερό σύμβολο του Χάνδακα και της Βενετίας… Μία από τις σημαντικότερες τελετές στον ενετοκρατούμενο Χάνδακα ήταν η περιφορά της εικόνας της Παναγίας της Μεσοπαντίτισσας, η οποία γινόταν κάθε Τρίτ, στις μεγάλες εορτές ή και σε άλλες ειδικές περιστάσεις. Αναμφίβολα το έθιμο αυτό έχει τις ρίζες του στη βυζαντινή παράδοση, δεδομένου ότι παρόμοιες λιτανείες εικόνων της Παναγίας γίνονταν στο Βυζάντιο. Στη συνέχεια υιοθετήθηκε από την καθολική Εκκλησία και εντάχθηκε στο τελετουργικό σύστημα που ίσχυε στην Κρήτη.
Η περιφορά της εικόνας της Μεσοπαντίτισσας, που βρισκόταν στον καθολικό ναό του Αγίου Τίτου και γι’ αυτό ήταν γνωστή ως Παναγία του Αγίου Τίτου, διατηρήθηκε έως τις τελευταίες ημέρες πριν από την παράδοση του Χάνδακ στους Τούρκους, γεγονός που μαρτυρείται και από τον Μαρίνο Τζάνε Μπουνιαλή στον Κρητικό Πόλεμο.
Κατά την παράδοση του Χάνδακα στους Τούρκους, το 1669, η εικόνα της Μεσοπαντίτισσας μεταφέρθηκε στη Βενετία μαζί με άλλα ιερά σκεύη, λείψανα (όπως η κάρα του Αγίο Τίτου) και εικόνες. Αρχικά τοποθετήθηκε στον ναό του Αγίου Μάρκου και αργότερα με απόφαση της ενετικής Γερουσίας, το 1670, ορίστηκε η τοποθέτησή της στο μεγάλο παρεκκλήσιο του ναού της Santa Maria della Salute την ημέρα των Εισοδίων της Θεοτόκου με μεγάλη πομπή, παρουσία του Δόγη και της Γεροσίας. Το 1797, μετά την πτώση της Δημοκρατίας της Βενετίας, η επένδυση και τα αφιερώματα της εικόνας αφαιρέθηκαν, ενώ τα σημερινά διαδήματα της Παναγίας και του Χριστού είναι του έτους 1922. Και σήμερα ακόμη η εικόνα τιμάται με εξαιρετική μεγαλοπρέπεια στις 21 Νοεμβρίου, εορτή των Εισοδίων• για την ημέρα αυτή εξακολουθεί να κατασκευάζεται προσωρινή γέφυρα με βάρκες, που ενώνει τις δύο όχθες του μεγάλου καναλιού και επιτρέπει την άμεση πρόσβαση στον ναό. Οι πιστοί συρρέουν από το βράδυ της παραμονής, ενώ γύρω από την εκκλησία στήνονται πάγκοι με γλυκίσματα και διάφορα λατρευτικά αντικείμενα.
Τα μικρά Μετέωρα της Καλαμαύκας:
Το θαύμα της ζωής κάνει την εμφάνισή του στις αφιλόξενες κορυφές των βράχων, εκεί όπου πεύκα-μπονσάι δίνουν το δύσκολο αγώνα της πιβίωσης. Διακρίνεις ασύλληπτης ποικιλομορφίας σχηματισμούς που ήταν έργο της αργής γεωλογικής εξέλιξης και της διάβρωσης του νερού. Κάθε βράχινος όγκος, κάθε φαράγγι, κάθε ρεματιά έχει τις δικές της συνθέσεις. Στον Κάστελο και τον Χαυγά υπερτερούν οι βραχομορφές, στο δρόμο για τη γειτονική Ανατολή οι τεράστιοι πύργοι, στον Ξυλοσύρτη τα πέτρινα μανιτάρια και οι ζωομορφές. Όπου η φαντασία στερεύει και τα παιχνιδίσματα του φωτός φτωχαίνουν, εκεί βλέπεις επιβλητικά μικρά Μετέωρα. Και είναι πολλά, με χρώματα πλούσια και ύψος τόσο όσο χρειάζεται για να μην ουράζει η θέασή τους. Όλα δείχνουν ότι σ’ αυτό το μέρος της Κρήτης έλαβαν χώρα γεωλογικές διεργασίες όμοιες μ’ αυτές της Θεσσαλίας (παλαιότερα ήταν θέση αλός) που είχαν ως αποτέλεσμα το σχηματισμό των Μετεώρων της Καλαμπάκας.
Το ιερό φαράγγι του Πατσού:
Στο πανέμορφο φαράγγι του Πατσού αποκαλύφθηκε το 1866 το «Κραναίον ¶ντρον», ένα από τα τέσσερα ¶ντρα (= ιερά σπήλαια της Κρήτης), το οποίο άκμαζε κατά τη Μινωική Εποχή. Ο μαγευτικός χώρος αποτελεί τυπικό παράδειγμα διαχρονικής λατρείας στο ύπαιθρο. Είχε απόλυτη σχέση με τη φύση, την πλούσια βλάστηση, την ευφορία και τη γονιμότητα. Το φαράγγι του Πατσού, έχοντας όλα αυτά τα χαρακτηριστικά, αποτέλεσε ιδανικό χώρο για την τέλεση της λατρείας επί τόσους αιώνες και φαίνεται ότι συγκέντρωνε μεγάλο αριθμ πιστών, αν κρίνουμε από τον πλούτο των αναθημάτων. Οι τελετές γίνονταν με πυρές και θυσίες ζώων. Εκτός από τα ζώα, οι πιστοί αφιέρωναν στο θεό και άλλα προσφιλή σ’ αυτόν αντικείμενα, τα οποία απέθεταν επάνω σε βράχους. Ως ιερό σχετίζεται άμεσα με την αρχαία Σύβριτο, η οποία εικόιζε τον Ερμή και στα νομίσματά της. Μια τυχαία επίσκεψή μας στο φαράγγι μια συνηθισμένη αυγουστιάτικη μέρα απέδειξε ότι ο συγκεκριμένος χώρος διατηρεί την ιερότητά του και προσελκύει ακόμη τους ανθρώπους…
ΜΠΛΑΒΕΣ:
Οι μπλε ωραίες των Λευκών Ορέων Ένα από τα εντυπωσιακότερα στολίδια του βοτανικού κήπου που λέγεται Λευκά Όρη είναι αναμφισβήτητα οι Μπλάβες (Anchusa caespitosa). Αυτό το πυκνοϋφασμένο πράσινο χαλί ανθίζει στις αρχές του καλοκαιριού (Ιούνιο- Ιούλιο)φανερώνοντάς μας α εκπληκτικά του άνθη που έχουν μια απίστευτη απόχρωση του μπλε και το κάνουν να μοιάζει ψεύτικο. Σ’ αυτό ακριβώς το χρώμα οφείλει και την κοινή του ονομασία μπλάβες. Πρόκειται για έρποντα χαμηλό αειθαλή θάμνο που σχηματίζει μεγάλες τούφες σαν μικρά χαλάκια, εξ ου και η επιστηονική της ονομασία «Ανχούζα η… τουφωτή». Η ρίζα της είναι πασσαλώδης και τα φύλλα βρίσκονται όλα στη βάση σαν να μην θέλουνε να ξεκολλήσουνε από το έδαφος. Αυτός, βέβαια, ο «έρπων» τρόπος ανάπτυξης είναι αρκετά συνηθισμένος στα υψόμετρα αυτά, μια και οι αέρηδες και τα χιόνια ανγκάζουν ακόμα και δένδρα της περιοχής π.χ. κυπαρίσσια να «γονατίζουν» παίρνοντας νανώδη μορφή. Η έρπουσα μορφή είναι μορφή προστασίας και από τη βόσκηση, η οποία είναι αρκετά εξαπλωμένη στην περιοχή και απειλεί με εξαφάνιση αρκετά ενδημικά φυτά. Οι μπλάβες είναι στενοενδημικό φτό των ψηλών κορφών των Λευκών Ορέων και μάλιστα περιορίζουν την εξάπλωσή τους από τα 1.200 μέχρι τα 2.000 μ.
Τα βενετσιάνικα νεώρια:
Ήδη από τον 14ο αιώνα, η Κρήτη αποτελεί σημείο-κλειδί στην οικονομική και στρατιωτική στρατηγική της θαλασσινής ενετικής αυτοκρατορίας στην Ανατολική Μεσόγειο. Εξαιτίας της θέσης του, το νησί γίνεται σημαντικός σταθμός για τις βενετσιάνικες νηοπομπές. Συγχρόνως, αποτελούσε και εμπορικό κέντρο για τους εμπόρους που κινούνταν σ’ αυτή την πλευρά της Μεσογείου, πολλοί από τους οποίους έκαναν την πόλη του Χάνδακα χώρο κατοικίας τους. Η μεγάλη αυτή κίνηση, κυρίως στο λιμάνι του Χάνδακα και σε μικρότερο βαθμό στα λιμάνια του Ρεθύμνου και των Χανίων, οδήγησαν τους Ενετούς από πολύ νωρίς στην οργάνωση των λιμανιών των τριών αυτών πόλεων. Απαραίτητα, βεβαίως, ανάμεσα στις άλλες εγκαταστάσεις των λιμανιών ήταν τα νεώρια και γι’ αυτό η Βενετία από πολύ νωρίς προχώρησε στην κατασκευή νεωρίων στις κτήσεις της. Τα νεώρια ή ταρσανάδες ήταν συγχρόνως ναυτικές βάσεις, αποθήκες και χώροι επισκευής, εξοπλισμο και κατασκευής πλοίων. Οι πολεμικές γαλέρες αποσύρονταν τη χειμερινή περίοδο στα νεώρια, όπου εκεί ήταν αποθηκευμένα και υλικά για τον εξοπλισμό και τη συντήρησή τους, αφού πολλές φορές οι γαλέρες έφθαναν χωρίς τον πλήρη εξοπλισμό τους.
Αιχμαλωτίζοντας την πηγή της ζωής στο υπόγειο ποτάμι του ¶νω Περιστερά:
Η επίμονη, συστηματική και εξαντλητική προσπάθεια μιας ελληνογαλλικής ομάδας σπηλαιολόγων στην ορεινή Σητεία. Στόχος, η ακριβής χαρτογράφηση των υπόγειων κοιτασμάτν νερού που θα επιτρέψει την άντλησή του και τη σωτηρία της περιοχής…
Γράμμα από τα Καπετανιανά:
Τα όνειρα των χοίρων.
Δε κατέχω για τσι ξενοχωριανούς χοίρους, μα οι Καπετανιανοί ήτονε σπουδαίοι. Πρώτα – πρώτα εθωρούσανε όνειρα. Μάλιστα εκάνανε έσκημο ύπνο γιατί τα όνειρα αυτά ήτονε κακά, κι επειδή εκαταλαβαίνανε ήντα εξηγούσανε, εσυμπεριφέρουντονε αναλόγως. Εκαταλαβαίνανε επίσης πότε εκοντοσίμωνε το τέλος τως και πολλές φορές το τέλος των ανθρώπω, γιατί είχανε τέθοιο αμάτι που ήπιανε την ασκιανάδα του θανάτου όντεν εκατέβαινε στο χωριό μας. ¶σε τη φοβερήν αμάχη που είχανε με τα τελώνια. Τέθοια αμπούνια εκράθιε η μια μπάντα τσ’ αλλής που καθ’ αργά που μονιταρίζανε εσούντονε το χωριό από τσι μουγκρές τως. Βέβαια σύρμα ενικούσανε τα τελώνια, γιατί αυτά ήτονε απολυτά μα οι χοίροι δεμένοι. Το πια σπουδαίο όμως απ’ όλα ήτονε το κρέας τως, το οποίο το ψήνανε εκατό λογιώ και δεν είχε μερχαμέτι.
Γ. Θ. Γεωργιάδης:
Η μουσική Αντίληψη της ζωγραφικής Ευπατρίδης Ηρακλειώτης, ο ζωγράφος, μουσικός αλλά και θεατρικός συγγραφέας Γιώργος Θ. Γεωργιάδης, γεννήθηκε το 1934 και πέρασε εκτός πόλης τα πρώτα παιδικά του χρόνια, στην εξοχή της Αγίας Ειρήνης όπου κατέφυγε η οικογένεια του κατά τη διάρκεια ης γερμανικής κατοχής. Ευαίσθητος, διέκρινε εξ απαλών ονύχων την αρμονία στη φύση και πολύ σύντομα κατακλύσθηκε από το πάθος της καλλιτεχνικής της αναζήτησης. Σε ηλικία δεκαεννέα ετών σπουδάζει ζωγραφική στην École Nationale des Beaux-Arts της Λυών (1953-1956), και ακολούθως του Παρισιού (1956-1959), με καθηγητές τους Perrieux, Laplace και Cocquet. Απέκτησε την πρώτη εργασιακή του εμπειρία στα ατελιέ των διακεκριμένων ζωγράφων Chancrin και Göts. Στη συνέχεια, το 1959, ξεκίνησε ανώτατες σπουδές πιάνου στη Μουσική Ακαδημία του Αμβούργου, που διεκόπησαν, λόγω στρατιωτικών υποχρεώσεων, το 1961. Ατή η εσπευσμένη επιστροφή του καλλιτέχνη στη χώρα, είχε ως αποτέλεσμα την κατίσχυση του ζωγραφικού έναντι του μουσικού του ταλέντου.
ΚΡΗΤΙΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ
ΕΝΑΣ ΜΑΣΤΟΡΑΣ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΛΙΑ…
Η πόρτα του δεν οδηγεί μόνο σε ένα εργαστήριο, αλλά και σε μια διαφορετική εποχή, έναν κόσμο που έχει χαθεί… Έναν κόσμο χωρίς μηχανήματα και ευκολίες όπου όλα γίνονται με τα χέρια. Ένα κόσμο μυσταγωγικό, όπου τα μυστικά της… τέχνης μεταφέρονται από τον μάστορα στο βοηθό μέσω μια μακρόχρονης και επίπονης διαδικασίας. Ο κ. Γιώργος Χατζηπαράσχος φτιάχνει φύλλο κρούστας και φύλλο κανταΐφι στο εργαστήριό του, που κάποτε ήταν βενετσιάνικο αρχοντικό, στην παλιά πόλη του Ρεθύμνου. Επιμένει να ασκεί το επάγγελά του με τον τρόπο που έμαθε πριν από 50, περίπου, χρόνια αρνούμενος να κάνει τη ζωή του πιο εύκολη και την επιχείρησή του πιο αποδοτική. Έτσι είναι αναγκασμένος να ανταγωνίζεται τις βιομηχανίες που παρασκευάζουν τεράστιες ποσότητες φύλλου σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα. Χρειάζονται μήνες δικής του σκληρής χειρονακτικής εργασίας για να παρασκευαστεί το φύλλο που φτιάχνει ένα μηχάνημα σε μια μέρα. Όμως, η αγάπη του για αυτό που κάνει αλλά και οι συγκυρίες έχουν κρατήσει αυτή το μικρό εργαστήριο ζωντανό… Καλύτεροι πελάτες του είναι οι τουρίστες που αναζητούν το γνήσιο και αυθεντικό και οι Αλβανοί που φτιάχνουν «σαν τους Μικρασιάτες, τεψιά μπακλαβάδες και κανταΐφι τσι γιορτές». Ο κύριος Γιώργος, όμως, που δεν προσαρμόστηκε ποτέ στις τεχνολογικές εξελίξεις, προσαρμόζεται υποδειγματικά στις απαιτήσεις των νέων πελατών του. Έτσι, φτιάχνει ειδικό «αντιαλλεργικό» κανταΐφι γιατί πολλοί τουρίστες είναι αλλεργικοί στο μέλι ή στο καρύδι…
ΚΡΗΤΙΚΕΣ ΓΕΥΣΕΙΣ:
Μπουκιές κρασάτες.
Χοιρινό με λάχανο.
Πηχτή.
Σαλάτα με μέλι και καρύδια.
