Προς τον Ιερό Κλήρο, τις Μοναχικές Αδελφότητες
και τον ευσεβή λαό της Θεοσώστου
Ιεράς Μητροπόλεως Ιεραπύτνης και Σητείας.
«Υπέρ φύσιν υποκύπτεις, τοις της φύσεως νόμοις»
(Α´ Ωδή, α´ κανόνος εορτής Κοιμήσεως).
Παρόλο που η Παναγία Μητέρα του Κυρίου και Θεοτόκος υπηρέτησε όλα τα υπερφυή γεγονότα της ζωής του Χριστού από την Γέννηση έως και την Ανάστασή Του, τη θεία Ανάληψη και στο Υπερώο της Πεντηκοστής, υπέκυψε ως άνθρωπος στους νόμους της φύσεως και δέχθηκε το «τελευταίον επ᾽ αυτή μυστήριον» (Ιδιομ. Λιτής εορτής της Κοιμήσεως), δηλ. το σωματικό θάνατο.
Έλαβε εξ ουρανού την πληροφορία του θανάτου της, προετοιμάστηκε και κάλεσε τους συγγενείς και τους ιερούς Αποστόλους εκ των περάτων της γης, τους ευλόγησε, τους αποχαιρέτησε, ευπρέπισε μόνη της το νεκρικό κρεββάτι, σχημάτισε το σώμα της και ευχαρίστως δέχθηκε την αποχώρηση απ᾽ αυτό τον κόσμο για να κατοικήσει στον άλλο, στη Βασιλεία των Ουρανών. Παρέλαβε την παναγία της ψυχή ο ίδιος ο Υιός και Θεός της, περιστοιχούμενος υπό πλήθους ουρανίων δυνάμεων. Ο Ιησούς Χριστός προσέλαβε τη Μητέρα Του, επειδή ήταν η Μητέρα που του χάρισε την επίγεια ζωή, γι᾽ αυτό τώρα προς την άλλη και αιώνια ζωή την μετέστησεν ο Ίδιος, «ο μήτραν οικήσας αειπάρθενον».
Η φθορά και η θνητότητα υπήρχαν στην Παναγία ως στοιχεία της ανθρωπίνης φύσεως και μετά τον Ευαγγελισμό της. Ο ιερός Δαμασκηνός γράφει, ότι έπρεπε να αποβάλλει τη θνητότητα γι᾽ αυτό πέρασε απ᾽ το θάνατο και μετά απ᾽ αυτή τη διαδικασία να ντυθεί το άφθαρτο σώμα και να ζήσει αιώνια στη Βασιλεία των Ουρανών. Έτσι πέρασε ως γνήσιος και αληθινός άνθρωπος όλα τα γεώδη και φθαρτά γεγονότα με τα στοιχεία της φθοράς και της θνητότητας για να πιστέψουν οι άνθρωποι, ότι δεν ήταν η ύπαρξή της «φάντασμα» η η ζωή της «φασμαγωγία», για να μην υπερβάλλουν και μυθοποιήσουν το ιερό της πρόσωπο προβάλλοντας την ίδια ως «θεά», πράγμα που θα εμπόδιζε τους ανθρώπους να πιστέψουν στη θεία ενανθρώπηση του Χριστού και στο αγιαστικό Του έργο, το έργο της σωτηρίας μας.
Έτσι αποφεύγομε το δοκητισμό και τον μονοφυσιτισμό, τις πιο ύπουλες και επικίνδυνες μορφές θεωρητικής εκφιλοσόφησης της πίστεως. Δυστυχώς, στη Δύση έφτασαν να μιλούν περί του Δόγματος της Παναγίας σαν ένα άλλο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος. Γι᾽ αυτό θα έχετε παρατηρήσει σε εικόνες της Αγίας Τριάδος απεικονίζουν την Παναγία να την στεφανώνει η Αγία Τριάδα με βασιλικό στέμμα και να την αποδέχονται ως ένα άλλο μέρος. Είναι δυτικότροπη παράσταση επηρεασμένη από τη διδασκαλία της Δύσεως, κάτι που δεν αποδέχεται η Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία. Από αυτό και μόνο το γεγονός καταλαβαίνουμε πόσο αγωνίστηκαν οι Άγιοι Πατέρες να αποφύγουν τη νόθευση της αμωμήτου πίστεως και διδασκαλίας και την ταύτιση της ζωής και του προσώπου του Ι. Χριστού με το πρόσωπο της Παναγίας Μητέρας. Τα γεγονότα μπορούν να συνδέουν τα πρόσωπα, όμως είναι εντελώς διαφορετικά. Συνδέονται μεν αλλά δεν ταυτίζονται.
Παρά ταύτα, οι ιεροί Υμνωδοί και Πατέρες εκφράζουν θαυμασμό και απορία «πως καταπίη» ο θάνατος την Παρθένον, «πως ο άδης εισδέξεται» αυτήν. Και απαντούν οι ίδιοι Πατέρες, ότι όλα ήταν ξένα και αλλότρια προς τη θεοφόρα ψυχή της. Ο θάνατος και η φθορά δεν είχε καμία εξουσία πάνω της. Γι᾽ αυτό άλλωστε φυσιολογικά και αγιασμένα ήταν όλα τα γεγονότα της ζωής της, ακόμα και ο θάνατος.
Με τον θάνατο, αποχωρίζεται ως άνθρωπος με φυσικό τρόπο το ακήρατο σώμα της και με ταφή νόμιμη και κανονική κατεβαίνει στο μνήμα, όπως όλοι οι θνητοί. Ο άγιος Μόδεστος Αρχιεπίσκοπος Ιεροσολύμων υποστηρίζει πως ενώ το σώμα της Παναγίας υπέκυψε στη φθορά και κατέβηκε στο μνήμα, προφυλάχθηκε όμως και προστατεύθηκε από τον Υιό της ως Μητέρα της ζωής τιμητικά, γι᾽ αυτό την απέκδυσε από το φθαρτό σώμα και την έντυσε με το άφθαρτο σώμα. Αυτό θα γίνει σε κάθε άνθρωπο, αλλά στη Δευτέρα Παρουσία του Κυρίου, για να πάρομε έτσι το άφθαρτο σώμα που θα κριθεί μαζί με την ψυχή μας, αφού μαζί έπραξαν και έζησαν την επίγεια ζωή, και να λάβει την τελική αποκατάσταση και η ψυχή και το σώμα.
Για τη Μητέρα του Κυρίου, όμως, δεν χρειάζεται η Δευτέρα Παρουσία του Υιού της, αφού απ᾽ αυτή εδώ τη ζωή έζησε με τη ζωντανή παρουσία του Υιού της και συνεχίζει να ζει αιώνια και να συμβασιλεύει με τον Υιό και Θεό Της Ιησού Χριστό. Γι᾽ αυτό ψάλλομε: «Νικητικά μεν βραβεία ήρω, κατά της φύσεως Αγνή, Θεόν κυήσασα, όμως μιμουμένη δε, τον ποιητήν σου και Υιόν, υπέρ φύσιν υποκύπτεις, τοις της φύσεως νόμοις· διο θνήσκουσα, συν τω Υιώ εγείρη διαιωνίζουσα.» (Α´ Ωδή, α´ κανόνος εορτής Κοιμήσεως).
Εδώ πρέπει να υπογραμμίσομε τη δογματική διαφορά που είχε ο θάνατος του Ι. Χριστού από τον θάνατο της Μητέρας Του. Ο θάνατος του Ιησού Χριστού ήταν ξένος προς τη φύση Του. Δεν είχε σχέση με τη θεότητα, αλλά με την εκούσια γέννησή Του. Ήταν αποτέλεσμα της δικής Του επιλογής και θελήσεως και δεν απέρρεε από τη φύση Του. Γι᾽ αυτό ο Ίδιος επέλεξε και το Σταυρό Του και τον θάνατο και μόνος αποφάσισε και το πως και το πότε θα πεθάνει, αφήνοντας πάνω στο Σταυρό την τελευταία λέξη, το «τετέλεσθαι».
Η Παναγία, αντίθετα, πληροφορείται, όπως άλλωστε και οι Άγιοι, από τον Ι. Χριστό το θάνατό της για να προετοιμασθεί, κάτι που δεν είχε ανάγκη ο Χριστός. Εκείνη ως άνθρωπος συνοδεύεται από ανθρώπους και ψάλλεται και ξοδιάζεται, όπως λέμε μέχρι σήμερα, ενώ ο Ιησούς Χριστός στον Σταυρό εκφράζει το παράπονον «και εμέ μόνον αφήτε» (Ιωάν, 16,32). Μόνος Του ακριβώς γιατί δεν είχε ανάγκη από τους μαθητές Του. Μόνος Του ήπιε το πικρό ποτήρι του θανάτου, μόνος Του έμεινε πάνω στο Σταυρό και στον Τάφο, και μάλιστα επί τρεις ημέρες, και μόνος Του άνοιξε το μνημείο και αναστήθηκε. Αυτά όλα μας πείθουν περί της ουσιώδους διαφοράς του θανάτου του Ι. Χριστού από την κοίμηση της Παναγίας, αλλά και του τρόπου της ταφής του Κυρίου στο κενό μνημείο, που έγινε ο Ζωοδόχος Τάφος και παραμένει μέχρι και σήμερα η πηγή της δικής μας Αναστάσεως, από τον τάφο της Παναγίας. Γι᾽ αυτό δεν είναι δογματικά επιβεβλημένο να στολίζουμε τάφο στην Παναγία, όπως πράττουμε για τον Χριστό, ούτε να ψάλλομε παρόμοια εγκώμια της Παναγίας, όπως ψάλλομε για τον Ιησού Χριστό. Άλλο ο θάνατος του Χριστού και η ανάσταση και η αιώνια ζωή και άλλο ο θάνατος της Παναγίας και η μετάστασή της, δηλαδή η μετάθεση προς την αιώνια ζωή.
Και πάλιν ο αγ. Ιωάννης ο Δαμασκηνός επιμένει, ότι πρέπει να αποφεύγομε τις συγκρίσεις και την απολυτοποίηση των φυσικών γεγονότων της επίγειας ζωής του Ιησού Χριστού και της Παναγίας Θεοτόκου, για να μην παρερμηνεύομε και συγχέομε τη διδασκαλία των πατέρων, σημειώνοντας χαρακτηριστικά: «Θεού Μητέρα την παρθένον ταύτην γιγνώσκοντες, την ταύτης πανηγυρίζομεν Κοίμησιν, ου Θεόν ταύτην φημίζοντες· άπαγε της ελληνικής τερθρείας τα τοιαύτα μυθεύματα και τον θάνατον αυτής καταγγέλομεν» (P.G. 86.3277B).
Οφείλομε να προσέχομε, ώστε να μη μυθοποιούμε το ιερό πρόσωπο της Παναγίας και να την διαφημίζομε ως Θεό, δηλ. ως υπερφυσικό άνθρωπο. Η Παναγία μας ήταν και όλοι την αναγνωρίζομε ως πραγματική Μητέρα του Θεού και αληθινή Παρθένο. Όμως και τον θάνατό της οφείλομε να πιστεύομε, να ομολογούμε και να καταγγέλομε, αποφεύγοντας κάθε ειδωλομανία και ειδωλοποίηση.
Αγαπητοί μου Αδελφοί.
Η Ιερά Κοίμηση της Παναγίας μας διδάσκει την ιερότητα του ανθρωπίνου προσώπου, γιατί απ᾽ τη γέννηση του ανθρώπου μέχρι και τον θάνατό του, η ζωή του δοκιμάζεται, αλλά και αγιάζεται. Ακόμα και ο θάνατος είναι η τελευταία ευκαιρία στον άνθρωπο να προετοιμασθεί, να συγχωρεθεί, να εξομολογηθεί και να λάβει το εφόδιο της αιωνιότητας, που είναι η θεία Κοινωνία. Να ζήσει αιώνια με τον Χριστό.
Η ιερότητα αυτή εκφράζεται και με την πάνδημη συμμετοχή στην εξόδιο ακολουθία, με την απόδοση τιμών και ύμνων και ψαλμωδίας, γιατί ο άνθρωπος έχει τη μοναδική αξία, να μοιάζει στο Θεό Δημιουργό Του και να ζει απ᾽ αυτή τη ζωή με τη Χάρη του Θεού, που γίνεται όμως αφορμή και γέφυρα για την άλλη.
Ο θάνατος είναι κοινός και αναπόφευκτος, αλλά και αφορμή αναγέννησης και συνέχισης στην αιώνια και αληθινή ζωή, την οποία η Παναγία μας ως Μητέρα της ζωής υπόσχεται σε όλα τα παιδιά της.
Αρκεί εμείς να μελετούμε τη ζωή μας, να προσέχουμε τις πράξεις και τις επιλογές μας και να παρακαλούμε την Παναγία ως εγγυήτρια της σωτηρίας μας. Και εκείνη ως αληθινή Μητέρα και Θεοτόκος θα πράξει το ιερό χρέος της, το μητρικό καθήκον της, για να σώζει, αεί την κληρονομίαν Της.
Ιεράπετρα, Εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου 2012
Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ
† Ο Ιεραπύτνης και Σητείας ΕΥΓΕΝΙΟΣ
της Υπεράγνου Μητρός υπέρ πάντων υμών δεόμενος
