Πίσω απ' το συρματόπλεγμα !

Οροπέδιο Καθαρού

Ποιος είδε Βάρκα στο Ψηλορείτη, λέει το γνωστό σουρεαλιστικό άσμα, το οποίο βάλθηκε να κάνει ρεαλιστικό «Το Λασίθι στην Πλώρη» με το πρώτο μετεκλογικό ταξίι του, σε Κριτσά Καθαρό, που πραγματοποίησε την Κυριακή 12.11.06. Ήταν ένα ξεχωριστό ταξίδι που συνδύαζε το τερπνό με το ωφέλιμο.

 
Στα τερπνά καταχωρίστηκε η γνωριμία με τον τόπο και τους ανθρώπους του, που γοήτευσαν απόλυτα όλους τους συμμετέχοντες, στα ωφέλιμα η αποφυγή μιας ανεπανόρθωτης βλάβης στον παλαιοντολογικό θησαυρό και η συζήτηση με τους εκπροσώπους του ιστορικού οικισμού για τα προβλήματα τού τόπου. Το δρομολόγιο είχαν καθορίσει οι μεραμπελιώτες μέλη της Κίνησης Γιώργος Αφορδακός, Νίκος Δατσέρης, Μανόλης Μαρκάκης που το πρωί υποδέχτηκαν στον «Παράδεισο», δίπλα στην Παναγιά την Κερά ,τον Αντώνη Ανηψητάκη και την πολυπρόσωπη ομάδα φίλων που είχε έρθει απΆ όλα τα σημεία του νομού. Πρώτη στάση στην Παναγιά την Κερά.
 
Χάρη στη ζωντανή και τεκμηριωμένη παρουσίαση της φίλης αρχαιολόγου της 13ης Εφορείας Αρχαιοτήτων Γωγώς Μοσχόβη, ταξιδέψαμε στη Μεσαιωνική Ιστορία της περιοχής, στα Βυζαντινά και Μεσαιωνικά μνημεία του μγαλύτερου οικισμού της Βενετοκρατίας (1625 κατοίκους το 1583).

Ο θαυμασμός για την καλλιτεχνική αξία της εκκλησίας της Κεράς, ήταν αναπόφευκτος. Το ίδιο και το μέγεθος της συμβολής της, όπως και της Λατούς και των άλλων μνημείων στην οικονομική και πολιτιστική ζωή του τόπου.

Παράλληλα, έγινε ενημέρωση για την πορεία των εργασιών συντήρησης. Η ανάδειξη βέβαια συνολικά του περιβάλλοντος χώρου, παραμένει ένα μεγάλο ζητούμενο. Απαιτείται ένα ολοκληρωμένο σχέδιο παρέμβασης με τη συνερασία και το συντονισμό των φορέων και των κατοίκων, που μπορούν να συμβάλλουν ποικιλοτρόπως.

 
Η συνέχεια του ταξιδιού, ήταν εξίσου εντυπωσιακή, με τις απαραίτητες ενδιάμεσες στάσεις στα φυσικά θέλγητρα της περιοχής. Το φαράγγι τς Κριτσάς, το δάσος με τους πρίνους, τους ασφεντάμους, τα λιοπρίνια, τα κυπαρίσσια και τις λοϊσιμες σπάνιες ροδαρές της ορεινής Κρήτης.

Από πανοραμική θέση στην είσοδο του κριτσώτικου αοριού, του οροπεδίου Καθαρού, η ματιά μας περιηγήθηκε περιμετρικά. Νοτιοανατολικά η Σέλη στους Ανεφαλάκους (1485 μ) απ’ όπου περνοδιαβαίνουν οι βαροκουραδάρηδες (βοσκοί) για χιλιάδες χρόνια. Ο καλλιεργημένος με σπορές δημητριακών κάμπος και τα παρδαλά χρώματα του ασφένταμου, μυρίζουν το φεύγα του φθινοπώρου και τον ερχομό του χειμώνα.

Ένας φυσιολατρικός οίστρος μας έχει κυριεύσει.

Αισθητό, το σιγανό για την ώρα, τραγουδιστό κελάρυσμα του Μακελάρη ποταμού που στραγγίζει τα πλημμυρισμένα χωράφια.
Προς το Νότο, αφουριασμένες οι κορφές της Σκαφιδαράς (1664 μ), του στιβαρού Λαζάρου (2085 μ) και του Σπαθιού (2148 μ), της ψηλότερης κορφής της Δίκτης.

Το έντονο γκρίζο ολόγυρα στις πλαγιές δε φανερώνει καθόλου ότι εδώ επιβιώνει κάτω από τη πίεση χιλιάδων αιγοπροβάτων, το 1/4 (50) από τα σπανιότερα ενδημικά φυτά της Κρήτης.

 
Το αυθόρμητο, από καρδιάς ρακοκέρασμα στο μετόχι του Αφορδακού, με τη γεύση του χειμωνιάτικου αχλαδιού και του μήλου, την υποδοχή της Θεόκλητης και το ζεστό συναπόβγαλμα της Εργινούσας, δίνουν το τόνο της ένταξης και της προσαρμογής μας στον φιλόξενο τόπο.

Τώρα πια, βρισκόμαστε στο πλάτωμα ενός από τα ομορφότερα οροπέδια του νησιού, που πριν από χιλιάδες χρόνια ήταν λίμνη. Ήταν η εποχή των νάνων ιπποπόταμων, των ελεφάντων και των ελαφιών, που τώρα πια δηλώνουν την παρουσία τους με τα απολιθωμένα οστά τους.

 
Επιθυμία όλων η επίσκεψη στου “Διγενή την άσπα“, τον τόπο όπου οι παλιοί Κριτσώτες οργώνοντας τα χωράφια και βλέποντας τα μεγάλα κόκαλα να βγαίνουν στην επιφάνεια, πίστευαν πως ανήκαν σε υπερανθρώπους-Διγενήδες. Αργότερα, λίγ πριν το 1880, αναγνωρίστηκε πως ανήκαν σε ιπποπόταμους, μα ο Κριτσώτικος μύθος και το τοπωνύμιο έμειναν για να δείχνουν την ευστροφία της σκέψης τους και την ανεξάντλητη λαϊκή σοφία και ευρηματικότητα.

Κρίμα, που η επιθυμία μας έσβησε στην απογοήτευση πό τον στείρο τρόπο σκέψης ορισμένων που άρωσαν τον περιφραγμένο χώρο της ανασκαφής και το έσπειραν για βοσκαρά !!! Η ασυδοσία στο απόγειο της.

 
Το Καθαρό έχει καταντήσει έρμαιο σε πικίλες ορέξεις και δραστηριότητες, αποτέλεσμα της στασιμότητας, της ολιγωρίας και της αδιαφορίας, αντί να πάρει τη θέση που του ανήκει, αντάξια στις παραδόσεις, τις προσδοκίες και την προσφορά πρωτοπόρων Κριτσωτών.

Ευχόμαστε κατά την επανάληψη της επιστημονική ανασκαφής στο χώρο να μην διαπιστωθεί μεγάλης έκτασης καταστροφή. Ας αξιοποιηθεί το περιστατικό για μια ριζική στροφή στην ορθολογική διαχείριση, στην ήπια και αειφόρα ανάπτυξη του Καθαρού. Παλιότερα πριν τα βαρύγδουπα natura οι κάτοικοι είχαν βρει τους κανόνες προστασίας του περιβάλλοντος, που ήταν ταυτόχρονα κανόνες προστασίας της κοινωνίας τους.Πόσα έχουμε να διδαχτούμε σήμερα απΆ αυτούς τους κανονισμούς που τόσο αβασάνιστα εγκαταλείψαμε.

Το απαλό χρώμα των πετάλων με το έντονο κίτρινο και πορφυρό ανάμεσα τους, του Κοζανίτικου κρόκου (σαφράν) συγκερνά τις γκρίζες εντυπώσεις μας από την ανάρμοστη συμπεριφορά. Την αγανάκτηση μας για την αφασία και τη στασιμότητα. Που είναι η ανάδειξη του χώρου; που πήγαν οι μελέτες, που είναι το παλαιοντολογικό μουσείο;

 
Η συνχεια στο παραδοσιακό καφενείο του “Πατάτα” ή “Ζέρβα”, του Σιγανού, του πρωταγωνιστή της υπόθεσης των ανασκαφών. Στο επίκεντρο οι διαπιστώσεις και παρατηρήσεις όλων μας για τις ομορφιές και τις ιδιαιτερότητες του τόπου. Ψηλαφήσαμε τα εκατομμυρίων ετών απολιθώματα, γευτήκαμε τις πραδοσιακές μαγεριές της κυρίας Δέσποινας και τα ξεχωριστά νόστιμα μαξούλια του ιδιόρρυθμου Καθαρού. Το κόκκινο κρασί, η ρακή, ο Σιγανός με την κιθάρα του, που την πέρασε μετά στο γιο του, τροβαδούρος πρώτης ο Στελιανός, έξοχοι στίχοι και ερμηνεία. Μοναδικές στιγμές στις οποίες συμετείχαν και … τα ντουβάρια της «πατάτας». ΑπΆ εκεί μας κοίταζαν και σιγοτραγουδούσαν οι αετοί του Καθαρού και ο Τσε.
 
Βγαίνοντας προς αναχώρηση και ρίχνοντας μια τελευταία ματιά στο τρίκορφο Σκαφιδαράς, Λαζάρου και Σπαθιού, μια σκέψη-ευχή κυριαρχούσε: Η ομορφιά του τόπου, η ιστορία, ο θρύλος, ας κεντρίσουν το φιλότιμο όλων μας για να ανταποδώσουμε σ’αυτόν το πραγματικό παράδεισο το σεβασμό και τη μεταχείριση που του αξίζει.

Κατηφορίσαμε για τη Κριτσά.

Στην αίθουσα ου Κοινοτικού καταστήματος, η ανοικτή σύσκεψη με τους Τοπικούς, τους ντόπιους Δημοτικούς Συμβούλους και εκπροσώπους φορέων.

Ενημερωθήκαμε για προβλήματα, πρωτοβουλίες και προτάσεις που έχουν γίνει. Ακούσαμε, κουβεντιάσαμε και καταγράψαμε την αγωνί ανθρώπων που πονούν το τόπο τους.

Η επίσκεψη της Κίνησης “Λασίθι στην Πλώρη” έφερε στην επιφάνεια θέματα που δείχνουν το μαράζωμα μιας γεωγραφικής ενότητας που για χρόνια έχει εγκαταλειφθεί ουσιαστικά στην τύχη της.

Δείχνει πως η ¶νοιξη των ευρωπαϊκών επιδοτήσεων προσπέρασε ένα τόπο στον οποίο δεν υπάρχει καν η πρόβλεψη πως θα ξεφύγει από τη βαρυχειμωνιά του.

Ένας ατέλειωτος κατάλογος αναγκών και ζητημάτων που η αντιμετώπιση τους θεωρείται περίπου αυτονόητη. Και η παράθεση τους ενδεικτική.

 
Οι στοιχειώδεις υποδομές της Ύδρευσης και της Αποχέτευσης, τα έργα ομβρίων, το Οδικό δίκτυο Κριτσάς-Αγίου Νικολάου, οι κατολισθήσεις, η οδική σύνδεση Κριτσάς-Καλού Χωριού, ο δρόμος προς Καθαρό, προς Σελάκανο, Γέφυρα προς Λατώ, Οικιστικό Σχέδιο, Κυκλοφοριακό, Πεζοδρομήσεις Κριτσάς (Γήπεδο-Νηπιαγωγείο-Αρχαιολογικός χώρος), Πεζοδρομήσεις-λοιπές παρεμβάσεις σε οικισμούς (Μαρδάτι, Αμμουδάρα κλπ), απομάκρυνση λατομείων, Μουσείο λαδιού, ανάδειξη οικισμού, ανακαίνιση προσόψεων, υπογείωση καλωδίων, συντήρηση-ανάδειξη μνημείων και αρχαίων μονοπατιών, χώοι πολιτιστικών εκδηλώσεων, Φυσικό περιβάλλον, Φορέας διαχείρισης Καθαρού, λιμνοδεξαμενή, Αρδευτικό από Μαρδάτι-Αμμουδάρα, Πυλώνες ΔΕΗ κλπ.
 
Η συζήτηση έδειξε το βάρος της ευθύνης που πρέπει να επωμιστούμε όλοι μας για την Ανάσταση ενός τόπου, που πελαγοδρομεί για δεκαετίες και φαίνεται να καταποντίζεται στη δίνη του δύσκολου καιρού της παγκοσμιοποίησης και της αποδυνάμωσης των αξιών.

Η αξιοποίηση πρωταρχικά, του φυσιολατρικού και πολιτιστικού θησαυρού πρέπει να γίνει με ιδιατερη λεπτότητα και σε ανεκτό βαθμό.
Η προστασία των παλαιοντολογικών ευρημάτων πρέπει να προχωρήσει άμεσα με τη δημιουργία των εγκαταστάσεων, των εργαστηρίων και του μουσείου που προβλέπει η υπάρχουσα ολοκληρωμένη μελέτη.

 
Η εκμετάλλευση και η χρήση του Καθαρού πρέπει να προσδιοριστεί επακριβώς, μέσα από ένα αναθεωρημένο και εκσυγχρονισμένο κανονισμό, που θα κατοχυρώνει την αρμονική συνύπαρξη δραστηριοτήτων, την ορθολογική χρήση και την ήπια ανάπτυξη, συμβατή με το χαρακτήρα του τόπου και την κουλτούρα της περιοχής. Που θα καλύπτει αρχιτεκτονικά τις ανάγκες δόμησης και θα δίνει λύση, με οικολογικό τρόπο στις ανάγκες Ενέργειας. Και το σημαντικότερο, να γίνει κτήμα των Κριτσωτών και α υλοποιείται χωρίς παρέκκλιση, όπως αρμόζει σε μια περιοχή με ξεχωριστό φυσικό ενδιαφέρον.
 
Η διαφύλαξη του παραδοσιακού χαρακτήρα ενός από τους πιο παλιούς και σημαντικούς οικισμούς της Κρήτης όπως είναι η Κριτσά, έπρεπε να είναι εξασφαλισμένη ταυτόχρονα με το χαρακτηρισμό του με νομοθετική ρύθμιση. Ένα ολοκληρωμένο σχέδιο ανάπλασης, με απαίτηση και εξασφάλιση πόρων για την υλοποίηση του, θα κερδίσει την συνείδηση των κατοίκων. Θα βοηθήσει να κατανοηθεί ως συμφέρον και ως προσωικό και συλλογικό στοίχημα, για την ώθηση προς τα εμπρός.
 
Η καλλιέργεια βιολογικών προιόντων σε προνομιούχους από τη φύση τους τόπους, προστατευμένους ταυτόχρονα, όπως το οροπέδιο Καθαρού και η παραγωγή παραδοσιακών τροφίμων, με διάθεση στην ντόπια αγορά και προώθηση τους μέσω του προτύπου της κρητικής διατροφής, μπορεί να προσφέρει πολλά.

Η οργάνωση ενός τοπικού αναπτυξιακού συνεδρίου, στο προσεχές διάστημα, με πλατειά συμμετοχή φορέων, επιστημόνων, εθελοντικών οργανσεων και των απανταχού Κριτσωτών θα ανοίξει με διαλεκτικό και δυναμικό τρόπο την συζήτηση, θα δώσει την ευκαιρία κατάθεσης προτάσεων και ιδεών, και θα αξιοποιήσει επιστημονικές μελέτες (πχ. “Η Ολοκληρωμένη Ανάπτυξη στις ορεινές περιοχές” Δ.Ρόκος ΕΜΠ, κλπ). Όλα αυτά, αποτελούν μέσο επίλυσης πολλών προβλημάτων, παραμονή στον παραδοσιακό ιστό του χωριού και ταυτόχρονα εξασφάλιση θέσεων εργασίας.

Πρέπει να δοθεί ιδιαίτερο βάρος στην υγιή κοινωνική συνοχή και την συλλογική άμιλλα για τη διατήρηση των κοινωνικών αξιών ενός τόπου, με ιστορία, με ξεχωρισά ήθη και έθιμα, στο επίπεδο που του αξίζει.

Πιστεύουμε ότι υπάρχουν ελπίδες. Η Κριτσά διαθέτει ισχυρά παραγωγικά, πολιτιστικά και κοινωνικά αποθέματα για να προχωρήσει. Και κυρίως έχει Ανθρώπους με περηφάνια και δύναμη για να διεκδικήσει και να κερδίσει.

Το “Λασίθι στην Πλώρη” θα σταθεί αρωγός σ’ αυτή τη προσπάθεια. Στους φορείς, στο νέο Τοπικό Συμβούλιο, στη νέα Δημοτική αρχή, στη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση. Τα “ταξίδια” μας θα συνεχιστούν.

 
Για την Νομαρχιακή Κίνηση «Το Λασίθι στην Πλώρη»,

Γιώργος Αφορδακός
Μανόλης Μαρκάκης
Print Friendly, PDF & Email

Από manos