Ο «Σύγχρονος Δήμος» και η εκποίηση της βιωσιμότητος
«Η δε κακή βουλή, τω βουλεύσαντι κακίστη» (1)
Του ΚΩΣΤΗ Ε. ΜΑΥΡΙΚΑΚΗ
Τις τελευταίες ημέρες, συμβαίνουν πρωτόγνωρα γεγονότα στα δημοτικά μας πράγματα: Θα περιοριστώ σ’ αυτό τον χαρακτηρισμό. Παρότι υπάρχουν ακόμη, πολλοί άλλοι προσδιορισμοί στην πλούσια ελληνική γλώσσα, που μπορεί να χρησιμοποιήσει κανείς, ώστε να αποδώσει την αισχύνη των καιρών: Μια καλά μεθοδευμένη και οργανωμένη επιχείρηση χειραγώγησης και πατερναλιστικής επιβολής στους θεσμούς της πόλης, άνευ ιστορικού προηγουμένου, επινοήθηκε, σχεδιάστηκε, εξελίχτηκε και τελεσφόρησε μέσα σε λίγα εικοσιτετράωρα. Θα μπορούσε δε, να ισχυριστεί κανείς, ότι δεν τηρήθηκαν ουδόλως ούτε τα στοιχειώδη προσχήματα. Ο ιστορικός του μέλλοντος ίσως το αποκαλέσει «βελούδινο σχολικό πραξικόπημα» κατά των θεσμών του Δήμου, που έγινε με περίσσια υποκρισία, κυνισμό, και πολλές οβιδιακές μεταμορφώσεις του Δημάρχου και των αιρετών. Ελάχιστα δε, διέφερε από την αρχαία ελληνική τραγωδία: Εδώ, απουσίαζε ο «από μηχανής θεός», για να σώσει το «τραγικό» πρόσωπο…
Εν πολλοίς, είναι ελεγκτέο αν τηρήθηκαν ακόμη κι αυτές οι τυπικότητες του δημοτικού κώδικα, γεγονός για το οποίο θα κληθούν σύντομα να απαντήσουν οι προϊστάμενες πολιτικές του Δήμου αρχές. Το timing, που τα δύο θέματα θα έμπαιναν στην ημερήσια διάταξη, ήταν προμελετημένο:
Οι δύο προτεινόμενες περιοχές ανάπτυξης ιδιωτικής πολεοδόμησης (ΠΕΡΠΟ στα Πλευρά και στο Τσιφλίκι) έπρεπε να επισημοποιηθούν (βλέπε να «κλειδώσουν») μέσα από την τελική πρόταση του Δήμου για το ΣΧΟΟΑΠ που θα αποτελεί νομικό και νομοθετικό καταστατικό χάρτη ανάπτυξης του Μεραμπέλλου για μια πενταετία. Το στάδιο της δημόσιας διαβούλευσης είχε παρέλθει. Αυτοί, (οι «ενοχλητικοί»), που είχαν στείλει τις πολυσέλιδες απόψεις τους για το στρατηγικό μοντέλο ανάπτυξης του Δήμου στα δεσμευτικά πλαίσια της αυστηρής βιωσιμότητας όπως αρμόζει σε μια περιοχή όπως το Μεραμπέλλο, τώρα «δεν δικαιούντο δια να ομιλούν». Τα γραπτά τους και τις απόψεις τους τις κάναμε «γαργάρα» κατά τη λαϊκή ρήση και έπρεπε (καθώς στη βράση κολλάει το σίδερο) να κάνουμε «στην ώρα του» το πραξικόπημα…
Το φύλλο συκής…
Ο «πρωινός καφές» είχε σχεδιάσει καρέ-καρέ τους ρόλους, τους διαλόγους, τα προσωπεία και τα κοστούμια. Απλώς, δεν είχε γίνει η «άσκηση ετοιμότητας». Στο ένα μάλιστα εξ αυτών θέμα, αυτό του Τσιφλικιού, όπου ο παριστάμενος «επενδυτής» παραπλάνησε το Δ.Σ. διατεινόμενος (και ψευδόμενος) ότι «εκπροσωπεί» ακίνητο 160 στρεμμάτων (χωρίς ο ένας εκ των δύο συνιδιοκτητών να γνωρίζει απολύτως τίποτε!!!), αναζητήθηκε ένας Πόντιος Πιλάτος και ένα φύλλο συκής. Αυτό, γιατί ταυτόχρονα με την επιχειρούμενη ρύθμιση, έπρεπε να καταργηθεί μια υπουργική απόφαση του 2008, που εξαιρεί την περιοχή του Τσιφλικιού από το καθεστώς ιδιωτικής πολεοδόμησης (ΠΕΡΠΟ) για λόγους που με σαφήνεια τεκμηριώνονται σε άλλα ανώτατα γνωμοδοτικά και θεσμικά όργανα του κράτους. Το φύλλο συκής το βρήκε στην απόφαση του τοπικού συμβουλίου της Ελούντας, που καταπατώντας προγενέστερη ομόφωνη απόφασή του, όπως και όλων των συλλογικών φορέων του χωριού του, ψήφισε κατά πλειοψηφία ναι στην πρόταση ΠΕΡΠΟ (αναρωτιέμαι αν οι περισσότεροι εξ αυτών, γνωρίζουν τι θα πει χωροταξία και βιωσιμότητα…).
Τον Πόντιο Πιλάτο τον είχε υποδυθεί ο ίδιος ο Δήμαρχος, στην προηγούμενη συνεδρία, αφού μόνο που δεν ένιψε τα χέρια του από την «ιστορική» απόφαση τσιμεντοποίησης των «Πλευρών». (Ηρόδοτε δεν πρόλαβες να το καταγράψεις!)
9 ερωτήματα ζητούν απαντήσεις
Και επειδή πέρα από τη γραφική και γλαφυρή όψη των πραγμάτων, υπάρχει και η σοβαρή, που συνιστά την αρχή μιας νέας χωροταξικής περιπέτειας για το δήμο μας, αφού βάζει ευθέως κατά της βιώσιμης στρατηγικής του, ο Δήμαρχος που στάθηκε θιασώτης στη χωροθέτηση ΠΕΡΠΟ στα «Πλευρά» και στο Τσιφλίκι θα πρέπει, για να μη μένει έκθετος στους Δημότες και για να μην αιωρούνται ερωτήματα, να απαντήσει:
1/. Γιατί ανέτρεψε πρόσφατη ομόφωνη απόφαση του Δ.Σ. που ο ίδιος είχε προκαλέσει και που απέρριπτε την υλοποίηση ιδιωτικών πολεοδομήσεων (ΠΕΡΠΟ) στο παραλιακό μέτωπο του δήμου; Τι άλλαξε στα χωροταξικά δεδομένα μέσα στο απειροστό διάστημα των έξι μηνών;
2/. Γιατί τόσος υπερβάλλων ζήλος κ. Δήμαρχε να εισαγάγετε στο Δ.Σ. προς συζήτηση αίτημα της εταιρείας REDEPLAN Α.Ε. χωρίς να της ζητηθούν πληρεξούσια, αφού όπως αποδείχτηκε ο εκπρόσωπός της ψευδόταν (!!!) στην αίτησή του, μια που δεν εκπροσωπούσε το σύνολο των ιδιοκτητών; Δεν είναι αυτό μια επιχείρηση εξαπάτησης του Δ.Σ.;
3/. Γιατί κ. Δήμαρχε επιχειρήσατε με τόσο μένος να καταργήσετε πρόσφατη Υπουργική Απόφαση που εξαιρεί όλες τις παραλιακές εκτάσεις δυτικά του όρμου Ελούντας, (δηλαδή και το Τσιφλίκι), από το καθεστώς ιδιωτικής πολεοδόμησης; Μάλιστα τη στιγμή κατά την οποία δεν έχουν καταστεί ουδόλως αλλαγές στην τοπική χωροταξική κλίμακα; Γιατί επιμένετε σώνει και καλά να εκθέσετε τους μελετητές του ΣΧΟΟΑΠ;
4/. Γνωρίζει ο Δήμαρχος ότι σύμφωνα με τις αρχές του βιώσιμου αστικού περιβάλλοντος, δεσπόζουσα διάταξη της ελληνικής νομολογίας και της πολιτικής πρακτικής σε όλες τις βαθμίδες, είναι «η πολιτεία οφείλει να προγραμματίζει και να ελέγχει την πολεοδομική δραστηριότητα και όχι να ρυμουλκείται από την επενδυτική δραστηριότητα των ενδιαφερομένων στην ανάπτυξη και οικοπεδοποίηση γης»; (ΣτΕ 1992).
5/. Γιατί ο Δήμαρχος δεν επικεντρώνει τις προσπάθειές του στις επεκτάσεις και στις πολεοδομήσεις των υπαρχόντων οικισμών του Δήμου ώστε να εξασφαλιστεί οικοδομήσιμη γη σε όλους τους δημότες μας; Γιατί ενδιαφέρεται μονομερώς στην ανάπτυξη οικισμών «γκέτων πολυτελείας» ξένων προς τα οικιστικά πρότυπα και την παράδοση της Κρήτης, που θα έχουν τόση ελευθερία πρόσβασης, όση έχουν σήμερα …οι ακτές μας;
6/. Γιατί ο Δήμαρχος συναίνεσε στην πρόταση ιδιωτικής πολεοδόμησης μιας περιοχής που γειτνιάζει άμεσα με έναν ενάλιο αρχαιολογικό χώρο, με μια περιοχή ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους, ένα μνημείο από την Τουρκοκρατία, την ίδια τη Σπιναλόγκα και τρεις άλλους θεσπισμένους αρχαιολογικούς χώρους; Δεν γνωρίζει ότι κατά παγία νομολογία του ΣτΕ δυνάμει της συνταγματικής επιταγής περί προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος, «τα ευαίσθητα οικοσυστήματα είναι δεκτικά μόνον ηπίας αναπτύξεως, και η κατά τα άνω υποχρεωτική ειδική χωροταξία αυτών δέον να διασφαλίζει τον σκοπό τούτο»;
7/. Γνωρίζει ο Δήμαρχος, ότι είναι υποχρεωτικός ο κανόνας της ηπίας οικιστικής αναπτύξεως των ακτών, «αι οποίαι, εάν αφεθούν εις την πίεσιν της εμπορίας γης διατρέχουν τον κίνδυνον να καταστραφούν και εκ μόνης της αγρίας οικιστικής αναπτύξεως αυτών; Ως εκ τούτου, ως επιτρεπόμενη ηπία οικιστική ανάπτυξις αυτών δέον να θεωρείται μόνον η περιορισμένη επέκτασις υφισταμένων οικισμών, απαγορευμένης απολύτως της δημιουργίας νέων υπό συνεταιρισμών ή ιδιωτικών επιχειρήσεων; Τόσον η συνεταιριστική όσον και η ιδιωτική πολεοδόμησις δέον να κατευθύνονται και συσχετίζονται είτε με την αναζωογόνησιν και ανάπλασιν φθινόντων οικισμών, είτε με την περιορισμένην επέκτασιν υφισταμένων οικισμών, απαγορευμένης πάντως της θυσίας φυσικού κεφαλαίου ή αγροτικής γης χάριν της δημιουργίας αυτοτελών οικισμών»;( ΣτΕ).
8/. Γνωρίζει ο Δήμαρχος ότι οι προτεινόμενες ΠΕΡΠΟ στα Πλευρά και στο Τσιφλίκι αντιβαίνουν στον πρόσφατο ελληνικό νόμο που κυρώνει την «Ευρωπαϊκή Σύμβαση για το τοπίο», σύμφωνα με τον οποίο αυτό (το τοπίο), αποτελεί βασικό συστατικό στοιχείο της Ευρωπαϊκής φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς, που συνεισφέρει στην ανθρώπινη ευημερία και παγίωση της Ευρωπαϊκής ταυτότητας και το οποίο υπόκειται σε δράσεις συντήρησης και αυστηρής προστασίας ιδίως σε παράκτιες περιοχές φυσικού κάλλους;
9/. Γνωρίζει ο Δήμαρχος ότι η περιοχή μας, ως τμήμα του νομού Λασιθίου «είναι το τελευταίο τμήμα της νήσου Κρήτης με περιοχές φυσικού κάλλους και αρχαιολογικούς χώρους, στην οποία το διατηρητέο φυσικό κεφάλαιο πρέπει να αντισταθμίζει την έντονο οικιστική ανάπτυξη των ακτών όχι μόνο του νομού αυτού αλλά ολόκληρου του νησιού»;(ΣτΕ 1995).
Κάποιοι θα πρέπει να κατανοήσουν, ότι η τοπική αυτοδιοίκηση, ως συνέχεια του Κράτους, κατά την άσκηση της συνταγματικής υποχρέωσής της για τη χάραξη του τοπικού χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού, οφείλει να λαμβάνει όλα τα κατάλληλα μέτρα για τη διασφάλιση της προστασίας του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος στο πλαίσιο της αρχής της αειφορίας. Οι επί το δυσμενέστερον μεταβολές των γενικών όρων και περιορισμών δόμησης στις ευαίσθητες παράκτιες περιοχές, ακόμη κι όταν οι μεταβολές αυτές εξικνούνται έως την απόλυτη απαγόρευση της δημιουργίας οικισμών, είναι θεμιτές συνταγματικά, εφόσον θεσπίζονται με αντικειμενικά κριτήρια και τεκμηριώνονται από λόγους γενικού συμφέροντος, όπως η προστασία του περιβάλλοντος και της πολιτιστικής κληρονομιάς σύμφωνα με τις αρχές της δημόσιας οικολογικής τάξης, της χωρονομίας και της κοινής φυσικής κληρονομιάς.
Είχα γράψει σε ανύποπτο χρόνο(2) ότι «σε μια δημοκρατία, όταν η πολιτική δεν αρκεί, η δικαιοσύνη επαρκεί και περισσεύει. Το ΣτΕ έχει να κάνει πολύ δουλειά στο Μεραμπέλλο και στο Λασίθι». Αποδείχτηκα, δυστυχώς, προφητικός.
Οι δύο αποφάσεις είναι βέβαιο ότι θα καταρρεύσουν ως χάρτινοι πύργοι. Και τότε πολλοί θα εκτεθούν. Είναι αμφίβολο αν ένα mea culpa θα τους σώσει. Δεν δύναμαι να γνωρίζω εάν μετά τους «παραπλανηθέντες υπουργούς», υπάρχουν και «παραπλανηθέντες» Δήμαρχοι. Ευτυχώς, σήμερα, στη χώρα μας η έννομη τάξη στην προστασία του περιβάλλοντος διέπεται από μια δημιουργική και πρωτοπόρα νομολογία, που έχει να επιδείξει μια μακρά ιστορία και παράδοση.
Εκείνοι που με επιδεικτικό και προκλητικό τρόπο γυρίζουν την πλάτη στη βιωσιμότητα, στο περιβαλλοντικό δίκαιο και στην προοπτική του τόπου τους, σύντομα η κοινωνία θα τους γυρίσει και τη δική της. Ας γνωρίζουν ότι η τήρηση των ορίων της βιώσιμης ανάπτυξης στη χώρα μας, και φυσικά στην περιοχή μας, υπόκειται στον έλεγχο του ανώτατου ακυρωτικού δικαστή, ενεργούντος προληπτικώς ή κατασταλτικώς. Γιατί ακριβώς, δυστυχώς για κάποιους, δεν είμαστε πια στην εποχή του Λουδοβίκου…
ΚΩΣΤΗΣ Ε. ΜΑΥΡΙΚΑΚΗΣ
Πολιτικός Μηχανικός ΕΜΠ
(1) «Η στραβή απόφαση θα ‘ναι γι’ αυτόν που τη συνέλαβε η πιο καταστρεπτική» (Ησιόδου «Έργα και Ημέρες»)
(2) Έστι δίκης οφθαλμός, ος τα πανθ’ ορά…
