Μεσ' το λευκό και μεσ' το μαύροΤου Νίκου Βλάχου.
Γυρίζω πίσω στους χρόνους των εγκυκλίων σπουδών. Αφορμή τα ερεθίσματα από το «υλικό» εκείνης της εποχής, που χτίζει πια το δικό του οικοδόμημα στην επαγγελματική και κοινωνικοπολιτιστική ζωή: Οι παλιοί συμμαθητές… Από μόνο του το θέμα έχει τη δύναμη να σε οδηγήσει. Πόσο μάλλον, όταν «όχημα» είναι τα ίχνη που έχουν αφήσει οι παλιοί συμμαθητές, πάνω στις σελίδες των βιβλίων τους…

Το πρώτο, είναι η ποιητική συλλογή του Δημήτρη Περοδασκαλάκη.

Διαβάζοντας το βιβλίο διαισθάνθηκα, από την πρώτη στιγμή, ότι τα χρόνια που έχουν κυλήσει, έχουν σμιλέψει, περαιτέρω, την διάνοιά του, τόσο, όσο να μπορεί πλέον να επιχειρεί με σίγουρο λόγο την διερμηνεία των νομοτελειών της ζωής και όσων, μεταφυσικά ή όχι, διμορφώνουν το ανάγλυφο της ψυχής και του νου μας.
Όσο μπορώ να διακρίνω, όλα αυτά που συνειδητά κατευθύνουν τις λέξεις και τις μετουσιώνουν σε ποιητικό λόγο, συνθέτουν μια πλημμυρίδα εικόνων, ερεθισμάτων, αισθήσεων, και μας χαρίζουν ένα ταξίδι «Μες στο Λευκό και μες στο Μαύρο». Ένα ταξίδι που δεν μπορείς να ξέρεις πότε είσαι ναυαγός και πότε έχεις «χάσει» το πηδάλιο κατευθυνόμενος από τη μοίρα, τόσο αδύναμος όσο μια γυμνή σταγόνα που ακροβατεί πριν υποκύψει στο νόμο της βαρύτητας…
Ένα ταξίδι προς την διάπυρη εσωτερικότητα, προς τα μέσα σου…
Ένα ταξίδι που είσαι ευτυχής όταν κουβαλάς για αποσκευές τα «συμβατικά», τις μυρωδιές, τα χρώματα, τις ροές, τον άνεμο, τον έρωτα, τη θάλασσα, τα βότσαλα, τη συμφιλίωση με το άφευκτο του θανάτου, τον διωγμό, το κορμί και τις ρυτίδες του, τον νόστο του μετανάστη, τα δάκρυα, τ΄ όνειρο του αδελφού, τις σιωπές, το άρωμα του γιασεμιού που κρέμεται στο διπλανό μπαλκόνι. Όλα όσα έχουν τη δύναμη να γεμίσουν μια νύχτα και δεν μπορούν να δαπανηθούν σε επαναστάσεις που μεταπίπτουν νομοτελειακά σε καθεστώτα…

Τόσο απλά, τόσο λιτά, τόσο νηφάλια…

Είνα, άραγε, το «θράσος της γραφής» η αιτία για να αποτυπωθούν με λέξεις όλα όσα πυροδοτούν τη σκέψη;

Διαισθάνομαι πως όταν αναφέρεται στο «θράσος της γραφής», ο ποιητής, εννοεί υπαινικτικά, με την ευγένεια της συστολής, με την ευλαβική εκφορά και τη νοηματική αρτιότητα των λέεων, ότι πια έχει αρχίσει να ανιχνεύει στο έδαφος πολύ σοβαρών ερμηνειών και επιχειρεί να κατανοήσει το μυστήριο της ζωής και της ματαιότητας της ανθρώπινης φιλοδοξίας να αντισταθεί στα γεγονότα, που άφευκτα «φυτρώνουν στην αυλή μας».
Αντιλαμβάνεται και περιγράφει τη μονδικότητα της κάθε στιγμής και πως εν αρχή πια δεν είναι ο λόγος, αλλά «η απουσία»… Για να καταλήξει σε μια καίρια αλλά ταυτόχρονα αδήλωτη προτροπή για διαρκή εγρήγορση, προκειμένου να ζήσουμε ακέραιες τις στιγμές της ζωής, αφού οι επαναλήψεις δεν ωφελούν, δίδοντας μια ιδιαίτερη διάσταση στο περιεχόμενο του χρόνου, δια της συμπύκνωσής του.

Το Μεραμβέλλο εν παιδεία φθεγγόμενονΜιλώντας όμως για τον χωροχρόνο, κοινό στοιχείο στο έργο των δυο συμμαθητών μου, πέρασα ήδη στη θεωρία «του αδέσποτου χρονικού πεδίου»*, που αναφέρεται από τον Γεώργιο Μαμάκη, τον έτερο συμμαθητή, ως μεθοδλογικό εργαλείο για να αποσαφηνιστεί, αυτό που βρίσκεται πέρα από την καταγραφή της ατομικής μνήμης, και τον οδηγεί στην αναζήτηση της ταυτότητάς μας. Μέσα από την οργανωμένη και συστηματική μελέτη της ιστορίας της εκπαίδευσης αλλά και ιστορικών γεγονότων, όπως η επανάσταση του Θερίσου και η έκταση που έλαβε σε όλη την Κρήτη, με αναζήτηση σε αρχειακές πηγές, αναδύονται πληροφορίες που δημιουργούν ένα πολύτιμο «μνημονικό τόπο», χωρίς πατριδογνωστικές διαστρεβλώσεις, τεκμηριώνοντας την ιστορικότητα του «περιφερειακού ανθρώπου».

Γράφοντας αυτό το σημείωμα που δεν φιλοδοξεί να προσμετρηθεί ως βιβλιοκριτική παρουσίαση – δηλώνω άλλωστε αναρμοδιότητα – αλλά μια αυθόρμητη προσέγγιση, συνειδητοποιώ ότι το υλικό που κατατίθεται από το συγγραφέα, είναι αποτέλεσμα πνευματικού μόχθου που δαπανήθηκε χωρίς φειδώ στα «ερμητήρια» και στις «αναχωρήσεις» των αναζητήσεων του. Το τίμημα, ασφαλώς, υπερκαλύπτει ο επιτυχής διάπλους της κιβωτού, που διασώζει στα σπλάχνα της μέρος της τοπικής μας ιδιοσυστασίας. Αυτή η προσπάθειά του έχει, ελπίζω, τη δύναμη να υπονομεύσει τον εφησυχασμό αλλά και την αρκούτως απαίδευτη – όπως διαφαίνεται από πλείστα παραδείγματα – καθημαγμένη συλλογική συνείδησή μας…

Δεν θα ΅θελα να αναφερθώ αναλυτικά σε όλα τα βιβλία του Γ. Μαμάκη. Θέλω να σημειώσω, μόνο, την πνευματική παραγωγικότητά του, των τελευταίων χρόνων, η οποία εντυπωσιάζι και που χωρίς να είναι σε βάρος του βάθους και της σοβαρότητας, προτάσσει κατά ένα σπάνιο για τα δεδομένα του τόπου μας τρόπο, την επιστημονική προσέγγιση, καταλήγοντας σε στοχευμένα και αξιόπιστα συμπεράσματα, που αδιόρατα ερμηνεύουν τον τοπικό γενετικό κώδικά μας.

Μσα από τα δύο βιβλία που αναφέρονται εδώ, αλλά και σε πολλά άλλα, στα οποία έχει ουσιαστική συνεισφορά στο πλαίσιο συλλογικών προσπαθειών, σε σειρά άρθρων του στον τοπικό τύπο και σε παρεμβάσεις του σε συνέδρια αποκαλύπτεται ο χρόνος και ο κόπος, της «αναμέτρησης» και ενασχόληση με το αρχειακό υλικό, με την προφορική και γραπτή ύλη, με την διάσωση ιστορικών πηγών και εν τέλει της ταυτότητας του τόπου μας. Εκτός από επιμονή, η προσπάθεια καταδεικνύει αγάπη, κατάθεση ψυχής και αντοχή στις οδύνες μιας ιδιαίτερα μοναχικής πνευματικής πορείας.
Όσα μας χαρίζουν μέσα από τα βιβλία τους, οι παλιοί συμμαθητές, έχουν μεγάλη και διαχρονική αξία και καλύπτουν πια τις μέχρι χθες λευκές σελίδες του «βιβλίου» της γενιάς μας.
Το Λασίθι κατά την επανάσταση του ΘερίσουΔεν ξέρω, αν έχει κάποια σημασία να υπενθυμίσω πόσο σημαντικό για τον τόπο μας είναι το να υπάρχουν άνθρποι, ανάμεσά μας, που να έχουν το χάρισμα της γραφής ή για την χαρά που αισθάνομαι για τους συγκεκριμένους παλιούς συμμαθητές που έχουν πια ξεχωρίσει. Θα ΄ναι λόγια κοινότοπα που δεν τα χρειάζονται. Ας εκτιμήσει ανάλογα η Εκπαιδευτική Κοινότητα που τους περιβάλει και ο Τόπος που ους φιλοξενεί, δίνοντας τους πρωτίστως τη δυνατότητα και τις ευκαιρίες να εκφραστούν και να επενδύσουν στην κοινωνία.

Θέλω μόνο να τους πω, με το δικαίωμα που μπορεί να έχει ένας προσεκτικός αναγνώστης του έργου τους, ο οποίος τυγχάνει «ομογάλακτος εν εγκυκλίοις γράμμαιν εις το της Νεαπόλεως φθεγγόμενον την παιδείαν Λύκειον» ** και παρακολουθεί όσα συμβαίνουν από μακριά αλλά και συνάμα από τόσο κοντά, ότι το ταξίδι αυτής της κιβωτού πρέπει να συνεχιστεί. Να συνεχιστεί, όσο κι αν η γραφή, το μόνο που μπορεί να επιτύχει είναι να υπαινιχθεί την αλήθεια, διασώζοντας και άλλα στοιχεία από αυτό το «ελάχιστο του κόσμου επεισόδιο». Να συνεχιστεί ακόμα και αν δεν διαψευσθεί ο Ποιητής, που σημειώνει πως: «…Τα πιο απότομα φαράγγια τα ΅χουν τα μάτια των ανθρώπων…»

Ν. Ι. Βλάχος n_i_vlachos@yahoo.gr, nvlachos.blogspot.com

* Hobsbawn Ε., «Η Εποχή των Αυτοκρατοριών 1874-1914», εκδ. Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 2000.

** Γ. Μαμάκη: «Μες στο λευκό και μες στο μαύρο», Εφημ Ανατολή 13-7-2005.

Print Friendly, PDF & Email

Από manos