Κατατέθηκε την προηγούμενη βδομάδα στη Βουλή νομοθετική ρύθμιση για τη συγκρότηση των υπηρεσιακών συμβουλίων των εκπαιδευτικών, η οποία έχει προκαλέσει ένταση και διαμαρτυρίες για τον αυταρχικό χαρακτήρα της, αφού προβλέπει πως «Εφόσον δεν είναι δυνατή η συγκρότηση των υπηρεσιακών συμβουλίων με τον ορισμό ως μελών τους αιρετών εκπροσώπων των εκπαιδευτικών,… λόγω μη ανάδειξής τους ή μη ανάδειξης επαρκούς αριθμού εκπροσώπων τους μετά την ολοκλήρωση της εκλογικής διαδικασίας ή μη αποδοχής του διορισμού τους ή παραίτησης τους ή για οποιονδήποτε άλλο λόγο, τα εν λόγω συμβούλια συγκροτούνται μετά από αντικατάσταση εκείνων από τα αιρετά μέλη, που ελλείπουν από ισάριθμους διευθυντές σχολικών μονάδων ή εκπαιδευτικούς πρωτοβάθμιας ή δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης».
Το θέμα προέκυψε μετά την κατά 92% αποχή των εκπαιδευτικών από την ηλεκτρονική ψηφοφορία της 7ης Νοεμβρίου, στην οποία εμμονικά και με υπεροπτική αυταρέσκεια επέμεινε το ΥΠΑΙΘ, αγνοώντας επιδεικτικά τις προτάσεις των συνδικαλιστικών οργανώσεων για ολιγόμηνη παράταση-ως την άρση των απαγορευτικών μέτρων- των υπαρχόντων συμβουλίων. Η ρύθμιση αυτή η οποία αντίκειται σε κάθε έννοια δημοκρατικής λειτουργίας των θεσμών επαναφέρει στο δημόσιο διάλογο θέματα που εθεωρούντο εξ ολοκλήρου παγιωθέντα και ουδείς προβληματισμός υπήρχε περί αυτών, παρά μόνο της κατά το εικός διεύρυνσης της δημοκρατίας και της εκπροσώπησης των εκπαιδευτικών, καθώς ο θεσμός των αιρετών αποτελεί την ασπίδα προστασίας των εργασιακών δικαιωμάτων αυτών απέναντι στην κάθε είδους διοικητική αυθαιρεσία ή σκοπιμότητα.
Είναι όμως απαραίτητο να γνωρίζουμε και ως εκπαιδευτικοί και ως κοινωνικό σύνολο την ιστορία των υπηρεσιακών συμβουλίων και τη διαδρομή τους σε διάστημα ενός αιώνος, τις μεταρρυθμίσεις και αντιμεταρρυθμίσεις, οι οποίες, όσον αφορούσαν στα συμβούλια, πάντα περιστρέφονταν γύρω από τους αιρετούς εκπροσώπους καθώς βέβαια και τα πολιτικά περιβάλλοντα στα οποία συνέβαιναν.
Η πρώτη εμφάνιση του θεσμού του υπηρεσιακού συμβουλίου, με διαφορετική μορφή φυσικά, χρονολογείται στο 1914, Ν. 240, ΦΕΚ 97-16/4/1914 «Περί διοικήσεως της Δημοτικής και Μέσης Εκπαιδεύσεως», άρθρο 10,«Έν έκάστη τῶν περιφερειῶν τούτων λειτουργεῖ ἐποπτικόν συμβούλιον άποτελούμενον έκ τοῦ γυμνασιάρχου ώς προέδρου, τοῦ άρχαιοτέρου έκ τῶν παρόντων έν τῆ ἓδρα πρωτοδίκου, τοῦ έπιθεωρητοῦ τῶν δημοτικῶν σχολείων καί δύο έπιστημόνων έκ τῶν μονίμως διαμενόντων έν τῆ ἓδρα τοῦ συμβουλίου, έκλεγομένων ὑπό τῶν λειτουργῶν τῆς δημοτικῆς έκπαιδεύσεως τῆς περιφερείας καί διοριζομένων ύπό τοῦ οἰκείου Νομάρχου…», ενώ συμπληρώνεται με τον ν. 827/1917 ο οποίος με τον ν. 1332/1918 οδηγούν στη μεγάλη προσπάθεια εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης από την τριανδρία του Εκπαιδευτικού Ομίλου Γληνό, Δελμούζο, Τριανταφυλλίδη, για ένα πρωτοποριακό σύστημα την εκπαίδευση, στην κυβέρνηση Ελευθερίου Βενιζέλου.
Με τις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου του 1920 και την ήττα του Βενιζέλου, οι συντηρητικές δυνάμεις θα επανέλθουν στην εξουσία για να οδηγήσουν στην πλήρη αποδόμηση των εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων της Βενιζελικής δεκαετίας 1910-1920 .
Μετά την κατάλυση της δικτατορίας του Πάγκαλου στις 17 Σεπτεμβρίου 1926, επί κυβερνήσεως Γ. Κονδύλη, εκδίδεται το Ν.Δ. «Περί ανασυστάσεως και συγκροτήσεως του Εκπαιδευτικού Συμβουλίου και των Εποπτικών Συμβουλίων» (Φ.Ε.Κ. 315/18-9-1926). Το Εκπαιδευτικό Συμβούλιο τώρα αποτελείται από έντεκα μέλη, εφτά μόνιμα και για πρώτη φορά τέσσερα αιρετά (2 από τη μέση και 2 από τη δημοτική εκπαίδευση) (άρθρ.2.) Η λειτουργία του Εκπαιδευτικού Συμβουλίου και με την προαναφερόμενη σύνθεσή του, δεν ήταν μεγάλης διάρκειας. Κατόπιν έντονων συζητήσεων και πολλών τροποποιήσεων στη Βουλή, ψηφίζεται στις 21 Δεκεμβρίου 1927 ο νόμος 3436 «Περί ανασυνθέσεως του Εκπαιδευτικού Συμβουλίου και των Εποπτικών Συμβουλίων» (Φ.Ε.Κ. 307/23-12-1927).Σύμφωνα με το άρθρ. 1 το Ε.Σ. αποτελείται από δεκατέσσερα μέλη, εννέα τακτικά, δύο αιρετά και τρία έκτακτα (άρθρ.1), δηλ. περιορίζεται ο αριθμός των αιρετών από 4 σε 2 (μειώνεται ένας ανά κλάδο δημοτικής και μέσης εκπαιδεύσεως), ελαττώνεται η τριετής θητεία σε διετή και η διετής περιορίζεται σε δεκαοκτάμηνη με το Π.Δ. «Περί εκλογής αιρετών μελών του Εκπαιδευτικού Συμβουλίου» (Φ.Ε.Κ. 3/23-1-1928).
Οι εκλογές του 1928 θα δώσουν πρωτοφανή πλειοψηφία στον Ελευθέριο Βενιζέλο του οποίου ένα πρώτο μέλημα αποτελεί και η εκπαίδευση. Το 1929, με υπουργό παιδείας τον Κ. Γόντικα, κατατίθενται στη Βουλή μια σειρά από 13 σχέδια νόμου. Η προσπάθεια αυτή έμεινε γνωστή ως η μεταρρύθμιση του 1929.Την επόμενη χρονιά με Υπουργό Παιδείας τον Γ. Παπανδρέου θα συσταθεί και το “Εκπαιδευτικό Συμβούλιο”, για το σχεδιασμό ενιαίας πολιτικής. Στο Ν. 4653/1930 «Περί διοικήσεως της Εκπαιδεύσεως» σύμφωνα με το άρθρο 12 ορίζεται ότι την εποπτεία και διοίκηση της Μέσης και Στοιχειώδους εκπαίδευσης έχει ο ίδιος ο Υπουργός μέσω του Εκπαιδευτικού Διοικητικού Συμβουλίου (Ε.Δ.Σ.), του Εκπαιδευτικού Γνωμοδοτικού Συμβουλίου (Ε.Γ.Σ.), των περιφερειακών εποπτικών συμβουλίων, των επιθεωρητών, των διευθυντών των σχολείων και των συλλόγων καθηγητών και δασκάλων. Το Ε.Γ.Σ. είναι πενταμελές με καινοτόμο στοιχείο στη σύνθεση του, τη συμμετοχή οπωσδήποτε μιας γυναίκας ανάλογων προσόντων με τους άντρες .(άρθρ. 6). Το Ε.Δ.Σ. διαιρείται σε δύο τμήματα ,(της μέσης και της στοιχειώδους) καθένα από τα οποία αποτελείται από πέντε μέλη, τέσσερα τακτικά και ένα αιρετό με τα ίδια προσόντα που όριζε ο Ν. 3436 του 1927 (άρθρ.13 παρ.1και 4).
Ο Βενιζέλος θα παραιτηθεί από την κυβέρνηση το 1932. Στην εξουσία ανεβαίνει το Λαϊκό Κόμμα και ο Κονδύλης. Ακυρώνεται άμεσα ένα μέρος της μεταρρύθμισης και με το διάταγμα «Περί συγχωνεύσεως υπηρεσιών και καταργήσεως θέσεων, διαρρυθμίσεως συμβουλίων κ.λπ. υπαγομένων στην αρμοδιότητα του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων» (Φ.Ε.Κ. 11/12-1-1933), συγχωνεύονται τα δυο προηγούμενα σε ένα συμβούλιο, που ονομάζεται «Εκπαιδευτικό Συμβούλιο» και αποτελείται από οκτώ τακτικά, δυο αιρετά και τρία έκτακτα μέλη και σύμφωνα με το άρθρ. 2 διαιρείται σε δύο τμήματα: το τμήμα της Στοιχειώδους Εκπαίδευσης και το τμήμα της Μέσης Εκπαίδευσης. Καθένα απ’ αυτά αποτελείται από τέσσερα τακτικά μέλη και ένα αιρετό.
Με τη νομοθετική ρύθμιση που επέβαλε το δικτατορικό καθεστώς της 4ης Αυγούστου 1936 του Ι. Μεταξά δηλαδή τον Α.Ν. 42/31-8-1936 «Περί καταργήσεως του θεσμού και των θέσεων των αιρετών μελών του Εκπαιδευτικού Συμβουλίου» (Φ.Ε.Κ. 378/31-8-1936) καταργείται ο θεσμός και οι θέσεις των αιρετών μελών του Εκπαιδευτικού Συμβουλίου.
Μετά την κατοχή και το Εμφύλιο ,το Σεπτέμβρη του 1949 με διάταγμα που υπογράφει ο τότε Υπουργός Παιδείας Κ. Τσάτσος επανέρχεται ο θεσμός –ένας αιρετός με τριετή θητεία– και ορίζονται εκλογές για τις 13 Νοέμβρη 1949.
Η Ελλάδα ζει δύσκολες ιστορικά συνθήκες και θα μείνει για πολλά χρόνια στάσιμη στα θέματα της Εκπαίδευσης Τη σημαντικότερη προσπάθεια ανανέωσης της εκπαίδευσης θα επιχειρήσει το 1964,η κυβέρνηση Γ. Παπανδρέου, με τον ίδιο ως υπουργό, τον Λουκή Ακρίτα ως υφυπουργό και τον Ε. Παπανούτσο ως Γενικό Γραμματέα. Με το Ν.4379/24-10-64 καταργείται το Εκπαιδευτικό Συμβούλιο και συστήνονται κεντρικά υπηρεσιακά συμβούλια πρωτοβάθμιας, δευτεροβάθμιας και επαγγελματικής εκπαίδευσης, στα οποία η θητεία των αιρετών και πάλι είναι τριετής και εκλέγεται ένας αιρετός σε κάθε συμβούλιο. Με τον ίδιο Νόμο καθιερώνονται τα Περιφερειακά Υπηρεσιακά Συμβούλια, στα οποία, όμως, δεν υπάρχουν αιρετά μέλη.
Οι ραγδαίες πολιτικές εξελίξεις του 1965 (Ιουλιανά, πτώση της κυβέρνησης Παπανδρέου και πολιτική ρευστότητα των «κυβερνήσεων της αποστασίας») ανέκοψαν την πορεία της μεταρρύθμισης, η οποία έμεινε ανολοκλήρωτη. Ο Παπανούτσος απομακρύνεται από το υπουργείο Παιδείας και τη θέση του κατέλαβε ο πολέμιος της μεταρρύθμισης Αθανάσιος Παπακωνσταντίνου. Το 1967 η Δικτατορία των Συνταγματαρχών παγώνει κάθε τι σοβαρό και η εκπαίδευση οπισθοδρομεί. Ο θεσμός καταργείται και πάλι.
Με τη Μεταπολίτευση η Κυβέρνηση Κ. Καραμανλή με υπουργό Παιδείας τον Γ. Ράλλη με το Ν.309/76, ουσιαστικά επαναφέρει τις ρυθμίσεις του 1964,που τότε είχε αποκηρύξει, σε μια προοδευτική στροφή της χώρας. Ειδικά με το ΠΔ. 15/77 παίρνουν τη μορφή ΚΥΣΔΕ/ ΚΥΣΜΕ τα Κεντρικά Υπηρεσιακά Συμβούλια και τα Περιφερειακά Υπηρεσιακά Συμβούλια ΠΥΣΔΕ/ ΠΥΣΜΕ με ένα αιρετό εκπρόσωπο για κάθε συμβούλιο.
Με αυτή τη μορφή λειτουργούν ως το1985, όπου η Κυβέρνηση Α. Παπανδρέου ,με υπουργό Παιδείας τον Α. Κακλαμάνη, προχωρεί στην ψήφιση του ν. 1566/85( σε ισχύ μέχρι σήμερα) ο οποίος προβλέπει «Για θέματα υπηρεσιακής κατάστασης και εκπαιδευτικού προσωπικού θα δημιουργούνταν κατά νομούς, χωριστά για κάθε βαθμίδα, περιφερειακά υπηρεσιακά και πειθαρχικά συμβούλια. Στα συμβούλια αυτά θα συμμετείχαν και αιρετοί εκπρόσωποι των αντίστοιχων συνδικαλιστικών οργανώσεων (άρθρο 21, παρ.4)».Το 1986, με το Π.Δ. 75/86, οι αιρετοί για τον κλάδο γίνονται δύο και η θητεία τους διετής.
Χρειάστηκε, δηλ., να περάσουν 60 χρόνια, για να επανέλθουν οι δυο αιρετοί που είχε κατακτήσει ο κλάδος το 1926 και έκτοτε έδινε συνεχείς μάχες για την επαναφορά τους. Αξίζει να σημειώσουμε πως την ίδια χρονιά με το Νόμο για το βαθμολόγιο των Υπαλλήλων θεσμοθετείται, για πρώτη φορά, ο αιρετός και στην υπόλοιπη Δημόσια Διοίκηση. Έκτοτε οι αιρετοί παραμένουν δύο, παρά το αίτημα του κλάδου για τριμελή εκπροσώπηση. Με το ΠΔ 1/2003 προστέθηκε ένα ακόμη συμβούλιο, το ΑΠΥΣΠΕ/ΑΠΥΣΔΕ, σε επίπεδο Περιφέρειας, χωρίς να αλλάξει κάτι στη σύνθεσή τους.
Μετά, λοιπόν, από αυτή τη σύντομη ιστορική ανασκόπηση αντιλαμβάνεται ο καθένας ότι στην Γ Ελληνική Δημοκρατία το έτος 2020 το αναμενόμενο θα ήταν να προχωρήσει η Πολιτεία στη διεύρυνση του θεσμού, κάνοντας δεκτό το αίτημα των εκπαιδευτικών, ένα αιώνα μετά την πρώτη εμφάνισή του, και όχι να οδηγείται στην αντικατάσταση του από διορισμένους, ωσάν να αντιγράφει παλαιές αντιδημοκρατικές συνήθειες!
Τα ερωτήματα τίθενται εμφατικά: πού αποσκοπεί το ΥΠΑΙΘ; τιμωρεί τους εκπαιδευτικούς που «δεν συνεμορφώθησαν προς τα υποδείξεις»; Πανικοβλήθηκε από το ποσοστό ανυπακοής ή απλά τους θεωρεί εμπόδιο στα όποια σχέδια και η μεθόδευση εξαρχής ήταν μελετημένη; Υπολογίζει με βεβαιότητα πως θα υπάρξουν εκπαιδευτικοί πρόθυμοι να αντικαταστήσουν τους αιρετούς ή θα οδηγηθεί σε αδιέξοδο; Οψόμεθα!
ΜΑΡΙΑ ΚΩΣΤΑΚΗ
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Α. Δημαράς, Η μεταρρύθμιση που δεν έγινε, εκδ. Εστία,1998
Μπουζάκης Σ. Νεοελληνική εκπαίδευση (1821-1998), εκδ. Gutenberg, Αθήνα 1999.
Μπουζάκης Σ. Εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις στην Ελλάδα,. Μεταρρυθμιστικές προσπάθειες 1913-1929, τόμος Α΄, εκδ. Gutenberg, Αθήνα 1994.
Αλέξης Κατεργάρης, «Ο ΘΕΣΜΟΣ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑΚΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΙΩΝ ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ (1926-1936),«Η διοικητική μεταρρύθμιση που δεν έγινε;» Πρακτικά 20ού Διεθνούς Συνεδρίου Η παιδεία στην αυγή του 21ου αι.
Νόμοι και Διατάγματα 1911-2003
