της Μαρίας Κωστάκη
Με τον όρο «Μικρασιατική Καταστροφή» εννοούμε την τελευταία φάση της Ελληνοτουρκικής σύγκρουσης στα χρόνια 1919-1922 ,την ήττα του ελληνικού στρατού και την οριστική εκτόπιση του ελληνικού στοιχείου από τη Μικρασία .
Η Μικρασιατική καταστροφή ήταν το κύκνειο άσμα της πολιτικής του μεγαλοϊδεατισμού, η οποία ακολουθήθηκε σχεδόν αμέσως μετά την απελευθέρωση του ελληνικού κράτους. Η πολιτική αυτή απέβλεπε στην αποκατάσταση της πάλαι ποτέ Βυζαντινής αυτοκρατορίας, χωρίς οι ίδιοι οι υπέρμαχοι της να έχουν εξηγήσει επαρκώς στον ελληνικό λαό, τί ακριβώς επεδίωκαν και τί εννοούσαν. Επιπλέον ήταν το αποτέλεσμα χρόνιων διεργασιών στις οποίες συμμετείχαν και αλληλεπέδρασαν πολλοί παράγοντες αρκετά χρόνια νωρίτερα. Αντικειμενικές δυσκολίες, λάθη, αντικρουόμενα διεθνή συμφέροντα, μικροπολιτικές σκοπιμότητες και πάθη ήταν μερικοί από αυτούς. Μια επιδερμική ανάγνωση και εστίαση μόνο στα δραματικά γεγονότα των τελευταίων 5 ημερών, ίσως οδηγήσει σε λάθος συμπεράσματα.. Τα πραγματικά αίτια πρέπει να αναζητηθούν, σε βάθος χρόνου, σε όσα προηγήθηκαν της τραγικής εξόδου.
Μετά την πυρπόληση της Σμύρνης, Αύγουστος/ Σεπτέμβριος 1922, και την αρνητική για την Ελλάδα έκβαση αυτής της σύγκρουσης υπεγράφη η Συνθήκη της Λωζάνης, στις 24 Ιουλίου 1923. Σ’ αυτήν ενσωματώθηκε η σύμβαση της ανταλλαγής των πληθυσμών, σύμφωνα με την οποία όλοι οι ορθόδοξοι χριστιανοί της Τουρκίας έπρεπε να μετοικήσουν στην Ελλάδα και αντίστοιχα οι μουσουλμάνοι της Ελλάδας στην Τουρκία. Η Ελλάδα δέχτηκε 1.500.000 πρόσφυγες, η άφιξη των οποίων έμελλε να σφραγίσει τη νεοελληνική κοινωνία και να της αλλάξει το προφίλ.
Οι πρόσφυγες ως δημιουργικό και παραγωγικό στοιχείο τόνωσαν την οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική ζωή της χώρας, δίνοντας νέα ώθηση και πνοή στη μαραζωμένη ελληνική ύπαιθρο. Πυκνώθηκε ο ελληνικός πληθυσμός σε διάφορες περιοχές, ώστε να εδραιωθεί περισσότερο η ελληνική κυριαρχία και η ομοιογένεια των περιοχών αυτών. Στην αρχή οι νεοφερμένοι ήταν ένα δυσβάστακτο βάρος. Αργότερα έγιναν ένα ανεκτίμητο στοιχείο για την οικονομική ζωή του τόπου, ένα στοιχείο που δεν μπορεί να αποτιμηθεί σε αριθμούς, γιατί η συμβολή των προσφύγων στον οικονομικό τομέα συνδέθηκε αδιαχώριστα με την ανάπτυξη του συνόλου της εθνικής οικονομίας. Το βέβαιο πάντως είναι ότι από τη στιγμή που εγκαταστάθηκαν σε διάφορες περιοχές άρχισαν να μετατρέπουν κάθε σπιθαμή γης σε παραγωγικό έδαφος. Ήταν γενικά δραστήριοι, ριψοκίνδυνοι ,εργατικοί και πρόθυμοι να εφαρμόσουν νέες γεωργικές μεθόδους. Επίσης την ίδια εργατικότητα επέδειξαν και όσοι ασχολήθηκαν με τη βιομηχανία και το εμπόριο. Εφάρμοσαν σύγχρονες μεθόδους παραγωγής, κυρίως στην υφαντουργία και τη μεταξουργία, στην παραγωγή χαλιών και σε ορισμένες βιοτεχνίες, κέντημα, αγγειοπλαστική, αργυροχοϊα, σμάλτωση.
Επιπλέον έφεραν νέα φαγητά που έδωσαν ποικιλία στην ελληνική κουζίνα, νέα μουσικά όργανα, νέα πρότυπα κοινωνικής συμπεριφοράς, την άγνοια και την απέχθεια τους για την καθαρεύουσα, νέα λογοτεχνικά θέματα και προπάντων νέες ιδέες, συμβάλλοντας καθοριστικά τόσο στην αναδιαμόρφωση του πολιτικού συστήματος της χώρας όσο και στη διεκδίκηση των κοινωνικών δικαιωμάτων των πολιτών.
Ο ΠΑΟΔΑΝ σε συνεργασία με το Σύλλογο Μικρασιατών και Ποντίων αφιερώνει το Τριήμερο Λόγου και Τέχνης 2012 σε αυτό το ιστορικό γεγονός με αφορμή τη συμπλήρωση των 90 χρόνων από την καταστροφή. Άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών θα τιμήσουν το Δήμο και την πόλη του Αγίου Νικολάου, για να πάρουν μέρος στις εκδηλώσεις, να συνομιλήσουν με τους δημότες και να μεταδώσουν τη γνώση και την εμπειρία τους. Στις 19,20,21 Οκτωβρίου στις 20.00 στο REX μπορούμε να ανατρέξουμε στο παρελθόν αλλά κυρίως να ανιχνεύσουμε το παρόν και να ταξιδέψουμε στο μέλλον.
Μαρία Κωστάκη
Φιλόλογος
