Ποιοι δεν θέλουν την ίδρυση αυτοτελούς υπουργείου Περιβάλλοντος; Του ΚΩΣΤΗ Ε. ΜΑΥΡΙΚΑΚΗ
«Η νύχτα είναι ατέλειωτη, γι’ αυτό και ποτέ δε συναντάει τη μέρα»: Λόγια του Σαίξπηρ στο Μάκβεθ που μας βοηθάνε να καθορίσουμε από τη συνθήκη του ποιητή, την κοινωνικοπολιτική της διάσταση. Αν η ακριβής αξιολόγηση των υλικών υποδομών μεγάλης κλίμακας στις κατευθύνσεις της βιωσιμότητας, ενός συντεταγμένου κράτους και μιας δυτικής κοινωνίας, εκφράζεται από το σημερινό Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε (Υπουργείο Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων), τότε η αξία της λέξης περιβάλλον σ’ αυτό το αρκτικόλεξο, έχει προαποφασισμένο και κατά παραγγελία νόημα…
Η έννοια περιβάλλον, στο αρκτικόλεξο αυτό, έχει απολέσει εν τη γενέσει της, την αξία της, και ανέκαθεν αποτελούσε το φτωχό συγγενή, σ’ αυτόν τον τίτλο. Το κτίριο της οδού Αμαλιάδος 17, που στεγάζεται σήμερα το επί του περιβάλλοντος, χωροταξίας και δημοσίων έργων υπουργείο, το κυνηγούσαν από τότε που οβιδιακά μετονομάστηκε από ΥΧΟΠ, κάποιοι ανελέητοι συμβολισμοί: Αποτέλεσε και αποτελεί την «ωραία κοιμωμένη» της πολιτικής όλων των μεταδικτατορικών κυβερνήσεων της χώρας. Το έχουν διευθύνει από δικηγόροι, έως …οδοντογιατροί, αλλά κυρίως μηχανικοί. Όμως, το μείζον δεν είναι η επαγγελματική ιδιότητα των πρώην και νυν καπεταναίων του. Αυτό είναι, ίσως, το ελάχιστο.
Η μετονομασία του, το 1985 από Υπουργείο Χωροταξίας Οικισμού & Περιβάλλοντος (ΥΧΟΠ), λίγο μετά την …«ιστορία» που πρόλαβε να γράψει ο αείμνηστος Τρίτσης, σε Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε, αποτέλεσε μια αναγκαία καινοτομία και ένα επιβαλλόμενο πολιτικό λίφτινγ της εποχής που απαντούσε σε πολιτικές θεωρίες, που ήθελαν όλες τις αρμοδιότητες τις σχετικές με το περιβάλλον και τη χωροταξία, συγκεντρωμένες σε ένα φορέα. Έτσι το νέο χαρτοφυλάκιο, με άλλο όνομα πλέον, θα αποτελούσε και επισήμως το νέο κρατικό φορέα που ήταν υπεύθυνος για την ανάπτυξη και την εφαρμογή της περιβαλλοντικής πολιτικής στην Ελλάδα. Η ταυτόχρονη ενσωμάτωση του πρώην Δημοσίων Έργων, δημιούργησε ένα κολοσσιαίο και ερμαφρόδιτο μόρφωμα, ένα υπουργείο με δυο πρόσωπα, εκείνο του περιβάλλοντος, χωροταξίας από τη μια και των δημοσίων έργων από την άλλη, που και μόνο ως έννοιες υποδηλώνουν κάποια αντιθετική και ανταγωνιστική σχέση. Μ’ αυτό το σχήμα και σ’ αυτή τη λογική και διάρθρωση, σχεδόν για μια εικοσιπενταετία, ένας νέος Ιανός της κρατικής πολιτικής (δύο σε έκδοση του ενός) πολιτεύτηκε για να οικοδομήσει τη σημερινή Ελλάδα των υποδομών με την πολλαπλής αμφισβητούμενη διάσταση της περιβαλλοντικής οικονομίας των νέων αξιών…
Σήμερα, σε μια εποχή, με καινούργια δεδομένα για το περιβάλλον και τις κλιματικές αλλαγές στον πλανήτη, με τις νέες υποχρεώσεις και δεσμεύσεις που επωμίζεται κάθε εθνική πολιτική, είναι αυτονόητο ότι η ξεπερασμένη συνταγή των «δύο σε ένα», δεν μπορεί να προσφέρει πλέον στην κοινωνία και σε ένα σύγχρονο κράτος.
Είναι κοινό μυστικό πια, ότι η ενιαία υπόσταση του υπουργείου, δεν διασφαλίζει τη συνταγματική βούληση για προστασία του φυσικού, πολιτιστικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος, ενός κοινωνικού, και συνάμα ατομικού δικαιώματος. Πολύ περισσότερο, η σημερινή δομή του ΥΠΕΧΩΔΕ δεν διασφαλίζει την υποχρέωση του κράτους να μεριμνά για την προστασία του περιβάλλοντος κατά τέτοιο τρόπο ώστε να διασφαλίζει την αρχή της βιώσιμης ανάπτυξης, δηλαδή τη θεμελιώδη αρχή της πρόληψης των περιβαλλοντικών βλαβών χάριν της οικολογικής ισορροπίας και της διατήρησης των φυσικών πόρων, προς όφελος όχι μόνο της παρούσης αλλά και των επόμενων γενεών. Δεν διασφαλίζει καν έναν από τους συστατικούς σκοπούς του, την οργάνωση και τη λειτουργία εθνικού συστήματος πληροφοριών και παρατηρίου για το χώρο και το περιβάλλον, καθώς και τον ολοκληρωμένο στρατηγικό χωροταξικό σχεδιασμό εθνικού και περιφερειακού χαρακτήρα. Είναι γνωστές οι σημαντικές ενστάσεις, διαφωνίες και καταγγελίες του Έλληνα Επιτρόπου της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το περιβάλλον, ότι η χώρα μας έχει τα περισσότερα οικολογικά προβλήματα στην Ευρώπη αλλά …δεν έχει το αρμόδιο υπουργείο να ασχοληθεί με αυτά!
Ακόμη, γνωστές είναι οι παραπομπές της χώρας στα ευρωπαϊκά δικαστήρια για παραβίαση της περιβαλλοντικής νομοθεσίας, αφού μεταξύ άλλων δεν έχει συγκροτήσει αξιόπιστους μηχανισμούς εφαρμογής των αποφάσεων του Κιότο, γεγονός για το οποίο η χώρα καλείται να απολογηθεί στην επιτροπή συμμόρφωσης του ΟΗΕ…
Πολύ περισσότερο, γνωστές είναι οι ενστάσεις της επιστημονικής κοινότητας, των μη κυβερνητικών οργανώσεων και της κοινωνίας των πολιτών για το περιεχόμενο τόσο του Εθνικού πλαισίου χωροταξικού σχεδιασμού και αειφόρου ανάπτυξης όσο και του αντίστοιχου ειδικού για τον τουρισμό, τα οποία όχι μόνο δε συμβάλλουν στη βιωσιμότητα, αλλά εν πολλοίς την υπονομεύουν ευθέως.
Η part time απασχόληση του ΥΠΕΧΩΔΕ με το περιβάλλον, μας κατατάσσουν στη σφαίρα της αναξιοπιστίας και της καχυποψίας έναντι των διεθνών οργανισμών… Το ερώτημα ωστόσο, παραμένει αμείλικτο και βασανιστικό: Ποιοι δεν θέλουν να ιδρυθεί άμεσα το νέο υπουργείο περιβάλλοντος;
Η επιτακτική ανάγκη ίδρυσης, αυτοτελούς υπουργείου, φαίνεται ότι μέχρι σήμερα δεν προσκρούει απλώς στην βαρηκοΐα της κυβέρνησης: Δεν συνιστά απλώς απέχθεια, ρηχή αδιαφορία ή αθώα αμέλεια η άρνηση αποκωδικοποίησης των κελευσμάτων των καιρών: Είναι μια συνειδητή άρνηση, μετάθεση και αναβολή η μη ίδρυση ενός ανεξάρτητου υπουργείου για το περιβάλλον. Ένα αυτόνομο υπουργείο περιβάλλοντος (όπως συμβαίνει με όλες σχεδόν χώρες του δυτικού κόσμου), θα αναγκαστεί να αναγνωρίσει και να δώσει τα διαπιστευτήριά του στην υλοποίηση και στην εφαρμογή των ευρωπαϊκών και διεθνών νομικών κανόνων και δεσμεύσεων που το αφορούν. Θα αναγκάσει να προσαρμόσει τις πολιτικές του συμβατά, συμφιλιωτικά και όχι απέναντι και σε αντιπαράθεση με τις διεθνείς συνθήκες. Δεν θα δρα σε αποσπασματικές, πελατειακές και καταστροφικές για το περιβάλλον ρυθμίσεις:
Ένα αυτοτελές υπουργείο περιβάλλοντος, δεν θα επιτρέπει τη συνέχιση της ληστρικής επέλασης των ξενοδοχείων πάνω στα κύματα, σ’ ολόκληρο το ελληνικό νησιωτικό σύμπλεγμα. Δεν θα επιτρέπει «αβρόχοις ποσί» την επιβολή μιας (ιερής) χωροταξίας από εκκλησιαστικά ιδρύματα που απειλούν να μετατρέψουν με ερημοποίηση εναπομείναντες φυσικούς παραδείσους της Κρήτης εξαφανίζοντας, όπως τους προϊστορικούς δεινόσαυρους, τα τελευταία φυσικά αποταμιεύματα της μεγαλονήσου, προκαλώντας ευθέως το Περιβαλλοντικό Δίκαιο…
Δεν θα επιτρέπει η χωροταξία να ρυθμίζεται με μοναδικό και προεξάρχον κριτήριο το αόρατο χέρι της οικονομίας της αγοράς…
Η χωροταξία και η βιώσιμη ανάπτυξη θα αντικαταστήσουν τη χωρο(α)ταξία και τη βιώσ(χ)ημη ανάπτυξη που κατά τρόπο ελαστικό και κατά το δοκούν εφαρμόζονται σήμερα. Όλα αυτά έρχονται σε αντίθεση με το σημερινό status και την καθεστηκυία τάξη. Με λίγα λόγια, ένα αυτοτελές υπουργείο περιβάλλοντος, θα χαλάσει την υπάρχουσα «πιάτσα» των πραγμάτων…
Σήμερα, υποκατάστατο μιας συνειδητής ανύπαρκτης κρατικής περιβαλλοντικής πολιτικής, αποτελεί στην ουσία το Ε’ Τμήμα του Συμβουλίου Επικρατείας, του οποίου τα κείμενα και οι αποφάσεις αποτελούν και θα αποτελούν μια πολύτιμη παρακαταθήκη για μια μελλοντική βιώσιμη Ελληνική Πολιτεία. Ταυτόχρονα συνιστούν διαχρονικά κείμενα και μανιφέστα, για το Περιβαλλοντικό Δίκαιο και για το έτσι κι αλλιώς αυτοτελές υπουργείο που η ασφυκτική πίεση των πραγμάτων αργά ή γρήγορα, θα επιβάλλει. Μέχρι τότε, ας προσευχόμαστε όλοι για το ελληνικό περιβάλλον…
ΚΩΣΤΗΣ Ε. ΜΑΥΡΙΚΑΚΗΣ
Πολιτικός Μηχανικός ΕΜΠ
komavr@otenet.gr
