Ολοκληρώθηκαν οι εργασίες του Παγκρήτιου Θεολογικού Συνεδρίου, που οργάνωσε ο Παγκρήτιος Σύνδεσμος Θεολόγων από 15 έως 17 Οκτωβρίου 2009, με θέμα «Η σύγχρονη διαπολιτισμικότητα και ο ρόλος της θεολογίας». Πρόκειται για το 17ο κατά σειρά ετήσιο επιστημονικό Συνέδριο του Συνδέσμου. Το Συνέδριο φιλοξένησε η Ιερά Μητρόπολη Λάμπης, Συβρίτου και Σφακίων και πραγματοποιήθηκε με την ευλογία του Οικουμενικού Πατριαρχείου και την έγκριση του Υπουργείου Παιδείας για τους εκπαιδευτικούς θεολόγους. Έλαβαν μέρος περίπου 200 θεολόγοι από ολόκληρη την Κρήτη, στελέχη από τους χώρους της Εκπαίδευσης και της Εκκλησίας, και αρκετοί προσκεκλημένοι εισηγητές. Οι συνεδριακές εργασίες πραγματοποιήθηκαν στο συνεδριακό Κέντρο Καλυψώ στον Πλακιά και στο Πατριαρχικό Πνευματικό Κέντρο «Άγιος Ραφαήλ» στο Σπήλι.
Το Συνέδριο ξεκίνησε με την ακολουθία του Αγιασμού, που τέλεσε ο Σεβ. Μητροπολίτης Λάμπης κ. Ειρηναίος. Ακολούθησε χαιρετισμός από τον Πρόεδρο του Συνδέσμου Θεολόγων κ. Γεώργιο Στριλιγκά, ο οποίος καλωσόρισε τους συνέδρους, ευχαρίστησε όλους τους συντελεστές του συνεδρίου και ιδιαιτέρως τη φιλοξενούσα Μητρόπολη. Την έναρξη των εργασιών του Συνεδρίου κήρυξε ο Μητροπολίτης Λάμπης κ. Ειρηναίος. Κατά την εναρκτήρια τελετή έγινε τιμητική αναφορά στο πρόσωπο και το έργο του πρώην Προέδρου του Συνδέσμου κ. Κων/νου Νεονάκη, στον οποίο απονεμήθηκε αναμνηστική πλακέτα.
Το Μήνυμα του Οικουμενικού Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου, αναφερόταν στη σπουδαιότητα και επικαιρότητα του θέματος και την ανάγκη υπέρβασης «ομολογιακών ενδοτισμών ή ζηλωτικών εξάρσεων». Μηνύματα έστειλαν, επίσης, οι Υφυπουργοί Οικονομίας κ. Σταύρος Αρναουτάκης και Αγροτικής Ανάπτυξης κ. Μιχάλης Καρχιμάκης, πολλοί βουλευτές της Κρήτης, οι Νομάρχες Ρεθύμνου και Ηρακλείου, η Περιφερειακή Διευθύντρια Εκπαίδευσης κ.ά.
Το συνέδριο τίμησαν με την παρουσία τους οι Μητροπολίτες της Εκκλησίας Κρήτης, στελέχη της Εκπαίδευσης και της Εκκλησίας, καθηγητές της Ανώτατης Εκκλησιαστικής Ακαδημίας κ.ά. Τις συζητήσεις κατά τις συνεδριάσεις συντόνισαν καθηγητές της Ανώτατης Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Ηρακλείου. Το Συνέδριο σε όλες τις επιμέρους πτυχές σημείωσε επιτυχία, που χρεώνεται στην καλή προετοιμασία και οργάνωση από τον Παγκρήτιο Σύνδεσμο Θεολόγων σε συνεργασία με τη Μητρόπολη Λάμπης.
Περιλήψεις των βασικών εισηγήσεων
Α. Χρυσόστομος Σταμούλης, Καθηγητής Θεολογικής Σχολής Θεσσαλονίκης: «Η γυναίκα του Λωτ και η σύγχρονη θεολογία»
Είναι φορές, που η γυναίκα του Λωτ θυμίζει κάπως τη θεολογία μας. Απειθής και μαζί θυσιασμένη. Απειθής απέναντι στην κλήση της, να ολοκληρώσει τον σκοπό της, να αποτελέσει τώρα και στους αιώνες την κριτική και συνεπώς προφητική φωνή της Εκκλησίας και της ιστορίας. Και θυσιασμένη, στην υπηρεσία της εξουσιαστικότητας, σε κείνη την προσπάθεια, σε κείνη τη στάση, που παλεύει με νύχια και με δόντια να οριοθετήσει και να ελέγξει τις πιο βαθιές ανάγκες του ανθρώπου, τον πυρήνα της ύπαρξής του, την ίδια του τη ζωή. Ίσως ήλθε ο καιρός να φωνάξουμε δυνατά αυτό που χρόνια ψιθυρίζεται γύρω μας: Το πρόσωπο του άλλου δεν είναι πεδίο βολής φτηνό όπου ασκούμε την εωσφορική μας επήρεια, με την ενοχοποίηση και τον φανατισμό αλλά ένας δυνάμει-ενεργεία άγιος, ένας τόπος συνάντησης και κοινωνίας εν Χριστώ.
Β. Θωμάς Ιωαννίδης, Επίκουρος Καθηγητής Θεολογικής Σχολής Αθηνών: «Καινή Διαθήκη και πολυπολιτισμική κοινωνία»
Η κοινωνία εμφανίζεται σήμερα ως πολυπολιτισμική. Πολυπολιτισμικότητα σημαίνει συμβίωση διαφορετικών πολιτισμικών ομάδων μέσα σε μια κοινωνία, κατάφαση της ποικιλίας και του πλουραλισμού, επικοινωνία και αλληλοπεριχώρηση των διαφορετικών πολιτισμών. Η συμβολή της Καινής Διαθήκης στο ανθρώπινο γίγνεσθαι είναι θεμελιώδους σημασίας και καθοριστικής σπουδαιότητας στη διαμόρφωση των κοινωνικών δομών και των θεσμικών λειτουργιών της αρχέγονης αλλά και κάθε σύγχρονης εν Χριστώ κοινωνίας. Ο παιδαγωγικός και μεταμορφωτικός χαρακτήρας των βιβλικών κειμένων ως διαχρονική πρόκληση ασκεί θετική επίδραση στις εξελίξεις του κοινωνικού βίου των λαών. Το «κοινωνείν» κατανοείται ως αγαπητική σχέση προς το συνάνθρωπο, η οποία προϋποθέτει την υπέρβαση του ατομοκεντρισμού, την αναγνώριση των αρχών της ισότητας και αλληλεγγύης και πραγματώνεται ως διακονία των ανθρώπων και κοινή αναφορά προς το Θεό.
Γ. π. Αντώνιος Καλλιγέρης, Διευθυντής του Γραφείου Νεότητος της Ι. Αρχιεπισκοπής Αθηνών: «Διαπολιτισμικότητα και προοπτική για την ποιμαντική μας διακονία»
Ο «άλλος» όπως και στην εποχή της Κ. Διαθήκης έθετε το θέμα της ταυτότητας. Οι γραμματείς και οι φαρισαίοι έκλειναν τη συζήτηση γιατί ο φόβος δεν τους άφηνε περιθώρια. Ο Κύριος μας πότε με τη Χαναναία, πότε με την παραβολή του καλού Σαμαρείτη, πότε με το διάλογο με τη Σαμαρείτισσα δημιούργησε τις προϋποθέσεις για διάλογο κάτω από τις νέες συνθήκες της επερχόμενης Βασιλείας. Το δημιουργικό αυτό διάλογο συνέχισε και ο Απ. Παύλος τονίζοντας ότι πάντες «εν Χριστώ εσμέν».
Εμείς τι πρόκειται να κάνουμε; Θα ακολουθήσουμε το δρόμο του Κυρίου μας οπότε η πολυπολιτισμική πραγματικότητα θα είναι αφορμή νέων ανοιγμάτων προς την Οικουμένη ή θα φοβηθούμε όπως οι Ιουδαίοι και θα κλειστούμε στο μικρό μίζερο κόσμο του φόβου; Θα διακινδυνεύσουμε, όπως έκανε η Εκκλησία μας αιώνες τώρα, πορευόμενοι προς τα έσχατα για να συναντηθούμε με τους άλλους ή θα αναπαυθούμε στην απατηλή ισχύ της πλειοψηφίας και θα αναζητήσουμε την προστασία των κεκτημένων της;
Δ. Θανάσης Παπαθανασίου, Δρ. Θεολογίας, Αρχισυντάκτης του περιοδικού Σύναξη: «Η κοινότητα ως βρόχος: Η αποστολή της Εκκλησίας στη σκοτεινή πλευρά της σελήνης»
Είναι γεγονός ότι η Εκκλησία (οφείλει να) είναι κοινότητα, και (να) αντιδιαστέλλεται από τον ατομισμό. Ωστόσο είναι ανεπαρκές να βλέπουμε μόνο αυτή τη διελκυστίνδα και να εξωραΐζουμε συλλήβδην την έννοια της κοινότητας. Η οικουμένη στεγάζει άπειρες κοινότητες (πολιτισμικές, θρησκευτικές, εθνικές κ.λπ.), συχνά με πολύ διαφορετικές προτεραιότητες και αξίες. Είναι, λοιπόν, επιτακτική ανάγκη η συμμετοχή της Ορθόδοξης θεολογίας στην συζήτηση που διεξάγεται σήμερα παγκοσμίως αφενός για τον τρόπο συνύπαρξης των ποικίλων κοινοτήτων και αφετέρου για το αν υπέρκεινται οι πανανθρώπινες αξίες ή, αντιθέτως, το αξιακό σύστημα κάθε κοινότητας. Η κοινότητα μπορεί να μην προσφέρει μόνο θαλπωρή, αλλά και να μετατρέπεται σε φυλακή του ανθρώπου. Έχουν, συνεπώς, εξαιρετική σημασία δύο παράμετροι: α. Η συμβολή του Χριστιανισμού στην ανάδυση του υποκειμένου και στη δυνατότητά του να έρθει ακόμα και σε ρήξη με τις εκ γενετής κοινότητές του χάριν της αναζητήσεως της αληθείας, και β. Η λειτουργία των κοινοτήτων στον δημόσιο χώρο, όπου θα ζουν, θα γνωρίζονται, θα διαλέγονται, θα αναμετριώνται και θα λογοδοτούν.
Ε. Κωνσταντίνος Ζορμπάς, Δρ. Θεολογίας-Κοινωνιολογίας: «O διαπολιτισμικός διάλογος στην Ευρωπαϊκή Ένωση και οι συνέπειες για το μάθημα των Θρησκευτικών»
Η σχέση της Ορθόδοξης Εκκλησίας, -και γενικότερα του Χριστιανισμού-, με την Ευρώπη έχει αποτελέσει αντικείμενο αρκετών μέχρι σήμερα μελετών. Στην πλειοψηφία τους, όμως, οι εν λόγω μελέτες εστιάζουν την ανάλυση τους σε μία μόνο διάσταση: της επιρροής της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) στις Εκκλησίες (θρησκευτικές κοινότητες). Όμως υπάρχει και μία άλλη διάσταση στην παραπάνω σχέση, στην οποία δεν έχει δοθεί ακόμα ιδιαίτερη σημασία: της εκκλησιαστικής δράσης και της επιρροής της στην ΕΕ, η οποία παραμένει, σε γενικές γραμμές, ένας ανεξερεύνητος χώρος, με αποτέλεσμα η δυναμική της επίδρασης αυτής να είναι ακόμη και σήμερα ελάχιστα κατανοητή. Στην πραγματικότητα πρόκειται για μία σχέση συνεχούς διαλόγου (του διαπολιτισμικού διαλόγου) με αντικείμενο ‘το ρόλο των θρησκειών στη δημόσια σφαίρα’, άρα με άμεσες συνέπειες και για το μάθημα των Θρησκευτικών, η οποία όμως δίνει την ευκαιρία στις Εκκλησίες να επαναπροσδιορίσουν τον ρόλο τους σε ευρωπαϊκό επίπεδο ως βασικοί εταίροι οι οποίοι συμβάλλουν στη διαδικασία της ευρωπαϊκής οικοδόμησης και προωθούν τις απόψεις και τις θέσεις τους μέσα από ένα «ανοικτό, συνεχή και διαφανή διάλογο» (Άρθρο 17.3, Συνθήκη της Λισαβόνας).
Από το Δ.Σ. του Συνδέσμου
