μονή Αγίας Τριάδας, στο Αρέτι
μονή Αγίας Τριάδας, στο Αρέτι

του Λεωνίδα Γ. Κουδουμογιαννάκη

Την Κυριακή της Πεντηκοστής και την Δευτέρα του Αγίου Πνεύματος γιορτάζουν και πανηγυρίζουν πλήθος καθεδρικών και ενοριακών ναών, καθολικά μονών και παρεκκλήσια αφιερωμένα στην Αγία Τριάδα και μεγάλο πλήθος από εξωκλήσια αφιερωμένα στο Άγιο Πνεύμα.

Στην ανατολική Κρήτη και στην περιοχή του Μεραμπέλλου, το σημαντικότερο από τα εξήντα μοναστήρια που υπήρχαν στην περιοχή κατά την περίοδο της Βενετοκρατίας είναι η μονή της Αγίας Τριάδος στο Αρέτι. Το μοναστήρι βρίσκεται βόρεια από τον οικισμό Καρύδι στην περιφέρεια της Φουρνής, σε υψόμετρο 530 μ.

Η πρόσβαση στη μονή γίνεται είτε από την ανατολική πλευρά του Μεραμπέλλου από την περιοχή της Ελούντας ή από την περιοχή της Νεάπολης και της Φουρνής. Στην διαδρομή του ο επισκέπτης θα συναντήσει σημεία και μνημεία σημαντικού ενδιαφέροντος όπως η Μονή Μεταμορφώσεως του Σωτήρος στον Κέραμο, η Αγία Άννα στη Φουρνή, η Αγία Βαρβάρα στο Σύρμεσο, ο Άγιος Κωνσταντίνος στις Δωριές, η μονή Καρδαμούτσας στο Καρύδι.

Η θέση της μονής έχει οπτική επαφή μόνο με τη σκοπιά της Βενετοκρατίας Άσπρα Σπήλια και τη θάλασσα στα βόρεια. Έξω από το μοναστήρι σώζονται δύο καλντερίμια, το ένα καταλήγει στην κοντινή και εξίσου ισχυρή μονή της Καρδαμούτσας, ενώ το άλλο αποτελεί το τελευταίο τμήμα του δρόμου που συνδέει το Αρέτι με το Καρύδι και τα άλλα χωριά. Η κλίση του εδάφους στην περιοχή οδήγησε στην δημιουργία βαθμίδων (πεζούλες) για τις καλλιέργειες.

Η μονή Αρετίου χτίστηκε γύρω στα 1580-1596 σε μια περιοχή στην οποία υπήρχαν ήδη μοναστήρια είτε πρόσφατα είτε κατά πολύ παλιότερα (Άγιος Γεώργιος Δωριών). Η οικονομική δύναμη του κτήτορα Μάρκου Παπαδόπουλου έγινε αιτία να αναπτυχθεί και να προσαρτήσει μια σειρά από μονύδρια, τα οποία παρέμειναν μέχρι πρόσφατα εξαρτήματα της.

Το μοναστηριακό συγκρότημα

Η είσοδος στο μοναστηριακό συγκρότημα γίνεται μέσω στοάς, δίπλα στο πατητήρι, που οδηγεί στις μεγάλες θολωτές αποθήκες, το στάβλο και την πύλη της εσωτερικής αυλής. Στον κυρίως περίβολο εσωκλείονται υδατοδεξαμενές και τα περισσότερα ενδιαιτήματα. Στις διώροφες πτέρυγες βρίσκονται τα κελιά, το μαγειρείο, το αρτοποιείο, η τράπεζα, οι αποθήκες, το σιδηρουργείο και άλλες εγκαταστάσεις.

Εκτός του κλειστού περιβόλου βρίσκονται δύο μεγάλες ανοιχτές δεξαμενές, το ελαιοτριβείο και το τυροκομείο. Το καθολικό της μονής βρίσκεται στο κέντρο του περιβόλου. Είναι ναός μονόχωρος καμαροσκέπαστος με οξυκόρυφη καμάρα και λιθανάγλυφο θύρωμα. Το κωδωνοστάσιο του φέρει καμπάνα με επιγραφή 1618. Στον περίβολο βρίσκεται και δεύτερος ναός της Βενετοκρατίας, ο Άγιος Λάζαρος, με ταφικό χαρακτήρα. Είναι μονόχωρος καμαροσκέπαστος με επίσης λιθανάγλυφο θύρωμα.

Πρόσφατα εγκαινιάστηκε μέσα σε ένα πολύ μικρό δωμάτιο της μονής ο ναΐσκος του Οσίου Μακαρίου του Αιγυπτίου. Δύο βοηθητικές μικρές πύλες ανοίγονται στη δυτική και βόρεια πλευρά του περιβόλου.

Εκτός του κλειστού περιβόλου βρίσκονται δύο μεγάλες ανοιχτές δεξαμενές με κλίμακα στο εσωτερικό τους, το ελαιοτριβείο και το τυροκομείο.

Πρόκειται για μεγάλο μοναστήρι που σχεδόν από την αρχή της λειτουργίας του είχε δύναμη τριάντα μοναχών.

Η αρχιτεκτονική του προσαρμόστηκε στο κεκλιμένο προς τα ανατολικά έδαφος, ενώ η τοιχοδομία φέρει κυρίως βορινά εξωτερικά ανοίγματα. Το περιτοίχισμα γύρω από το συγκρότημα δίνει φρουριακό χαρακτήρα στη μονή, ενώ το καθολικό κυριαρχεί στο κέντρο των εγκαταστάσεων.

Το καθολικό της μονής βρίσκεται στο κέντρο του περιβόλου
Το καθολικό της μονής βρίσκεται στο κέντρο του περιβόλου

Το τριήμερο της Πεντηκοστής

Η Πεντηκοστή στην Παλαιά Διαθήκη, ήταν η δεύτερη από τις τρεις μεγάλες ετήσιες γιορτές του λαού Ισραήλ, που γιορταζόταν πενήντα μέρες μετά το Ιουδαϊκό Πάσχα. Ονομαζόταν και γιορτή των εβδομάδων, επειδή γιορταζόταν εφτά εβδομάδες μετά την πρώτη μέρα των Αζύμων.

Επρόκειτο για μια αγροτική γιορτή που συνδέθηκε αργότερα με τα γεγονότα του Σινά και την ανάμνηση της παράδοσης του Νόμου από το Θεό στους Ισραηλίτες. Η εορταστική τριλογία της Πεντηκοστής αρχίζει από την παραμονή του Ψυχοσάββατου και ολοκληρώνεται τη Δευτέρα, τη γιορτή του Αγίου Πνεύματος.

Με λαμπρότητα και κατάνυξη εορτάζεται η εορτή της Πεντηκοστής και του Αγίου Πνεύματος. Τα τελευταία χρόνια αξιοποιώντας την αργία του Αγίου Πνεύματος (για τους δημοσίους υπαλλήλους) τα ταξιδιωτικά γραφεία οργανώνουν τριήμερες εκδρομές ή κρουαζιέρες στα νησιά του Αιγαίου ή στην Κύπρο, σε Τουρκία, κεντρική Ευρώπη με μισθωμένα αεροπλάνα.

Στην Κρήτη υπάρχουν δεκάδες ενοριακοί ναοί αφιερωμένοι στην Αγία Τριάδα και μέγα πλήθος μικρών καμαροσκέπαστων μονόκλιτων ναών αφιερωμένων στο Άγιο Πνεύμα. Ένα από τα σημαντικότερα μοναστήρια που το Καθολικό τους είναι αφιερωμένο στην Αγία Τριάδα είναι η Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή Μονή της Αγίας Τριάδος των Τζαγκαρόλων. Η Μονή Τζαγκαρόλων είναι ένα από τα πιο σημαντικά μοναστηριακά συγκροτήματα του τέλους της Βενετοκρατίας στην Κρήτη με πλούσια προσφορά στην Ιστορία και την Παιδεία του νησιού.

Το ψυχοσάββατο της Πεντηκοστής

Το Σάββατο πριν από την Κυριακή της Πεντηκοστής , λέγεται «Σάββατο των Ψυχών» ή Ψυχοσάββατο και είναι το δεύτερο από τα δύο μεγάλα Ψυχοσάββατα. Το πρώτο ψυχοσάββατο είναι την Κυριακή της Τυρινής. Με το Ψυχοσάββατο της Πεντηκοστής διατρανώνεται η πίστη μας για την καθολικότητα της Εκκλησίας, της οποίας την ίδρυση και τα γενέθλια ( επί γης ) γιορτάζουμε κατά την Πεντηκοστή.

Ο λόγος που καθιερώθηκε το Ψυχοσάββατο από την ορθόδοξη Εκκλησία είναι γιατί πολλοί δεν αξιώθηκαν των διατεταγμένων μνημόσυνων κι έτσι «οι θείοι Πατέρες φιλανθρώπως κινούμενοι θέσπισαν το μνημόσυνο αυτό υπέρ πάντων των απ’ αιώνος ευσεβώς τελευτησάντων Χριστιανών». Κατά την oορθόδοξο πίστη το κόλλυβο συμβολίζει την ανάσταση των φθαρτών σωμάτων μας, όπως ο σπόρος του σταριού αφού μπει στη γη και σαπίσει, στη συνέχεια φυτρώνει, βλαστάνει και δίδει καρπό.

Έτσι πιστεύουμε για τους κοιμωμένους αδελφούς μας. Την παραμονή του Ψυχοσάββατου παρασκευάζονται κόλλυβα σε δίσκους, πιάτα ή γυάλινα μπολ και στον εσπερινό το απόγευμα της Παρασκευής τα φέρνουν μπροστά από το τέμπλο, τοποθετώντας τα στο δάπεδο ή πάνω σε τραπέζια που έχουν τοποθετηθεί καρφώνοντας ένα ή τρία κεριά τα οποία ανάβουν όταν αρχίσει η ακολουθία του μνημόσυνου. Ακόμα και στα μεγάλα αστικά κέντρα μπορεί να δει κανείς πλήθος γυναικών να προσέρχονται στους ναούς κρατώντας πιάτα ή δίσκους με κόλλυβα.

Στη συνείδηση του λαϊκού ανθρώπου και οι ζώντες και οι νεκροί είναι παρόντες. Οι παλιές δοξασίες που θέλουν τις ψυχές να επιστέφουν αυτή την περίοδο ζωντανεύουν μπροστά στο ιερό θυσιαστήριο, αλλά και μπροστά στην ελπίδα της μεταθανάτιας ζωής.

Μαζί με τα κόλλυβα οι γυναίκες παραδίδουν στο ιερέα το μεριδοχάρτι τους. Σ’ αυτό γράφουν τα ονόματα των συγγενών που έχουν πεθάνει, με σειρά που καθορίζεται από το βαθμό συγγενικής σχέσης. Τα πιο προσφιλή πρόσωπα βρίσκονται στην κορυφή της λίστας και ακολουθούν ονόματα νεκρών με μακρότερη συγγένεια. Όταν ολοκληρωθεί η ακολουθία του μνημόσυνου μοιράζουν τα κόλλυβα για «να σ’ χωρεθούν τα πεθαμένα».

Print Friendly, PDF & Email

Από giorgos