300 εκατομμύρια ευρώ σε μια νέα «ιερή συμμαχία». Σχεδιασμένα από διαχειριστικές αρχές – μαιτρ της διαπλοκής και καταβροχθισμένα από εθνικούς εργολάβους – κοράκια και αναπτυξιακές – ζόμπι
Πέρασαν 3 χρόνια εφαρμογής του ν. 4019 για την κοινωνική οικονομία και των σχεδίων ΤΟΠΕΚΟ και ΤΟΠΣΑ.
Τα προγράμματα αυτά ακολούθησαν προσχηματικά ευρωπαϊκό προσανατολισμό για τη καταπολέμηση της φτώχειας και της ανεργίας, αλλά σκοπίμως παραδόθηκαν προς υλοποίηση σε συγκεκριμένους φορείς παντελώς άσχετους με τον συνεργατισμό, τον εθελοντισμό, τη διαφάνεια, τη διαβούλευση και γενικώς το κοινωνικό κεφάλαιο. Δεν είναι περίεργο λοιπόν ότι ΔΕΝ παρήχθη αποτέλεσμα από τα ΤΟΠΣΑ και ΤΟΠΕΚΟ προς όφελος των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων.
Απέτυχαν γιατί έδιναν το 90% σε μεσάζοντες, για να κάνουν δαπάνες δημοσιότητας, ενημέρωσης, κατάρτισης και συμβουλευτικής. Το πρόγραμμα είχε σχεδιαστεί με τέτοιο τρόπο ώστε να επιδοτεί δράσεις οι οποίες μπορούν εύκολα να τιμολογηθούν και να εισπραχθούν, αλλά η αποτελεσματικότητά τους για την αντιμετώπιση της ανεργίας να μην ενδιαφέρει. Σχεδόν τίποτε δεν δόθηκε για το ξεκίνημά μιας κοινωνικής επιχείρησης. Τίποτε δεν δόθηκε σε ωφελούμενους που είχαν καινοτόμες ιδέες, για να παράγουν προϊόντα και υπηρεσίες.
Κυρίαρχο κριτήριο για να επιλεγούν οι φορείς υλοποίησης ήταν να διαθέτουν εμπειρία στην απορρόφηση προγραμμάτων ανεξαρτήτως αποτελέσματος. Η ουσία δεν ενδιέφερε τους σχεδιαστές των ΤΟΠΣΑ και ΤΟΠΕΚΟ. Εάν κάποιος ιδιώτης έχει απορροφήσει στο παρελθόν πολλά εκατομμύρια με μηδαμινά αποτελέσματα, κέρδιζε μόρια επιλογής. Αντιθέτως ένας καταναλωτικός η κοινωνικός συνεταιρισμός με δεκάδες απασχολούμενος και σημαντικά οικονομικά και κοινωνικά αποτελέσματα χωρίς επιδοτήσεις, ακριβώς επειδή αυτά τα έκανε ΧΩΡΙΣ οικονομικές επιδοτήσεις, αποκλειόταν τουλάχιστον από συντονιστής εταίρος.
Τα προγράμματα ΤΟΠΣΑ και ΤΟΠΕΚΟ λοιπόν ήταν σχεδιασμένα να αποτύχουν στην αντιμετώπιση της ανεργίας, αλλά να πετύχουν να φουσκώσουν τα ταμεία κυρίως σε δύο κατηγορίες φορέων.
- Σε ιδιωτικές επιχειρήσεις οι οποίες όμως στο πλαίσιο των δικών τους συμφερόντων, αδυνατούν να κινητοποιήσουν κοινωνικό κεφάλαιο και εθελοντισμό που είναι η ουσία της κοινωνικής οικονομίας. Αδυνατούν να καλλιεργήσουν αλληλεγγύη, συνεργασία και ανταλλαγές χωρίς μεσάζοντες που μειώνουν το κόστος ζωής για φτωχούς και άνεργους. Αυτούς είναι οι εργολάβοι – κοράκια.
- Σε Αναπτυξιακές Εταιρείες των ΟΤΑ, που επιβιώνουν τόσα χρόνια με αδιαφάνεια, μισθοδοτώντας «ημετέρους» εις βάρος των δημοτών, ενώ έχουν παράγει μηδαμινό κοινωνικό έργο και βαίνουν προς κατάργηση. Με τα προγράμματα ΤΟΠΣΑ και ΤΟΠΕΚΟ, τους δόθηκε το φιλί της ζωής. Αυτά είναι τα ζόμπι, δηλαδή οι Αναπτυξιακές Εταιρείες των ΟΤΑ, μια ακόμη μια απόδειξη ότι υπάρχει και «μετά θάνατο ζωή».
Εάν όμως είτε το δημόσιο, είτε η αγορά, μπορούσαν να δημιουργήσουν κοινωνική επιχειρηματικότητα, δεν θα είχε καταστεί η κοινωνική οικονομία βασικός πυλώνας της πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δεν θα υπήρχαν τα ειδικά κονδύλια του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου. Τα κονδύλια κοινωνικής πολιτικής για τους φτωχούς θα πήγαιναν κατευθείαν στους ιδιώτες διαμεσολαβητές εργολάβους και στους ΟΤΑ.
Υπενθυμίζουμε ότι εδώ και δύο δεκαετίες έχουν διαμορφωθεί Λόμπυ των συντεχνιών, ιδιωτών, ορισμένων συνδικαλιστικών ηγεσιών και ορισμένων ΟΤΑ, που δεν τους «φτάνουν» οι πόροι που δικαιωματικά τους αναλογούν, αλλά θέλουν να καρπώνονται με διάφορα τεχνάσματα ΚΑΙ τους πόρους για τη κοινωνική οικονομία. Σε κανένα πρόγραμμα ΕΣΠΑ π.χ που προορίζεται για τον ιδιωτικό τομέα δεν επιτρέπεται να χρηματοδοτούνται από αυτό μη κερδοσκοπικούς φορείς. Γιατί άραγε συμβαίνει το αντίθετο με τους πόρους του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου για το τρίτο τομέα της οικονομίας δηλαδή των κοινωνική οικονομία;
Πρόκειται λοιπόν για μια νέα «ιερή συμμαχία». Αυτοί που κόβουν και ράβουν τις προδιαγραφές των προγραμμάτων, που είναι οι μαιτρ της διαπλοκής, και αυτοί που καρπούνται τα προγράμματα, που είναι οι εθνικοί εργολάβοι – κοράκια και οι αναπτυξιακές ζόμπι.
Και τίθενται αμείλικτα ερωτήματα.
. Πόσες ΚΟΙΝΣΕΠ έχουν δημιουργηθεί από τα σχέδια ΤΟΠΕΚΟ και ΤΟΠΣΑ;
. Δημιουργήθηκαν θέσεις εργασίας μέσω ΤΟΠΕΚΟ και ΤΟΠΣΑ;
. Ποιο τελικώς ήταν το κόστος ανά παραχθείσα θέση εργασίας από ΤΟΠΕΚΟ και ΤΟΠΣΑ;
. Μήπως οι ΚΟΙΝΣΕΠ που έχουν δημιουργηθεί εκτός ΤΟΠΕΚΟ και ΤΟΠΣΑ είναι περισσότερο αποτελεσματικές, γιατί κατάφεραν και ενσωμάτωσαν το τεράστιο κοινωνικό κεφάλαιο του εθελοντισμού και της δικτύωσης;
Οι αποκαρδιωτικές απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα είναι βεβαίως γνωστές και στις διαχειριστικές αρχές και στην πολιτική εξουσία. Θα περίμενε κάποιος ότι τα αναποτελεσματικά αυτά έργα θα απεντάσσονταν και θα διακόπτονταν η χρηματοδότησή τους. Θα περίμενε κάποιος ότι, έστω θα γίνονταν διορθωτικές κινήσεις για να βελτιωθεί το κοινωνικό αποτέλεσμα των ΤΟΠΣΑ και ΤΟΠΕΚΟ. Μάταιες σκέψεις. Η νέα πρόσκληση του Υπουργείου Εργασίας για την χρηματοδότηση Περιφερειακών Μηχανισμών για την Κοινωνική Οικονομία βαδίζει ακριβώς στα ίδια χνάρια.
Για το παρατηρητήριο Δυτικής Ελλάδας- Πελοποννήσου Κώστας Κοσμόπουλος
