Με την αρχή της νέας χιλιετίας τα σκουπίδια και τα προβλήματα άρχισαν να συσσωρεύονται και η διαχείριση των απορριμμάτων έφθασε να αποτελεί ένα από τα πιο εκτεταμένα, σοβαρά και πολυσύνθετα περιβαλλοντικά προβλήματα στην Ελλάδα. Οι διαστάσεις του προβλήματος, με τις πόλεις να γεμίζουν με σωρούς από σκουπίδια και τις εφιαλτικές εικόνες από τις απαράδεκτες ανεξέλεγκτες χωματερές, έχουν φθάσει σε οριακό σημείο. Καθώς το πρόβλημα των απορριμμάτων οξύνεται διαρκώς, απειλούνται πρόστιμα από την Ε.Ε. για τους ανεξέλεγκτους χώρους απόθεσης και μαγειρεύονται πρόχειρες και πολλές φορές επικίνδυνες «λύσεις» στην πλάτη της τοπικής κοινωνίας, που έχει αρχίσει να αφυπνίζεται περιβαλλοντικά. Οι πρόχειρες λύσεις αφορούν κυρίως στη μεταφορά του προβλήματος από ένα τόπο σε ένα άλλο, προκαλώντας τις έντονες αντιδράσεις των τοπικών κοινωνιών, όπως συνέβη πρόσφατα στην Κερατέα με τους κατοίκους να δίνουν μάχες και να αντιστέκονται σθεναρά στη δημιουργία Χ.Υ.Τ.Α. στη περιοχή, ώστε να καλυφθεί μέρος των αναγκών διάθεσης των απορριμμάτων της Αθήνας. Από την άλλη, οι επικίνδυνες λύσεις αφορούν στην μετατροπή του προβλήματος από μια μορφή σε μια άλλη, κυρίως με την προώθηση τεχνολογιών όπως η θερμική επεξεργασία (καύση), η οποία μετατρέπει τη φάση των αποβλήτων από στερεή σε – αέρια (επικίνδυνα καυσαέρια) και στερεή με μειωμένο όγκο (τοξική στάχτη σε ποσοστό 25% του αρχικού όγκου απορριμμάτων).Στην Κρήτη, το πρόβλημα της ανεξέλεγκτης διάθεσης απορριμμάτων άρχισε να γίνεται αισθητό εδώ και αρκετά χρόνια με την περίπτωση του Χ.Α.Δ.Α. Κουρουπητού Χανίων και το πρόστιμο που επιβλήθηκε (5 εκ. €) από το ευρωπαϊκό δικαστήριο για πρώτη φορά σε κράτος-μέλος, καθώς και με άλλους ανεξέλεγκτους χώρους διάθεσης απορριμμάτων που απειλούνται με μεγάλα πρόστιμα, όπως ο Χ.Α.Δ.Α. της Ιεράπετρας που κινδυνεύει να εξελιχτεί σε νέο Κουρουπητό. Η μέχρι στιγμής απουσία ενός ολοκληρωμένου σχεδίου για τη διαχείριση των απορριμμάτων έχει οδηγήσει ορισμένους δήμους, με την πίεση της περιφέρειας, στην εφαρμογή πρόχειρων λύσεων, όπως για παράδειγμα η μεταφορά μέρους των απορριμμάτων της Ιεράπετρας (1/3 της συνολικής ποσότητας) προς τον Χ.Υ.Τ.Α. Αγίου Νικολάου με ταυτόχρονη επέκταση του υφιστάμενου κυττάρου για να μπορεί να δεχθεί τον επιπλέον όγκο απορριμμάτων.
Ο επερχόμενος νέος κίνδυνος ποινών από την Ε.Ε. και οι πιέσεις από διάφορες κοινωνικές και περιβαλλοντικές οργανώσεις για την εξεύρεση λύσης στο πρόβλημα της διαχείρισης των απορριμμάτων έχουν οδηγήσει τα τελευταία χρόνια στη διεύρυνση του δημόσιου διαλόγου και στην επίσπευση των συζητήσεων στη περιφέρεια Κρήτης για τη δημιουργία περιφερειακού σχεδίου διαχείρισης στερεών αποβλήτων (ΠΕΣΔΑ). Για τον λόγο αυτό έχουν εκπονηθεί και κατατεθεί στην περιφέρεια τρία διαχειριστικά σχέδια (μελέτες). Αρχικά, οι δύο πρώτες προσεγγίσεις του ΠΕΣΔΑ Κρήτης ήταν:
α) Η επικαιροποίηση του ΠΕΣΔΑ από την ομάδα του ΕΜΠ της καθηγήτριας κας Λοϊζίδου (Λοϊζίδου, 2011), η οποία προτείνει την ταυτόχρονη λειτουργία τεσσάρων μονάδων μηχανικής διαλογής απορριμμάτων που σε μεγάλο βαθμό θα τροφοδοτούν μια κεντρική μονάδα που θα είναι στο Ηράκλειο και θα λειτουργεί με την μέθοδο της καύσης (η μελέτη την ονομάζει θερμική επεξεργασία!).
β) Η πρόταση διαχείρισης απορριμμάτων της Κρήτης από το Πολυτεχνείο Κρήτης του καθηγητή κ. Οικονομόπουλου (Οικονομόπουλος, 2011), η οποία προτείνει μία νέα πολύ μεγάλη κεντρική μονάδα μηχανικής διαλογής απορριμμάτων που θα λειτουργεί με βάση το μοντέλο ανακύκλωσης και κομποστοποίησης.
Από τις δύο αυτές προσεγγίσεις η περιφέρεια φάνηκε να υιοθετεί την πρώτη πρόταση της κ. Λοϊζίδου από το ΕΜΠ. Η πρόταση αυτή υιοθετεί ένα μοντέλο πολύ υψηλού επενδυτικού και λειτουργικού κόστους, μεγάλων περιβαλλοντικών προβλημάτων με την παραγωγή επικίνδυνων αερίων και τοξικής στάχτης και δέσμευση των ΟΤΑ για σταθερή παροχή μεγάλων ποσοτήτων απορριμμάτων προς καύση. Ένα μοντέλο που δεν οδηγεί στην διαχρονική μείωση της ποσότητας των απορριμμάτων, δεν οδηγεί στην ανάκτηση, ανακύκλωση και επαναχρησιμοποίηση υλικών, ενώ θα οδηγήσει στον υπερδιπλασιασμό των τελών καθαριότητας. Η πρόταση του κ. Οικονομόπουλου από το Πολυτεχνείο Κρήτης, παρόλο που βασίζεται στη λογική της ανακύκλωσης και κομποστοποίησης, δεν περιλαμβάνει την ιδέα της αποκεντρωμένης διαχείρισης των απορριμμάτων και έτσι δεσμεύει την Κρήτη για πολλά χρόνια στο να μεταφέρεται το μεγαλύτερο μέρος των υλικών από μεγάλες αποστάσεις με μόνιμα υψηλό κόστος μεταφοράς, ένα κόστος που συνεισφέρει σε μεγάλο ποσοστό στην τελική τιμή κόστους διαχείρισης ανά τόνο αποβλήτων.
Όλο αυτό το διάστημα και ενόψει όλων αυτών των εξελίξεων, τόσο η Οικολογική Κίνηση Μιραμβέλλου όσο και όλες οι οικολογικές οργανώσεις της Κρήτης με παρεμβάσεις τους είχαν επισημάνει την ανάγκη για άμεση και ουσιαστική απάντηση στο πρόβλημα της διαχείρισης των απορριμμάτων της Κρήτης, προτείνοντας μάλιστα μέσω του παγκρήτιου δικτύου περιβαλλοντικών οργανώσεων “Οικοκρήτη” και την πολύ σημαντική συμβολή του Δρ. Περιβαλλοντολόγου κ. Φίλιππου Κυρκίτσου (προέδρου οικολογικής εταιρίας ανακύκλωσης), ένα ολοκληρωμένο βιώσιμο και αποτελεσματικό μοντέλο διαχείρισης των απορριμμάτων στο νησί μας που βασίζεται στους εξής 10 βασικούς άξονες:
1. Πρόληψη- Μείωση του όγκου
2. Επαναχρησιμοποίηση
3. Οικιακή κομποστοποίηση
4. Δημιουργία μονάδων κομποστοποίησης
5. Διαλογή των απορριμμάτων στην πηγή με 4 κάδους
6. Βελτιστοποίηση, επέκταση της εναλλακτικής διαχείρισης (συσκευασίες, ελαστικά, φάρμακα, ογκώδη κλπ )
7. Δημιουργία διαδημοτικών κέντρων ανακύκλωσης
8. Συστηματική ευαισθητοποίηση και ενημέρωση
9. Κλείσιμο και ουσιαστική αποκατάσταση όλων των χωματερών
και φυσικά
10. Όχι στην καύση των απορριμμάτων.
Την αναλυτική παρουσίαση μπορείτε να τη βρείτε στο http://ecomirabello.blogspot.com/2011/01/wwf-greenpeace-sos.html
Με βάση το παραπάνω μοντέλο εκπονήθηκε και συντάχθηκε από τον κ. Κυρκίτσο η 3η μελέτη-προσέγγιση για το ΠΕΣΔΑ Κρήτης “Πράσινη Πρόταση Για Τη Διαχείριση Απορριμμάτων Στην Κρήτη”, η οποία παραδόθηκε στη Διεύθυνση Περιβάλλοντος και Χωροταξικού Σχεδιασμού Περιφέρειας Κρήτης την Τρίτη 13/12/11 και παρουσιάστηκε στο Ηράκλειο την Πέμπτη 22/12/11 (την πράσινη πρόταση μπορείτε να τη βρείτε στο http://www.ecocrete.gr/images/stories/texts/Prasinos-PESDA-Kritis.pdf). Στην παρουσίαση ήταν καλεσμένοι το Περιφερειακό Συμβούλιο, η Αποκεντρωμένη Αυτοδιοίκηση Κρήτης, τα Επιμελητήρια, Δήμαρχοι, Δημοτικοί Σύμβουλοι, Μελετητές και όλοι οι φορείς και οι πολίτες που έχουν ενδιαφέρον για τη διαχείριση των απορριμμάτων.
Η πράσινη πρόταση επεξεργάζεται και αναλύει εκτενώς τα τεχνικά και οικονομικά ζητήματα του μοντέλου που προτείνουν οι οικολογικές οργανώσεις της Κρήτης για την βιώσιμη διαχείριση των απορριμμάτων του νησιού, ενώ περιλαμβάνει και τεχνικοοικονομική σύγκριση με τις άλλες δύο προσεγγίσεις του ΠΕΣΔΑ της κας Λοϊζίδου και του κ. Οικονομόπουλου.
Συμπερασματικά τα σημαντικότερα αποτελέσματα της πράσινης πρότασης είναι τα εξής:
• Αποκεντρωμένη διαχείριση με Διαλογή στην Πηγή (ΔσΠ) και 3 νέα ΕΜΑΚ (Εργοστάσια Μηχανικής Ανακύκλωσης-Κομποστοποίησης) σε Ηράκλειο, Ρέθυμνο και Λασίθι και 8 νέων μονάδων κομποστοποίησης προδιαλεγμένου οργανικού, εκ των οποίων οι 4 θα είναι μαζί με τα αντίστοιχα ΕΜΑΚ των νομών.
• Με την Πράσινη Πρόταση επιτυγχάνονται όλοι οι στόχοι των Οδηγιών 31/1999 και 98/2008 και εκπληρώνονται με τον καλύτερο τρόπο οι σημερινές και ενδεχομένως και μελλοντικές νομικές υποχρεώσεις της Κρήτης σε σχέση με τους εθνικούς στόχους της Ελλάδας. Συνολικά με την Πράσινη Πρόταση προβλέπεται η ανακύκλωση – εναλλακτική διαχείριση (με όλες τις μεθόδους και μονάδες) μπορεί να φθάσει μακροπρόθεσμα (το 2040) και το 48% από το περίπου 10%, που είναι σήμερα. Η κομποστοποίηση μπορεί να φθάσει μακροπρόθεσμα (το 2040) και το 38% από το περίπου 20%, που είναι σήμερα. Η αξιοποίηση του RDF (καύσιμο προερχόμενο από υπολείμματα απορριμμάτων) σαν εναλλακτικό καύσιμο μειώνει επιπλέον τα προς τελική διάθεση υλικά κατά 6,3‐8,5%. Έτσι, το ποσοστό, που θα καταλήγει σε ταφή μπορεί να φθάσει το 7% ή 13% (ανάλογα την αξιοποίηση του RDF) από περίπου 70%, που είναι σήμερα.
• Το συνολικό κόστος διαχείρισης των ΑΣΑ (Αστικών Στερεών Αποβλήτων) με την πρόταση του Πολυτεχνείου Κρήτης είναι μεγαλύτερο από την Πράσινη Πρόταση κατά 1,2‐1,7 φορές (~20%‐70%).
• Ακόμη και στο χειρότερο σενάριο στην Πράσινη Πρόταση, αυτό της μερικής επίτευξης των ποσοτικών στόχων εκτροπής πριν τις μονάδες, αυτή παραμένει πάντα πολύ πιο οικονομική από την πρόταση του Πολυτεχνείου Κρήτης και σαφώς την πρόταση του ΕΜΠ.
• Με την υλοποίηση της Πράσινης Πρότασης αναμένεται να αυξηθούν οι θέσεις εργασίας στην Κρήτη από 382 το 2011 σε 1.579 το 2040, δηλαδή θα δημιουργηθούν σχεδόν 1.200 νέες θέσεις απασχόλησης τα επόμενα έτη.
Παρόλα τα συγκριτικά οικονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά πλεονεκτήματα της πράσινης πρότασης, με την οποία σύμφωνα με τον κ. Κυρκίτσο έχουν αρχίσει να συμφωνούν τόσο και ο κ. Οικονομόπουλος, όσο και διάφοροι φορείς, οργανώσεις και επιστήμονες της Κρήτης, φαίνεται να υπάρχει ακόμα σκεπτικισμός από την Περιφέρεια για το αν είναι εφικτό και μπορεί να λειτουργήσει σωστά το συγκεκριμένο μοντέλο διαχείρισης. Μεγαλύτερο προβληματισμό όμως θα έπρεπε να δημιουργούν οι επιπτώσεις από μια, είτε σωστή είτε μη σωστή, λειτουργία ενός μοντέλου που βασίζεται στην καύση!
Έτσι, η Οικολογική Κίνηση Μιραμβέλλου επιμένει στην άποψη ότι η καύση δεν αποτελεί λύση και θα συνεχίσει να κινείται προς ενημέρωση του κόσμου για μια ουσιαστική και βιώσιμη λύση για τη διαχείριση των απορριμμάτων της Κρήτης, όπως αποτελεί το μοντέλο της πράσινης πρότασης! Για το σκοπό αυτό, θα προγραμματιστεί στο άμεσο μέλλον ημερίδα για την παρουσίαση της πράσινης πρότασης στον Άγιο Νικόλαο.
ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ ΜΙΡΑΜΒΕΛΛΟΥ
http://ecomirabello.blogspot.com/
