Το απόγευμα της Α´ Κυριακή των Νηστειών (της Ορθοδοξίας), 13 Μαρτίου, στον Ιερό Μητροπολιτικό Ναό του Αγίου Γεωργίου Ιεράπετρας, ξεκίνησε ο καθιερωμένος κύκλος των ομιλιών που διοργανώνει η Ιερά Μητρόπολη Ιεραπύτνης και Σητείας, κατά τους Κατανυκτικούς Εσπερινούς των Κυριακών της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Πρώτος ομιλητής ήταν ο Σεβασμιώτατος κ. Ευγένιος, ο οποίος ανέπτυξε ενδελεχώς το θέμα: «Ορθοδοξία και Θρησκεία». Προηγήθηκε η ακολουθία του Κατανυκτικού Εσπερινού, στην οποία χοροστάτησε ο Σεβ. κ. Ευγένιος και συμμετείχε συπροσευχόμενος σύσσωμος ο Ιερός Κλήρος της ευρύτερης περιοχής και πολυάριθμο εκκλησίασμα.
Στη βαρυσήμαντη ομιλία του ο Σεβ. Ποιμενάρχης ανέλυσε τη σχέση Εκκλησίας και Θρησκείας, επισημαίνοντας ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία δεν είναι θρησκεία, αλλά «Σώμα Χριστού, ῾῾στύλος και εδραίωμα της Αληθείας’’, ῾῾οδός’’ (Πράξ. 9, 2), δρόμος δηλαδή και τρόπος ζωής, που οδηγεί στην ένωση με το Χριστό, τη θέωση. Όπως σημείωσε «ο π. Ιωάννης Ρωμανίδης, που φέτος συμπληρώνονται δέκα χρόνια από την κοίμησή του, ερευνόντας στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρτ της Αμερικής, εντόπισε τη μεγάλη αλλοίωση της Ορθόδοξης Θεολογίας που έκαμαν οι Φράγκοι, γιατί στη Θεολογία εισήγαγαν τη μέθοδο του Σχολαστικισμού και περιθωριποίησαν την Ορθόδοξη νηπτική παράδοση. Οι Προστεστάντες απέρριψαν τον Μοναχισμό και τις ασκητικές αρχές, γιατί τα ερμήνευσαν ως επιδράσεις νεοπλατωνισμού. Οι δε Ρωμαιοκαθολικοί διατήρησαν υποχρεωτικό Μοναχισμό στον Κλήρο και τον στήριξαν όχι στο νηπτικό-αγιαστικό έργο, αλλά το κοινωνικό του πρόσωπο. Γι´ αυτό οργάνωσε την Εκκλησία σε κράτος που είναι σήμερα το Βατικανό».
Όσον αφορά τη μεταφυσική θεώρηση της θρησκείας, ο Σεβ. τόνισε ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία ενδιαφέρεται πρωτίστως γι᾽ αυτήν εδώ τη ζωή. «Το έργο της Εκκλησίας εστιάζεται στο πως θα δει ο κάθε άνθρωπος τον Θεό. Δηλ. να κηρύττει στους ανθρώπους ότι υπάρχει Θεός αληθινός και ότι ο Θεός αποκαλύπτεται είτε ως Φως είτε ως ῾῾πυρ καταναλίσκον’’ σε όλους ανεξαιρέτως, κατά τη Δευτέρα Παρουσία του Κυρίου. Έχει λοιπόν χρέος να προετοιμάζει τα μέλη της, ώστε να δουν τον Θεόν όχι σαν φωτιά, αλλά σαν Φως. Αυτή η προετοιμασία των μελών της Εκκλησίας, καθώς και όλων των ανθρώπων, που θέλουν να δουν τον Θεό ως Φως, είναι στην ουσία της, η θεραπευτική αγωγή της, την οποία πρέπει να αρχίσει και να τελείωσει σ᾽ αυτήν τη ζωή, γιατί μετά θάνατον ῾῾ουκ έστι μετάνοια’’. Αυτή η θεραπευτική αγωγή είναι η ουσία και το κύριο περιεχόμενο της Ορθοδόξου Παραδόσεως και ζωής. Συνίσταται δε η θεραπεία από τα ακόλουθα τρία στάδια πνευματικής αναβάσεως και τελειώσεως: Η κάθαρση από τα πάθη, ο φωτισμός του νου και η θέωση του ανθρώπου από τη Χάρη του Αγίου Πνεύματος».
Αναφερόμενος στην Ορθοδοξία, ως επίσημης θρησκείας του Ρωμαϊκού κράτους, ο Σεβ. υπογράμμισε ότι ο εθνικός ύμνος της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας ήταν το: «Σώσον, Κύριε, τον λαόν Σου…» που εκφράζει την ιδεολογία της εφαρμογής της ορθοδόξου διδασκαλίας, πίστεως και ζωής, σε πανεθνική μάλιστα κλίμακα. «Το πολίτευμα του Σταυρού ένωσε τόσες διαφορετικές εθνικότητες σε ένα κράτος με μία μόνο πίστη. Αυτό το κράτος διείδε την κοινωνική συμβολή και ωφέλεια, που θα προέκυπτε από την Ορθόδοξη θεραπευτική διδασκαλία και μέθοδο. Θέσπισε και προέβαλε την Ορθόδοξη πίστη ως την επίσημη θρησκεία του Κράτους, ώστε το Κράτος να γεμίσει από Ενορίες, στις οποίες οι Ιερείς ασκούσαν αυτήν τη θεραπευτική αγωγή και θεράπευαν συγχρόνως πνευματικές και κοινωνικές ανάγκες του λαού. Έτσι το Κράτος κέρδιζε σε υγιείς πολίτες και κατ᾽ επέκτασιν το ίδιο το κράτος θα ήταν υγιές».
Σε άλλο σημείο της ομιλίας του ο Σεβ. κ. Ευγένιος τόνισε ότι «στην αρχαία Εκκλησία κυριαρχούσε το χαρισματικό στοιχείο, δηλαδή κυριαρχούσαν τα μέλη με χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος, ενώ τα καθιδρυματικά στοιχεία, δηλαδή τα τυπικά εκκλησιαστικά και διοικητικά προσόντα, ακολουθούσαν και ήταν δευτερεύοντα. Αυτού του είδους τη συμμαρτυρία του Αγίου Πνεύματος μέσα στην καρδιά του πιστού με την εμπειρική εξακρίβωση και επιβεβαίωση της θεραπείας του νοός του ανθρώπου, δια της πίστεως, πληροί όλες τις πνευματικές προϋποθέσεις της θεραπευτικής μεθόδου. Η μέθοδος αυτή δεν είναι προορισμένη ή σχεδιασμένη μόνο για τους καλογήρους, ή μόνο για κάποιους που ασχολούνται με τη Θρησκεία, αλλά γιά όλους τους ανθρώπους που ποθούν τη σωτηρία τους. Η εν Χριστώ ζωή δεν έχει καθόλου διανόηση ούτε έχει σχέση με τα εξωτερικά φαινόμενα του ανθρώπου, ή με φαντασιώσεις, αλλά με τα εσωτερικά και κρυπτά της καρδίας του ανθρώπου φαινόμενα. Προϋποθέτει δηλ. αγώνα και πράξη για να καθαριστεί «ο κρυπτός της καρδίας άνθρωπος», κατά τον Απόστολο Παύλο και να λάβει το φως του Χριστού, που «φαίνει πάσιν». Το απροϋπόθετον δεν ισχύει στην Ορθόδοξη Εκκλησία.
Ο Σεβασμιώτατος επεσήμανε ακόμα ότι «Θεόπτες υπήρξαν οι Προφήτες της Π. Δ., οι Άγιοι Απόστολοι, οι Άγιοι Πατέρες, Διδάσκαλοι, Ομολογητές και Μάρτυρες και Όσιοι, άνδρες και γυναίκες. Κατά τη διδασκαλία τους, ο θεούμενος γνωρίζει εμπειρικά απευθείας τον Θεό, και αυτός στη συνέχεια μάς μεταδίδει τα περί του Θεού και έτσι αποκτούμε και εμείς γνώση περί του Θεού. Εμείς, ως ατελείς άνθρωποι, δεν μπορούμε να έχουμε άμεση εμπειρία του Θεού, αν δεν έχομε φθάσει τουλάχιστον στο στάδιο του μερικού φωτισμού στην προσωπική μας πνευματική ζωή, δηλ. από αυτήν εδώ τη ζωή. Μόνον όποιος ακολουθεί την εμπειρία των θεουμένων αγίων, τότε έχει γνήσια και αυθεντική πίστη για έναν προσωπικό Θεό με προσωπικό αγώνα και αυτοθυσία».
Τέλος, κατέληξε ότι «και εμείς ῾῾επόμενοι τοις αγίοις πατράσιν και συν πάσιν τοις αγίοις και τη Θεομήτορι», οφείλομεν να διακρατούμε την πίστη και την ακρίβεια της Ορθοδοξίας, που είναι και ορθοπραξία, για να έχομε εμπειρική Θεολογία και πίστη και να γευθούμε από αυτή τη ζωή την αέναη αγιαστική και θεωτική Χάρη του εν Τριάδι Θεού».
