Τα αποτελέσματα της αυτοψίας που διενήργησε κλιμάκιο της Νομαρχίας Ηρακλείου στο σπήλαιο Λαβυρίνθου στη Μεσαρά παρουσιάστηκαν σε σχετική Συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε η Νομάρχης Ηρακλείου κ. Βαγγελιώ Σχοιναράκη – Ηλιάκη στο Νομαρχιακό Μέγαρο. Στη Συνέντευξη Τύπου συμμετείχαν επίσης τα μέλη του κλιμακίου που διενήργησε την αυτοψία και συγκεκριμένα οι:
- κ. Άννα Βασιλάκη, Αρχ/των Μηχ/κός, Δ/ντρια Αναπτυξιακού Σχεδιασμού ΝΑΗ
- κ. Λάζαρος Περάκης, Δρ.Χημικός Μηχ/κός, στέλεχος της Δ/νσης Αναπτυξιακού Σχεδιασμού
- κ. Άγγελος Λειβαδάς, Δρ. Μηχ/κός – Γεωλόγος
- κ. Jürgen Brockschmidt, Μηχ/κός, εκπρόσωπος Γερμανικής εταιρείας TAUBER
- κ. Andreas West, εξειδικευμένος στα Πυρομαχικά, εκπρόσωπος Γερμανικής. εταιρείας TAUBER
- κ. Καλούστ Παραγκαμιάν, μέλος της Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρείας-Τμήμα Κρήτης.
Σκοπός της αυτοψίας που διενεργήθηκε την Τετάρτη 15 Σεπτεμβρίου στο σπήλαιο ήταν να εξεταστεί η δυνατότητα καθαρισμού του από τα υπολείμματα εκρηκτικών υλών, η δυνατότητα εκτέλεσης των απαιτουμένων αναστηλωτικών εργασιών, μετά την σύνταξη των σχετικών μελετών, καθώς και το κόστος των εργασιών που προαναφέρθηκαν.
Κατά τη διάρκεια της Συνέντευξης Τύπου η κ. Σχοιναράκη τόνισε ότι η Νομαρχιακή Αρχή Ηρακλείου θεωρεί τη μελλοντική αξιοποίηση του σπηλαίου ως ειδικό αναπτυξιακό έργο, με πολλαπλά θετικά αποτελέσματα στην κοινωνικοοικονομική ζωή της ενδοχώρας του Νομού μας. Μάλιστα, το σπήλαιο αυτό σε συνδυασμό με τον κοντινό αρχαιολογικό χώρο της Γόρτυνας θα μπορούσε να αποτελέσει πόλο έλξης τουριστών στην περιοχή. Όπως υπογράμμισε η κ. Σχοιναράκη, η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ηρακλείου έχει ξεκινήσει εδώ και αρκετό καιρό την προσπάθεια αξιοποίησης του σπηλαίου, μία διαδικασία αρκετά περίπλοκη λόγω των ιδιαιτεροτήτων που πηγάζουν από την ύπαρξη υπολειμμάτων εκρηκτικών υλών -που παραμένουν από την περίοδο της Γερμανικής κατοχής-, και την ανάγκη εργασιών αντιστήριξης, καθώς και από την απαιτούμενη συνεργασία πολλών συναρμόδιων φορέων, όπως το Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού, το Γενικό Επιτελείο Στρατού κ.α.
Έπειτα από σχετική έρευνα η Νομαρχία Ηρακλείου ήρθε σε επαφή με γερμανική Μελετητική και Κατασκευαστική Εταιρεία, δύο εκπρόσωποι της οποίας συμμετείχαν στην πρόσφατη αυτοψία στο σπήλαιο, προκειμένου να διαμορφώσουν προτάσεις για τις απαραίτητες ενέργειες και παρεμβάσεις που πρέπει να γίνουν. Σε αυτά τα πλαίσια η γερμανική εταιρεία θα υποβάλλει σε δύο εβδομάδες την πρότασή της στη Νομαρχία Ηρακλείου, τόσο για τη μεθοδολογία που πρέπει να ακολουθηθεί, καθώς και για το κόστος των απαιτούμενων προκαταρκτικών εργασιών (εντοπισμό ύπαρξης επιπλέον πυρομαχικών με ειδικό εξοπλισμό, απαιτούμενες μελέτες κλπ), με τελικό στόχο να καταστεί το σπήλαιο ασφαλές και επισκέψιμο.
Όπως τονίστηκε κατά τη διάρκεια της Συνέντευξης Τύπου, το κλιμάκιο που διενήργησε την αυτοψία στο σπήλαιο διαπίστωσε ότι η προσπέλασή του είναι μεν δύσκολη, όμως είναι δυνατή δεδομένου ότι οι δύο είσοδοι – έξοδοι αυτού δεν είναι ασφαλισμένοι. Για το λόγο αυτό, όπως επεσήμανε η κ. Σχοιναράκη, με χρηματοδότηση της Νομαρχίας Ηρακλείου θα γίνουν τα απαιτούμενα έργα, ώστε να μην είναι δυνατή η προσπέλαση του σπηλαίου από οποιονδήποτε.
Παράλληλα, κατά τη διάρκεια της αυτοψίας διαπιστώθηκαν εκσκαφές στο δάπεδο και στα περιμετρικά τοιχώματα, οι οποίες οφείλονται σε λαθρανασκαφές. Τέλος διαπιστώθηκε ότι στο εσωτερικό του σπηλαίου υπάρχουν σημαντικές επιχώσεις και κατακρημνίσεις οι οποίες οφείλονται στις ανατινάξεις που έγιναν κυρίως το 1944 και το 1961.
ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ
Η Λαβύρινθος της Γόρτυνας, βρίσκεται σε λόφο, περίπου 3 χιλιόμετρα ΒΑ του ομώνυμου αρχαιολογικού χώρου, κοντά στην πρώην Κοινότητα Καστελλίου Καινουργίου. Πρόκειται για ένα τεχνητό σπήλαιο, δηλαδή υπόγειο λατομείο, διανοιγμένο σε μαργαϊκό ασβεστόλιθο που χρησιμοποιήθηκε κυρίως κατά την ρωμαική εποχή.
Στην βόρεια πλευρά του ίδιου λόφου υπάρχει ένα παρόμοιο σπήλαιο, που είναι πολύ μικρότερο και λέγεται «Μικρή Λαβύρινθος»
Το σπήλαιο περιλαμβάνει διαμορφωμένους διαδρόμους συνολικού μήκους 2,5 χιλιομέτρων που οδηγούν σε μικρές και μεγάλες λαξευτές αίθουσες συνολικής έκτασης 9 στρεμμάτων.
Το σπήλαιο συνδέθηκε με τους μύθους του Θησέα και του Μινωταύρου τουλάχιστον από τον 9ο αιώνα μ.Χ.
Τα νεώτερα χρόνια χρησιμοποιήθηκε από τους Άγγλους πρώτα και τους Γερμανούς σαν αποθήκη πυρομαχικών. Το 1944 οι Γερμανοί πριν φύγουν πυροδότησαν τα πυρομαχικά, χωρίς όμως να καταφέρουν να τα ανατινάξουν όλα λόγω της μερικής κατακρήμνισης του σπηλαίου μετά τις πρώτες εκρήξεις.
Την περίοδο 1947-1950 διατέθηκαν πιστώσεις και στρατιωτικά συνεργεία από το Τάγμα Μηχανικού Ρεθύμνου και έγινε η διάνοιξη και αναστήλωση στοάς μήκους 200 μ. περίπου.
Το 1954-1959 ανατέθηκε στον ιδιώτη Καμινάρη Παναγιώτη η συνέχιση των εργασιών καθαρισμού του σπηλαίου.
Το 1959 το ΓΕΣ παρεχώρησε στον ΟΔΙΣΥ/ΚΕΔΠ την εκκαθάριση του σπηλαίου, η οποία όμως δεν πραγματοποιήθηκε. Οι εργασίες διακόπηκαν και η επιτήρηση ανατέθηκε στην Χωροφυλακή.
Το 1961 (11 Απριλίου) μια παρέα τεσσάρων παιδιών προκάλεσε τη δεύτερη μεγάλη έκρηξη από την οποία σκοτώθηκαν και προκλήθηκαν νέες κατολισθήσεις.
Το 1974 γίνεται νέα αναφορά από τον Στρατό, αλλά δεν συνεχίζεται η προσπάθεια εκκαθάρισης του σπηλαίου.
Ολόκληρος ο Λαβύρινθος είχε χαρτογραφηθεί από την Ελληνική Σπηλαιολογική Εταιρεία (1982).
Το 1990 πραγματοποιήθηκε αυτοψία από το Υπουργείο Πολιτισμού/Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας – Σπηλαιολογίας.
Όπως προκύπτει από περιηγητικά κείμενα αλλά και χάρτες της Κρήτης του 16ου αιώνα, η Λαβύρινθος της Γόρτυνας ήταν ένα από τα πρώτα και σημαντικότερα τουριστικά αξιοθέατα της Κρήτης, τουλάχιστον από τις αρχές του 15ου αιώνα.
Οι επισκέψεις μάλιστα ήταν σχετικά οργανωμένες, αφού υπήρχαν τοπικοί ξεναγοί, οι οποίοι οδηγούσαν και ξεναγούσαν τους επισκέπτες στο σπήλαιο, πρακτική που συνεχίστηκε τουλάχιστον μέχρι τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο.
Οι περισσότεροι περιηγητές στην Κρήτη από τον 1ο αιώνα και ύστερα επισκέφθηκαν και την Λαβύρινθο και κάνουν αναφορά στο πλήθος των επιγραφών που είδαν στα τοιχώματά της.
Η πρωιμότερη από αυτές είναι εκείνη του Φλωρεντινού ιερωμένου CHRISTOPHORO BUONDELMONTI ο οποίος την επισκέφθηκε το 1415. Επιγραφές υπάρχουν κατά κανόνα στα τοιχώματα των αιθουσών.
Υπάρχουν όμως επιγραφές και στα τοιχώματα των διαδρόμων, καθώς και στις πέτρες των ξερολιθικών διατοιχισμάτων στο εσωτερικό του σπηλαίου. Περισσότερες επιγραφές βρίσκονται συγκεντρωμένες στην ‘Αιθουσα Μινωταύρου‘, στον ‘Ανηφορικό Θάλαμο‘, στο ‘Θάλαμο Νερού‘, στο ‘Αντρο Θησέα‘, στην ‘Αίθουσα Τελετών‘, στον ‘Κατηφορικό Θάλαμο‘ και – κυρίως – στην ‘Αίθουσα Τραπεζας‘.
Διαπιστώνοντας το μεγάλο ενδιαφέρον που παρουσιάζουν οι επιγραφές αλλά και τον κίνδυνο καταστροφής τους, από σύγχρονους επισκέπτες ή από την φυσική φθορά, το τμήμα Κρήτης της Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρείας ξεκίνησε το 1999 την συστηματική καταγραφή και φωτογράφησή τους. Μέχρι σήμερα έχουν καταγραφεί περίπου 2.000 επιγραφές.
Στην ¨Αίθουσα Τράπεζας¨ καταγράφηκαν συνολικά σχεδόν 1200 ονόματα ή αρχικά ονομάτων, 900 περίπου από τα οποία βρίσκονται σε καλή κατάσταση.
Κάποιες από τις επιγραφές είναι πραγματικά καλλιτεχνήματα, καθώς έχουν περιγράμματα ή ακόμα και Θυρεούς.
Δύο ακόμα ενδιαφέρουσες επιγραφές είναι αυτές του αρχαιόφιλου Μίνωα Ανδρέου Καλοκαιρινού, που επισκέφθηκε την Λαβύρινθο στις 9/7/1861, δηλαδή 17 περίπου χρόνια πριν κάνει την πρώιμη ανασκαφή στην Κνωσό, και του κορυφαίου αρχαιολόγου και Κρυπτολόγου, Στέφανου Ξανθουδίδη, ο οποίος επισκέφθηκε την Λαβύρινθο 29 ετών, όταν ήταν ακόμα καθηγητής στο γυμνάσιο της Νεάπολης (1893).
Δυστυχώς, οι σωζόμενες παλαιές επιγραφές είναι ελάχιστες καθώς οι περισσότερες έχουν καταστραφεί είτε από φυσιολογική φθορά, είτε επειδή μεταγενέστεροι επισκέπτες έγραψαν πάνω τους.
Έτσι οι επιγραφές της περιόδου 1444-1800 δεν ξεπερνούν τις 30.
Από το 1800 και μετά ο αριθμός ανεβαίνει σταθερά μέχρι την δεκαετία του 1930. Ακόμα και την περίοδο που η Λαβύρινθος ήταν σε χρήση ως αποθήκη πυρομαχικών από τους Γερμανούς κατακτητές (1941-1944), στα τοιχώματά της έγραψαν και Έλληνες και Γερμανοί.
Στο μεγαλύτερο μάλιστα ποσοστό τους, οι υπογράφοντες είναι Κρητικοί (78%) κυρίως από τον νομό Ηρακλείου και ιδιαίτερα από τα χωριά της Μεσαράς.
Υπάρχουν όμως επίσης υπογράφοντες και από όλα τα υπόλοιπα γεωγραφικά διαμερίσματα του Ελλαδικού χώρου.
