Το νησί της Ελούντας
Οι πυρκαγιές, η απουσία και η θεσμική αφασία του συντεταγμένου κράτους…
¶ρθρο του ΚΩΣΤΗ Ε. ΜΑΥΡΙΚΑΚΗ
«Των οικιών ημν εμπιπραμένων, υμείς άδετε» (αρχαίος αγγελιοφόρος)
Η παρατεταμένη τραγωδία που βιώνει η Ελλάδα, απ’ άκρο σε άκρο, τις τελευταίες ημέρες, που εγγίζει πλέον τα όρια της εθνικής συμφοράς, αναπόφευκτα επιτάσσει στους σκεπτόμενυς πολίτες, τη δημοσιοποίηση κάποιων προβληματισμών που καθίστανται όσο ποτέ άλλοτε επίκαιροι. Ιδίως, όταν αυτοί οι προβληματισμοί βασίζονται σε γεγονότα γνωστά, παγιωμένα πλέον στην καθημερινότητα, πλην όμως μη αξιολογημένα στη σωστή τους διάσταση και στους κινδύνους που εγκμονούν για την προστασία και την ασφάλεια ενός σημαντικού νησιώτικου οικοσυστήματος.
Ταυτόχρονα, τα γεγονότα αυτά, καθίστανται ακόμη πιο τραγικά όταν στηρίζονται στην ανοχή κρατικών υπηρεσιών που επιβάλλεται να δίνουν ένα καθημε-ρινό παρών και μια διαρκ παρουσία του συντεταγμένου κράτους και της νομιμότητας, ως μιας ισχυρής οντότητας και ιδέας που τηρεί και προφυλάσσει το συνταγματικό κεκτημένο αλλά κυρίως την αρχή της πρόληψης ανεπιθύμητων καταστάσεων και συμφορών όπως οι οικολογικές καταστροφές και οι πύρινες λαίλαπες πο σαρώνουν τη χώρα…
Το νησί της Ελούντας (που στους χάρτες αναφέρεται ως χερσόνησος Σπιναλόγκας), αποτελεί μια αλίκλυστη έκταση, επιφανείας 6.230 στρεμμάτων με περιμε-τρικό μήκος ακτογραμμών 19,8 χιλιόμετρα. Μαζί με τους Διονυσάδες της Σητείας, αποτελούν τα ιο σημαντικά θαλάσσια περιβαλλοντικά αποθέματα του κόλπου Μεραμπέλλου στο Ν. Λασιθίου. Το νησί, το οποίο στο 100% του συνόλου του αποτελεί ιδιωτικές εκτάσεις, έχει ήδη χαρακτηριστεί με απόφαση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου και σχετική υπουργική απόφαση του 1970 ως «τόπος διαιτέρου φυσικού κάλλους». Με μεταγενέστερες υπουργικές αποφάσεις οριοθετήθηκε, ευτυχώς, ως Α αρχαιολογική ζώνη «απολύτου προστασίας». Περιβάλλεται από τεράστιο ενάλιο αρχαιολογικό χώρο και σημαντικά κηρυγμένα μνημεία, που όλα μαζί συγκροτούν ένα μοναδικό περιβαλλοντικό και αρχαιολογικό σύμπλεγμα το οποίο χρήζει άμεσης, σοβαρής και ολοκληρωμένης προστασίας και περιβαλ-λοντικής διαχείρισης. Είναι πλέον αποδεδειγμένο ότι οι υπάρχοντες θεσμικοί πε-ριορισμοί, δεν καθίστανται ικανοί να προστατέψουν και να θωρακίσουν την ακε-ραιότητα αυτού του συμπλέγματος, στη βάση των αρχών της βιωσιμότητας και της αειφορίας. Τα δεδομένα έχουν ριζικά αλλάξει. Οι ανθρώπινες δραστηριότητες τουρισμού και αναψυχής έχουν δραματικά αυξηθεί στην περιοχή, ξεπερνώντας κατά πολύ τη φέρουσα περιβαλλοντική της ικανότητα. Παρόλα αυτά, ο πολιτικός νανισμός της μέχρι πρότινος τοπικής Α/βάθμιας αυτοδιοίκησης και η διαχρονική θεωρία του πολιτικού κόστους, δεν επέτρεψαν τη λήψη πολιτικών πρωτοβουλιών για την ακόμη πιο ισχυρή και αποτελεσματική προστασία αυτού του συμπλέγμα-τος…
Η τρομακτική αύξηση τν κλινών τα τελευταία χρόνια στην ευρύτερη πε-ριοχή της Ελούντας, δημιούργησε και υιοθέτησε νέες δραστηριότητες τις οποίες τα τουριστικά γραφεία και τα μεγάλα ξενοδοχεία ενέταξαν στα προγράμματα και στα πακέτα τους. Μια απ’ αυτές, οι ολοήμερες θαλάσσιες εκδρομές αναψυχής, συνδυάζουν επίσκεψη στα μνημεία της περιοχής με μεσημβρινό μπάνιο και φαγητό. Οι υπήνεμοι και καταγάλανοι όρμοι της Κολοκύθας των ανατολικών ακτών του νησιού, έχουν γίνει εδώ και πολλά χρόνια, σημεία ανεξέλεγκτης καθημερινής απο-βίβασης κατά τη διάρκεια της θερινής περιόδου εκατντάδων τουριστών από τα τουριστικά πλοία που προσεγγίζουν τις βραχώδεις ακτές για να τους προσφέρουν ένα από πιο ελκυστικά επιμέρους σημεία του πακέτου: Το θαλάσσιο μπάνιο σε μια πραγματικά ομηρική και ονειρική παραλία και το μεσημεριανό φαγητό (ελληνιστί μπάρμπεκιου) το οποίο προφανώς σημαίνει ψητά κρέατα στα κάρβουνα που ανά-βουν σε μόνιμες ψησταριές πάνω στον αιγιαλό σε μικρή απόσταση από τους σκί-νους, τους κέδρους, τους ασπαλάθους, τα ξερά φύλλα και την υπόλοιπη φρυγανική χλωρίδα…
Όπως καταλαβαίνει ο αναγνώστης, από θαύμα και μόνο, για αρκετά χρόνια που συμβαίνουν όλα αυτά, (τα όντως ελκυστικά για τους τουρίστες), δεν έχει πιά-σει φωτιά το νησί. Τα τελευταία χρόνια και μια άλλη ανάλογη δραστηριότητα έχει προκύψει: Στον πρόσφατα εκ βάθρων ανοικοδομηθέντα Βυζαντινό Ναό του Αγ. Φωκά, διοργανώνονται βαδινές τερπτικές αποσπερίδες μετά ψησταριών, σε από-σταση εκατοστών από δασική βλάστηση, έχοντας μετατρέψει τον Ι. Ναό σε παρα-λιακό ταβερνείο!!!
Προφανώς οι ευθύνες των εμπλεκόμενων υπηρεσιών είναι μεγάλες. Καμία απ’ αυτές δεν ανέλαβε ουσιαστική πρωτοουλία, τουλάχιστον για τη λήψη αυστη-ρών και αποτελεσματικών μέτρων πυροπροστασίας των δύο αυτών περιοχών. Το κρυφτό και η αλληλομετάθεση ευθυνών, είναι χαρακτηριστικό της Ελληνικής Δημόσιας Διοίκησης. Η δραστηριότητα των τουριστικών σκαφών και κυρίως οι ψησταριές πρέπει να εταχτούν μέσα σ’ ένα αποτελεσματικό παράκτιο δίκτυο πυροσβεστικών μέσων, που πρέπει να ζητήσουν και να υλοποιήσουν οι ίδιοι οι φορείς που διοργανώνουν αυτές τις εκδρομές. ¶λλωστε οι πρώτοι που θα πληρώσουν το τίμημα μιας οικολογικής καταστροφής της περιοχής θα είναι εκείνοι.
Όμως αυτό μπορεί να είναι η αιχμή του προβλήματος, αλλά αποτελεί και μέρος ενός ευρύτερου προβλήματος: Πρέπει άμεσα να συνταχτούν και να θεσπι-στούν όροι και κανόνες μιας ευρύτερης ήπιας οικοτουριστικής διαχείρισης του νησιού με παραμέτρους που θα εγγυώναι την ασφάλεια και τη βιωσιμότητά του.
Είναι πλέον επιτακτική η ανάγκη για την κατά προτεραιότητα λήψη πολιτικής πρωτοβουλίας από τη Δημοτική Αρχή Αγ. Νικολάου ή αυτεπάγγελτα από τη Γενική Γραμματεία Περιβάλλοντος και Χωροταξίας του Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε η προώθησ και η υπογραφή Κοινής Υπουργικής Απόφασης για τη δημιουργία «Κανονισμού φορέα διαχείρισης προστατευόμενης περιοχής του νησιού και του κόλπου Ελούντας» που θα καθορίζει τις χρήσεις, τις επιτρεπόμενες δραστηριότητες, τα μέτρα, τους όρους και περιορισμούς προστασίας και διαχείισης ολόκληρης της περιοχής ως φυσικό πάρκο και διατηρητέος σχηματισμός της φύσης με την ονομασία «Φυσικό – Αρχαιολογικό Πάρκο Νησιού, Ενετικών Αλυκών και όρμου Ελούντας» σύμφωνα με τις διατάξεις του νόμου για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη. Ήδη αυτοί οι φορείς έχουν συσταθεί και λειτουργούς σε πολλές παράκτιες περιοχές της χώρας (τουλάχιστον εκεί που η τοπική αυτοδιοίκηση ασχολείται με τον τόπο της και τα προβλήματά του).
ΥΓ:
Αν σήμερα έχουμε διασώσει το νησί της Ελούντας από τη ληστρική λεη-λασία του τουρισμού και της άμετρης «ανάπτυξης» αυτό το οφείλουμε στον ομότιμο καθηγητή της Αρχαιολογίας του Παν/μίου Αθηνών και πρώην Προϊστάμενο της ΚΔ’ Εφορείας Προϊστορικών & Κλασσικών Αρχαιοτήτων κ. Κώστα Δαβάρα. Εκείνα τα χαλεπά χρόνια, ο συμπολίτης μας κ. Δαβάρας δεν υλοποιούσε απλώς μια προφητική βιώσιμη χωροταξική πολιτική μέσα από το αρχαιολογικό του πόστο: Ο κ. Δαβάρας ποιούσε συνειδητή αντίσταση απέναντι σε μια λογική οχλοκρατίας που ήθελε να παραδώσει, στην κυριολεξία, «γη και ύδωρ» στον τουρισμό…
Η οπική κοινωνία, μέσα από τη Δημοτική Αρχή, πρέπει έστω και καθυστε-ρημένα να τιμήσει τον ¶νθρωπο και Επιστήμονα που μέσα από τη διορατικότητα και το μέτρο που τον διέκρινε, κατόρθωσε να διασώσει από τις ερπύστριες της «ανάπτυξης» το πιο ακριβό και αναντικατάστατο περιβαλλοντικό απόθεμα του τόπου, ταυτόχρονα με τον πλούτο του έργου που άφησε.
ΚΩΣΤΗΣ Ε. ΜΑΥΡΙΚΑΚΗΣ
Πολιτικός Μηχανικός ΕΜΠ
