Η απουσία όμβρων τον τελευταίο χειμώνα πυροδότησε στις περιοχές της νότιας χώρας σειρά συζητήσεων – σε πολλά επίπεδα – για το εν λόγω φαινόμενο με μια ποικιλία προβληματισμών που ιδωμένοι από κάθε σκοπιά (κοινωνική, πολιτική, περιβαλλοντική)
δίνουν την πολυφασματικά αρνητική της επίδραση, εισάγοντας έντονα στο καθημερινό λεξιλόγιο τον όρο της ανομβρίας, που συνιστά την κύρια πραγματικότητα. Αφήνοντας πίσω μας το Χειμώνα – που μόνο ημερολογιακό χαρακτήρα είχε για την περιοχή της Κρήτης – ο όρος ανομβρία αντικαταστάθηκε στην καθημερινότητα από τον όρο λειψυδρία, εισάγοντας νέες συζητήσεις πάνω στο ίδιο ουσιαστικά ζήτημα.
Απότοκο του γενικότερου και παγκόσμιου περιβαλλοντικού προβλήματος της «κλιματικής αλλαγής», που η επιστημονική κοινότητα έχει εντοπίσει από τη δεκαετία του ’70, δείχνει σήμερα να συνειδητοποιείται, από μέρος των ασκούντων τη σχετική διοίκηση ενώ για τον απλό λαό μάλλον αποτελεί ακόμα «άγνωστη λέξη», που μόνον πτυχές της αρνητικής επίδρασής του εντοπίζει στην καθημερινότητά του. Η δημοσιογραφική διαπίστωση «η Φύση εκδικείται» αποτελεί το μεγαλύτερο μύθο στα γεγονότα που είναι απόρροιες φυσικών φαινομένων: Ουδείς επιθυμεί να διανοηθεί ότι η Φύση έχει θεσπίσει νόμους τους οποίους τηρεί απαρέγκλιτα σε αντίθεση με το δυσσεβές και παράνομο θηλαστικό που την εκμεταλλεύεται. Η αναφορά γίνεται στο σύγχρονο άνθρωπο –αδαή και απαίδευτο – ο οποίος θεωρεί ότι κάνοντας χρήση της τεχνολογίας είναι σε θέση να ξεπεράσει τον αιώνιο και στατικότροπο σχεδιασμό της Φύσης.
Ανιστόρητοι πλέον, με ασθενική μνήμη, απεμπολήσαμε τις σοφές πρακτικές των προγόνων μας, που μπορεί να βίωναν σε μικρότερη ένταση το πρόβλημα της ανυδρίας αλλά είχαν την ικανότητα και την τόλμη να προσεγγίζουν «φιλικά» τη φύση προκειμένου να εκμεταλλευτούν με κάθε πρόσφορο τρόπο την ελάχιστη ποσότητα του φυσικού πόρου. Οι πάλαι ποτέ ομβροδεξαμενές της υπαίθρου χώρας, στην πλειονότητά τους εξαφανίστηκαν – θυσία στην τεχνολογική ικανότητα του σύγχρονου πολιτισμού, που δεν τις περιλαμβάνει στην υδατοδιαχειριστική πρακτική του – ή στην καλύτερη περίπτωση αποτελούν τουριστική attraction υπαίθριων κατασκευών προς επίδειξη και μόνον.
Ταυτόχρονα η ευχέρεια των μαζικών μεταφορών επέφερε την εύκολη μετακίνηση παράταιρων πληθυσμών σε προβληματικές περιοχές, χωρίς μελέτη, σχεδιασμό και ορθολογική προσέγγιση επιτείνοντας προβλήματα που ήταν λογικό να παρουσιαστούν χωρίς να υπάρχει, όχι διαδικασία επίλυσής τους αλλά ούτε καν η πρόβλεψη των λύσεων που πρέπει να ακολουθηθούν.
Πρόβλημα κατεξοχήν πολιτικό η έλλειψη νερού, σίγουρα δισεπίλυτο σε κάθε επίπεδο και απαιτητικό σε γενναιότητα λύσεων αφορά την καθημερινότητα του πολίτη σε μια Χώρα χωρίς Κράτος, απουσία ανάλυσης, σχεδιασμού και χαρακτηριζόμενη από ανυπαρξία μηχανισμών επίλυσης κρίσεων. Παράλληλα παρατηρείται αδυναμία υποστήριξης από εξωτερικό παράγοντα – μια και το ζήτημα δείχνει να είναι εγγενές αφού οι λοιποί εταίροι διακρίνονται από επάρκεια υδάτων – γεγονός που οδηγεί αναγκαστικά στην απαίτηση λύσης από το εσωτερικό, με χρήση ιδίων πόρων.
Πολυνομία, παρωχημένο νομικό πλαίσιο, πολυδιάσπαση εξουσιών στο αντικείμενο «νερό» στη λογική του «διαίρει και βασίλευε» έχουν οδηγήσει σε απαίτηση εξειδικευμένων λύσεων ανά περιοχή. Ο όποιος σχεδιασμός – σε μακροχρόνια ή βραχυχρόνια βάση – απαιτεί εκ των πραγμάτων επικοινωνία και συνεννόηση πολλών παραγόντων, που η ελληνική πραγματικότητα δείχνει ότι είναι από απίθανο έως αδύνατον να επιτευχθεί.
Οι «πόλεμοι για το νερό» αποτελούν μια ακόμα συνιστώσα με την οποία γαλουχούνται οι νεώτεροι από τους παλαιότερους προκειμένου να εξηγηθούν μια σειρά από γεωπολιτικά συμβάντα, που εστιάζονται κύρια σε υπό ανάπτυξη κυρίως περιοχές. Ευτυχώς η αναφορά πολέμου δεν περιλαμβάνει και εμφύλιους πολέμους! Κι όμως ουδείς προβληματίζεται αν στη συγκεκριμένη δράση υπάρχει και αντίδραση.
Νέες τεχνολογίες όπως η ανάπτυξη, διαχείριση και εκμετάλλευση δικτύων γκρίζου νερού συνεχίζουν να αγνοούνται σε μια χώρα που χαρακτηρίζεται από υψηλό μορφωτικό επίπεδο μάλλον όμως χαμηλής παιδευτικής αξίας. Πανάκριβες κατασκευές όπως τα μεγάλα φράγματα προκαλούν προβληματισμό για τον τελικό δείκτη κόστους/οφέλους. Η «πιπίλα» της αφαλάτωσης την τελευταία περίοδο, έχει καταστεί επωδός για κάθε αδαή που επιδιώκει να «συνεισφέρει» από την πλευρά του λύση στο γενικότερο πρόβλημα, λες κι όσοι είναι επιφορτισμένοι με την επίλυση του προβλήματος δεν το έχουν μελετήσει ενώ η άγνοια των σχεδίων, που έχουν εκπονηθεί στην αλλοδαπή, κατατάσσουν το μέτρο τελευταίο στην πυραμίδα των λύσεων!
Η ενιαία διαχείριση των υδάτων ανά περιφέρεια αποτελεί ακόμα ζητούμενο της ελληνικής πραγματικότητας αφού ακόμα και η εφαρμογής της Οδηγίας 60/2000 αναμφισβήτητα υπήρξε πλημμελής, ουσιαστικά ανολοκλήρωτη, προτάσσοντας ενίοτε τοπικιστικά ζητήματα με έναν τρόπο αμιγώς λαϊκίστικο που συνεχίζει να αποτελεί τον ελληνικό παραδοσιακό τρόπο διαχείρισης των δημοσίων πραγμάτων.
Σειρά λύσεων με εκφοβιστικά πρόστιμα, δελεαστικά «δώρα», καρότα και μαστίγια κάθε μορφής ενταγμένα σε μια σειρά προϊόντων δευτερογενούς δικαίου, αμφιβόλου νομικής ή λογικής έδρασης αποτελούν μέτρα πιθανόν έωλα εφόσον αποτελέσουν στόχο διερεύνησης από κάποιον καλά υποψιασμένο πολίτη. Μηνύματα εκφοβισμού, ποινές υψηλής αυστηρότητας, γκρίζες εν γένει διαδικασίες αστυνόμευσης μάλλον τα περί αντιθέτου αποτελέσματα αναμένεται να φέρουν. Αντίθετα η Ενημέρωση που στηρίζεται σε ρεαλιστικά δεδομένα, με ύφος νουθεσίας και μέσα από καταληπτά για τον απλό πολίτη μηνύματα αποτελεί το καλύτερο μέσο για μια χαμηλού κόστους επίτευξη λογικών υδατικών χρήσεων από τους καταναλωτές. Κυρίως όμως ο παραδειγματισμός, αποτελεί το καλύτερο μέσο για την ορθή εμπέδωση τέτοιων διαδικασιών καλών πρακτικών. Μεγάλο ζητούμενο όμως, συνεχίζει να είναι η συμπεριφορά του παραδειγματίζοντος φορέα.
Στο επίκεντρο της επικαιρότητας ο πολιτικός «χαμηλής βαθμίδας» αποτελεί πολιτικό και κοινωνικό στόχο, αγνοώντας αν θεωρείται μελλοντικός αποδιοπομπαίος τράγος ή ο σωτήρας που το κοινό περιμένει να φέρει τη σωτηρία. Παρωχημένου ύφους πολιτικοί χειρισμοί αποσκοπούν μόνο να κρύβουν το πρόβλημα κάτω από το χαλί αντί να το εμφανίζουν στην επιφάνεια αναπτύσσοντας διαδικασίες εξαφάνισής του. Πολιτικοί που περιορίζονται στα εσκαμμένα της Διοίκησης αντί να περάσουν στο χώρο της Ηγεσίας προκειμένου να προκαλέσουν γενναίες τεκτονικές μεταβολές, συνεργασίες, υιοθέτηση οραμάτων, ορθολογική και οργανωμένη προσέγγιση του προβλήματος απλά θα συνεχίσουν να «διαχειρίζονται» κακορίζικα το πρόβλημα αντί της επίλυσής του. Εκ των πραγμάτων ο πολιτικός ταγός οφείλει να αποτελέσει το κεντρικό πρόσωπο της Ομάδας αντιμετώπισης του προβλήματος επιδεικνύοντας ευρύτητα πνεύματος και επιδιώκοντας το συγκερασμό μεθοδολογιών του παρελθόντος με σύγχρονες μεθόδους management αναθέτοντας ρόλους, επικοινωνώντας το πρόβλημα και ανοίγοντας δρόμους για την επίλυσή του.
Το περί ου ο λόγος φαινόμενο, σπειροειδώς και κεντρομόλα εξελισσόμενο, θα συνεχίζει να γίνεται μελλοντικά πιο έντονο, απαιτητικό και με λύσεις που ολοένα και θα απομακρύνονται από την ευκολία επίτευξής τους εφόσον σήμερα που η επανεμφάνισή του είναι έντονη και αποτελεί μια καλή αφορμή για να ξεκινήσει η διαδικασία αντιμετώπισής του με τρόπο δυναμικά εξελισσόμενο. Αν παραμείνουμε στην αδράνεια ο Ιορδάνης θα στερέψει τελείως και τότε ποιος ξέρει που θα βρεθεί ποταμός να μας ξεπλύνει …
Εμμανουήλ Καραβελάκης, Πρόεδρος Δ.Ε.Υ.Α. Αγίου Νικολάου & Πρόεδρος Ελεγκτικής Επιτροπής της Ε.Δ.Ε.Υ.Α.
