Απλά πράγματα !

Τυπική πλατεία ενός χωριού

Του Ν. Ι. Βλάχου

Αντί προλόγου

Η αρθρογραφία, όλο αυτό το διάστημα και η συζήτηση γύρω από την ανάπτυξη, τουριστική, αγροτική κλπ. περιστρέφεται, κυρίως, γύρω από τεχνικά θέματα και αφορά κυρίως τις αστικές περιοχές που παρουσιάζουν μεγάλο κορεσμό και πολλές δυσχέρειες. Οι απόψεις για τη διαχείριση μιας τέτοιας κατάστασης δεν μπορεί να υπακούουν, αν θέλουμε να έχουμε αποτελέσματα σε μια λογική απλής διαχείρισης ή πρωτοβουλιών που θα έλθουν απ΄ έξω…

Η διατύπωση μιας διαφορετικής αλλά ολοκληρωμένης στρατηγικής είναι πια αναγκαιότητα. Με ποιό πλεονέκτημα έναντι των άλλων, με ποιά μέσα, με ποιές υπηρεσίες, με ποιά προβολή, με τι παραγωγικό δυναμικό, με τι στόχο και σε ποια κατεύθυνση; Όλα αυτά τα ερωτήματα θα πρέπει να απασχολήσουν πολύ σοβαρά όλους και όλα τα θεσμικά όργανα και να συγκροτηθεί ένας άξονας που θα πρέπει να συμπεριλάβει επιτέλους για την Κρήτη και την ενδοχώρα της. Το άρθρο που ακολουθεί είναι σε αυτή την κατεύθυνση. Διατυπώθηκε πολύ νωρίς, αλλά το ξαναθυμήθηκα με αφορμή την εξαιρετική πρωτοβουλία του ΤΕΕ/ΤΑΚ για τους παραδοσιακούς οικισμούς.

Το σεβόμαστε;

Φυσικό περιβάλλον

Η χαμένη αξία των λέξεων
Λέγονται και γράφονται πολλά για την αναζωογόνηση της υπαίθρου και τις δυνατότητές της, τις περισσότερες φορές χωρίς σοβαρό υπόβαθρο, με αποτέλεσμα έννοιες όπως «ανάπτυξη της υπαίθρου», «αγροτουρισμός», «αειφόρος ανάπτυξη», «βιώσιμη ανάπτυξη», «οικοτουρισμός», «περιφερειακή ανάπτυξη» κλπ. να έχουν χάσει μεγάλο μέρος από τη νοηματική αξία τους. Αυτή η απώλεια επιτείνεται από το γεγονός ότι πολλοί, θέλοντας να αναδείξουν και το προοδευτικό τους «υπόστρωμα», αυτοαναγορεύονται σε εκφραστές της «περιφερειακής» και της «ισόρροπης ανάπτυξης», καταθέτοντας με μαξιμαλιστικό λόγο και τρόπο τα «οράματά τους» τους υπηρετώντας αποτελεσματικά τον τοπικό τους «πατριωτισμό»…
Ό,τι διασώθηκε νοηματικά από τις συναισθηματικές στρεβλώσεις, κινδύνευσε στο πέρασμα του χρόνου και από την αντίληψη ότι «παραγωγικό» είναι μόνο αυτό που βρίσκεται σε πεδινές περιοχές, είναι ευκολότερα καλλιεργήσιμο και έχει υψηλές αποδόσεις. Έτσι σιγά – σιγά ξεχάσαμε τις ομορφιές και τις δυνατότητες των ορεινών περιοχών, ατόνησαν οι όποιες προσπάθειες ανάπτυξης, με συνακόλουθο, την παρακμή τόπων με μεγάλο φυσικό, οικολογικό, πολιτιστικό ενδιαφέρον και τελικά την πληθυσμιακή αιμορραγία τους. Σήμερα δεν είμαστε αισιόδοξοι ότι η κατάσταση είναι εύκολα ανατάξιμη για την ύπαιθρο και την επαρχία. Δεν είναι όμως στις προθέσεις μου να επιμερίσω ευθύνες. Η ευθύνη για την επιβίωση τους, άλλωστε, είναι ένας αγώνας πολλών και διαπλεκόμενων συντελεστών. Και αυτών που προγραμματίζουν και υλοποιούν παρεμβάσεις αλλά και ημών, που πρέπει να φροντίσουμε να παραχθεί εισόδημα από τη σχολάζουσα παραγωγική δυνατότητα τους, διαφυλάσσοντας παράλληλα την ταυτότητα των χωριών μας, από το αλουμίνιο, τα «χρυσαφένια» πόμολα, τους περίπλοκους συνδυασμούς τζαμιών, τις κιτς πολύχρωμες προσόψεις και από άλλα αισθητικά και σύγχρονα αναπτυξιακά κακέκτυπα…
Εις πείσμα όλων αυτών των αντιξοοτήτων αλλά και της τάσης που επικράτησε στις προηγούμενες δεκαετίες, να οργανώνεται η ζωή συστηματικότερα στα αστικά κέντρα, ο χώρος της υπαίθρου συνεχίζει να αποτελεί και σήμερα ένα σημαντικό απόθεμα. Το ερώτημα που τίθεται, εκ των πραγμάτων, είναι τι μπορεί να προσφέρει μια ύπαιθρος που μεταλλάσσεται ραγδαία χωρίς έλεγχο και επίγνωση της ξεχωριστής της ταυτότητας. Όσοι έχουν ζήσει σε χωριά ενδεχομένως το γνωρίζουν καλά: Απλά πράγματα, καθημερινά και ως εκ τούτου ακριβά και πολύτιμα… Η επιστροφή στην ύπαιθρο αποτελεί ένα μοναδικό αγχολυτικό στο σύγχρονο τρόπο ζωής των πόλεων.

Παράδοση και όχι μόνο

Οι καρποί του τόπου

Ένα νέο μοντέλο ζωής
Αν κάθε τόπος κατανοήσει την ιδιαίτερη ταυτότητά του μπορεί να επενδύσει στη συνέχεια σε ένα μοντέλο ζωής συνδέοντας τους παραδοσιακούς τρόπους, τα ήθη, τα έθιμα, τους μύθους που συνυπάρχουν με τη φύση, τον πολιτισμό και τις τοπικές διατροφικές συνήθειες. Και αυτό το εναλλακτικό μοντέλο δεν μπορεί παρά να οδηγεί σε ένα πολιτισμό της καθημερινής μας ζωής με κύρια χαρακτηριστικά την ποιότητα και την απλότητα.
Στην Κύπρο, το «Δίκτυο Εναλλακτικού Τουρισμού» αριθμεί 2.000 μικρά καταλύματα ενώ ταυτόχρονα «τρέχουν» προγράμματα, που ενισχύουν την προσπάθεια για ανάπτυξη του αγροτουρισμού αλλά και προγράμματα υποστηρικτικών υποδομών απαραίτητων για τις τοπικές οικονομίες. Ένα πείραμα που πάει αρκετά καλά και δίνει πληροφόρηση και τεχνογνωσία για όσα και εμείς θα μπορούσαμε να οργανώσουμε. Πολλά μπορούν να αντληθούν και να προσαρμοστούν στην ελληνική πραγματικότητα αν δεν μπορούμε τελικά, να δημιουργήσουμε ένα νέο εναλλακτικό μοντέλο ανάπτυξης. Η ελληνική ύπαιθρος που αποτελεί μια τεράστια αναπτυξιακή δεξαμενή, μπορεί όχι μόνο να συμβάλει στη δική της επιβίωση αλλά να τροφοδοτήσει τη συνολικότερη προσπάθεια ανάπτυξης. Όχι, δεν αναφέρονται σε ένα ιδεατό κόσμο όλα αυτά. Θυμηθείτε, τις υγιεινές διατροφικές συνήθειες και τις αυθεντικές γεύσεις της κρητικής κουζίνας, πόσο όμορφα μύριζε το ψωμί στο φούρνο, το ηχόχρωμα των πουλιών, το τοπίο με τις ανθισμένες αμυγδαλιές στο κρύο του χειμώνα, το άρωμα της φασκομηλιάς, τη βροχή που κάνει το χώμα να μυρίζει κάθε φθινόπωρο…
Πως αισθανθήκατε στο καφενείο του χωριού μιλώντας με τους εναπομείναντες κατοίκους που μετουσιώνουν μέσα από την απλότητά τους μια διαφορετική αντίληψη ζωής, πόσο ευχαριστηθήκατε στο καζάνεμα της ρακής… Πόση γαλήνη νιώσατε καθισμένοι στο πεζούλι του μοναστηριού που συναντήσατε στο δρόμο σας και με πόσο σεβασμό ανάψατε ένα κερί… Πόσο θαυμάσατε τις πορτοστασιές, τα παραθύρια, τις παλιές πορτέλες, τα αγιοθύριδα των εκκλησιών και τις καμινάδες των σπιτιών, τις πέτρινες καμάρες που σώθηκαν μοναδικά στο χρόνο μένοντας μόνες όρθιες πια στη μέση γκρεμισμένων τοίχων… Και πόσες αισιόδοξες σκέψεις κάνατε περπατώντας σε φυσικές διαδρομές αγναντεύοντας τη θάλασσα από ψηλά… Πόσο σας μάγεψε η εκφραστικότητα και η αυθεντικότητα της τέχνης ντόπιων καλλιτεχνών… Σκεφτείτε όλα αυτά, τα μικρά και καθημερινά, που μπορούν να βιωθούν μοναδικά σε οποιοδήποτε γωνιά της Κρήτης και της Ελλάδας πόσο συντελούν στη δημιουργία ενός ψυχολογικού τουλάχιστον πλεονεκτήματος έναντι της τυποποιημένης παροχής τουριστικών υπηρεσιών. Γιατί όμως τα λέω αυτά; Όχι πάντως για να πω κάτι που δεν έχει ακόμη ειπωθεί. Τα αναφέρω με αφορμή τις διάφορες συζητήσεις και τις προτάσεις που σχηματοποιούνται στο πλαίσιο προγραμμάτων και ατέρμονων γραφειοκρατικών σχεδιασμών.

Απλά πράγματα !

Ένα ποδήλατο περιμένει

Αν μου επιτρέπεται να παρατηρήσω κάτι, ως «Απλός Πολίτης», θα έλεγα ότι από αυτές τις προτάσεις απουσιάζει σχεδόν πάντα η πίστη, ο ενθουσιασμός, η καινοτομία και η δημιουργική φαντασία. Απουσιάζει η κουλτούρα για μια άλλου είδους προετοιμασία και προγραμματισμό. Η προχειρότητα, ο «επαγγελματικός ερασιτεχνισμός» και η αποσπασματική αντιμετώπιση αναγκών δεν βοηθούν την τοπική ανάπτυξη, η οποία απαιτεί ολοκληρωμένο σχεδιασμό και ευαισθησία στην προετοιμασία και δευτερευόντως, κατά την ταπεινή μου άποψη, οικονομικούς πόρους. Το πρόσχημα για την ανεπάρκεια των πόρων, που ακούγεται συνεχώς και από παντού, δεν ευσταθεί πλήρως, αφού η συστηματοποίηση των δράσεων θα μπορούσε να ήταν σε μια άλλη λογική. Όχι απλά συμπληρωματική του προγράμματος δημοσίων επενδύσεων, αλλά με δράσεις που δεν θα τροφοδοτούν απλά το «επιφαινόμενο» έργο, αλλά επί της ουσίας στοχεύοντας σε προϋποθέσεις πραγματικής τοπικής ανάπτυξης. Χρειάζεται διαφορετικού τύπου επεξεργασία και προσέγγιση για να εξυπηρετηθεί η νέα τάση, που καταγράφεται διεθνώς για επιστροφή στην ύπαιθρο αλλά και για να αποκτήσει ελκυστικότητα μια τέτοια πρόταση για ένα διαφορετικό πρότυπο ζωής και να κατακτηθεί μια νέα σχέση ανάμεσα στην ύπαιθρο και στον αστικό χώρο. Μια σχέση που θα απελευθερώνει όχι μόνο τη δημιουργική δραστηριότητά μας αλλά θα τροφοδοτεί την ψυχολογική ηρεμία του καταπιεσμένου σύγχρονου ανθρώπου κοινωνικοποιώντας τον ταυτόχρονα σε ένα άλλο πλαίσιο ζωής…
Για τον αστικό χώρο που «υποθήκευσε» διαχρονικά και συστηματικά την ύπαιθρο αφαιμάσσοντας πόρους και «εγκλωβίζοντας» μεγάλο μέρος πληθυσμών, σήμερα, αναζητούνται τρόποι και διέξοδοι προκειμένου να αυξηθούν οι αντοχές των κατοίκων του με διαφυγές, σε κάθε ευκαιρία, προς αντίθετη κατεύθυνση. Είναι μια χρυσή ευκαιρία να εκμεταλλευτούμε στην περιοχή τον εκμηδενισμό των αποστάσεων και τις υποδομές κοινωνικού χαρακτήρα και οργάνωσης του κοινωνικού χώρου(νοσοκομεία, σχολεία, υπηρεσίες, υποδομές μεταφορών κλπ) που βρίσκονται κοντά σε περιοχές που μπορούν να προσφέρουν αυτή την εναλλακτικότητα στον τρόπο ζωής και να δουλέψουμε πάνω σ΄ αυτό το μοντέλο ανάπτυξης. Το κατάλαβαν αυτό οι πολυάριθμοι ξένοι που έχουν ενταχθεί, ήδη, στην κοινωνική ζωή των χωριών μας και ελπίζω να το καταλάβουμε μια μέρα και εμείς οι ίδιοι…

Την εκτιμούμε ανάλογα ;

Η ομορφιά της φύσης

Τα χωριά μας: Συνιστώσα της κουλτούρας μας
Είναι κρίσιμο επίσης να τεθεί και το ζήτημα της οργάνωσης των χωριών μας με βελτίωση του βασικού νόμου που διέπει την Αυτοδιοίκηση και τη διοίκηση των τοπικών υποθέσεων, κάνοντας μια πρώτη αποτίμηση των εφαρμογών του. Επίσης είναι ώρα να γίνουν οι αναγκαίες προσαρμογές στην πολιτική των Αυτοδιοικητικών Αρχών που ευθύνονται για όσα συμβαίνουν ή δεν συμβαίνουν προτάσσοντας τη δικαιολογία της ελλειμματικότητας των πόρων και των επιβαλλόμενων θεσμικών προτεραιοτήτων … Η Ελλάδα δεν μπορεί να ζήσει χωρίς τα χωριά της. Και αυτό δεν είναι μια νοσταλγική παρατήρηση. Με ευαισθησία αλλά και στόχο την επανοικειοποίηση του χώρου της υπαίθρου, μπορεί να δημιουργηθεί μια νέα ισορροπία ανάμεσα στον αστικό και την ύπαιθρο. Δυστυχώς η θεσμική πλατφόρμα ακόμη και σήμερα τροφοδοτεί υπερβολικά την αστική συγκέντρωση και αυτό πρέπει να αλλάξει σύντομα, επαναπροσδιορίζοντας την περιφερειακή αλλά και την τοπική ανάπτυξη. Κινούμενοι προς αυτή την κατεύθυνση οι τεχνοκράτες της Ανάπτυξης και οι κάθε λογής υπεύθυνοι, αν το αποφασίσουν, θα πρέπει να λάβουν πολύ σοβαρά υπόψη τους ότι άλλο πράγμα είναι ο προγραμματισμός της Ανάπτυξης σε κλίμακα και άλλο η επιβίωση της υπαίθρου, των χωριών μας και η διατήρηση των τοπικών ιδιωμάτων αλλά και των χαρακτηριστικών τους.

_ n_i_vlachos@yahoo.gr

Print Friendly, PDF & Email

Από manos