Το διηγηματικό έργο της Ρέας Γαλανάκη κυκλοφόρησε τον περασμένο Μάιο από τις εκδόσεις Καστανιώτη σε ένα τόμο με τον λιτό τίτλο ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ, δίνοντας την άλλη εικόνα της αγαπημένης συγγραφέως μέσα από μικρά κείμενα, στα οποία με ιδιαίτερη τέχνη συμπλέκονται μύθοι, θρύλοι, ιστορία και πραγματικότητα. Τα διηγήματα δημοσιεύτηκαν για πρώτη φορά σε παλιότερες συλλογές της ίδιας ή σε εφημερίδες, περιοδικά και επετειακές εκδόσεις, στο διάστημα 1984-2018. Έντεκα λογοτεχνήματα ξεχωριστά, για τα οποία η εκτενής αναφορά στο καθένα θα απαιτούσε πολλές σελίδες. «Μνήμη του έρωτα, λήθη του έρωτα», «Οι Κούρδοι της Πάτρας», «Ένα σχεδόν γαλάζιο χέρι», «Το τέλος του Πελοποννησιακού πολέμου», «Δύο χιλιάδες κεριά για τα γενέθλια του μηδενός», «Καινούργιο γεύμα σε παλιό σερβίτσιο», «Ένας άντρας καμωμένος από λέξεις», «Μαυρόασπρο», «Τα αόρατα και τα ορατά», «Η κεφαλή του Νίκου Καζαντζάκη», «Η ιστορία της Όλγας».
Επιλέγω να σχολιάσω δυο από αυτά που έχουν θέματα επικαιρότητας και αναδεικνύουν το μεγαλείο της διαχρονικής γραφής της Γαλανάκη, όπως αυτό άλλωστε είναι γνωστό στους αναγνώστες από τα μυθιστορήματά της( ενδεικτικά αναφέρω «φωτιές του Ιούδα στάχτες του Οιδίποδα», «Άκρα Ταπείνωση»)
Το δεύτερο και το τέταρτο διήγημα της έκδοσης, έχουν στον πυρήνα τους συμβάντα της εποχής που γράφτηκαν( 2002 & 1996), αλλά εξακολουθούν να είναι επίκαιρα στον ίδιο ή και σε μεγαλύτερο βαθμό και όσο κι αν το υπερβατικό στοιχείο είναι παρόν, ουδόλως τα αποκόπτει από τη ρεαλιστική απεικόνιση ενός κόσμου που περιστρέφεται γύρω μας.
Στο δεύτερο, λοιπόν, που επιγράφεται «Οι Κούρδοι της Πάτρας» (ο αρχικός τίτλος ήταν «Μνήμη ανθρώπου, λήθη ανθρώπου»), παρουσιάζεται όλο το δράμα των προσφύγων, που χρόνια συνωστίζονταν στο λιμάνι της Πάτρας, για να μπουν σε ένα πλοίο για την Ιταλία. Σήμερα συνωστίζονται στη Μόρια ή στο Καρά Τεπέ, σήμερα πεθαίνουν στο Αιγαίο και ξεβράζονται τα σώματα τους στις ακτές, αλλά τι σημασία έχουν οι τόποι και οι ονομασίες τους!
Στο διήγημα σκοτώνεται ένας νεαρός Κούρδος στην προσπάθειά του να ταξιδέψει στη Δύση, αλλά φευ! η τύχη δεν τον ευνόησε… Οι συμπατριώτες του, ενόσω το νεκρό σώμά του βρίσκεται στο νεκροτομείο , πραγματοποιούν στη μνήμη του μια σιωπηλή πορεία με αναμμένα κεράκια σε κεντρικό δρόμο της Πάτρας. Οι κάτοικοι της πόλης, μένουν εμβρόντητοι από το θέαμα, η δυστυχία των ταλαίπωρων ανθρώπων τους είναι άγνωστη! Ποιοι τόλμησαν να ταράξουν τη γιορταστική ατμόσφαιρα των Χριστουγέννων; Πως γίνεται να ανταγωνίζονται τα χλωμά κεράκια με τις πολύχρωμες γιρλάντες;
«Βάδιζαν όλοι τους με απόλυτη σιωπή. Ούτε λέξη, ούτε σχεδόν ανάσα. Ο καθένας τους είχε στο χέρι ένα φτηνό κεράκι αναμμένο… Τότε ο κόσμος που αγόραζε δώρα και δώρα κι άλλα δώρα στάθηκε ξαφνικά εμβρόντητος στα φαρδιά και φωτισμένα πεζοδρόμια, σφίγγοντας πάνω στο σώμα τα λογής πακέτα, σαν για να πάρει θάρρος από την ύπαρξή τους. Πού είχαν βρεθεί αυτοί οι μελαχρινοί παρίες, αυτοί οι αρουραίοι του λιμανιού; αναρωτήθηκαν. Ποιος άφησε να στάξει η μαύρη τους θλίψη, η κουφόβραση, καλύτερα, κάποιας οργής, επάνω στα Χριστουγεννιάτικα στολίδια; Και γιατί σβήσανε όλα τα φώτα ξαφνικά;»
Εννέα μόλις σελίδες μία νεκρώσιμη πομπή, δυο αντίθετες εικόνες, ένας θρύλος για το πηγάδι του Άη Αντρέα, η μαεστρία του λόγου που φορτίζει ψυχές και οριοθετεί καταστάσεις, περικλείουν την ωμή πραγματικότητα. Πως τελικά μετριέται η ανθρώπινη ζωή και η αξιοπρέπεια; Στοιβαγμένοι άνθρωποι, αόρατοι άνθρωποι, διαλυμένες ζωές, κυνηγημένοι και απόκληροι, δίπλα μας, γύρω μας, απέναντί μας… και συχνά πυκνά στις οθόνες μας να αναμετριώνται με το όνειρο και τη βία…
Στο τέταρτο διήγημα της συλλογής που φέρει τον τίτλο «Το τέλος του Πελοποννησιακού Πολέμου» παρουσιάζεται το πραγματικό και τραγελαφικό γεγονός της υπογραφής συνθήκης τερματισμού του πολέμου μεταξύ Αθήνας και Σπάρτης, δηλ. του Πελοποννησιακού πολέμου 431-404 π.Χ, από τους δημάρχους των δύο πόλεων το 1996!*
Η Ρέα Γαλανάκη με ένα πολύ δραματικό τρόπο αναδεικνύει την κενότητα και την υπερφίαλη στάση πολιτικών αρχόντων, αλλά και την εκμετάλλευση, χάριν εντυπώσεων, του ιστορικού παρελθόντος, που οδηγεί στα όρια της γελοιότητας τους επινοητές αυτών των συμβάντων, ενώ ταυτόχρονα δημιουργεί και μια σύγχυση στους πολίτες και, κατά την ταπεινή μου γνώμη, μια υφέρπουσα εθνικιστική αντίληψη, η οποία δύναται να αξιοποιηθεί αναλόγως …
«Ώστε ο Πελοποννησιακός Πόλεμος τέλειωσε μόλις χθες επίσημα, … Ώστε προχθές ακόμη μαινόταν γύρω μας ένας αρχαίος πόλεμος και δεν το είχαμε καταλάβει, οι ανίδεοι, παρασυρμένοι από την πραγματική μας ζωή! …Ώστε οι άρχοντες των δυο πόλεων κατόρθωσαν το ακατόρθωτο: γύρισαν τον εικοστό αιώνα πίσω, ακριβώς στο 404 π.Χ., προκειμένου να διορθώσουν ποιόν; Τον Θουκυδίδη!», μονολογεί ο δικηγόρος του διηγήματος.
Η Ρέα Γαλανάκη επιλέγει να τοποθετείται και εδώ στοχευμένα σε καίρια ζητήματα της πολιτικής και κοινωνικής ζωής, δίδοντας το στίγμα του ορθολογισμού μέσα από την υπερβατικότητα και τον παραλογισμό! « Αναλογίστηκαν οι δυο άρχοντες,… ότι υπέγραφαν τη δική τους ανυπαρξία,… αφού δεν μπορούσαν να ζουν ταυτόχρονα σε δυο χρονικά σημεία που απείχαν δυόμισι χιλιετίες… Σβήνοντας το παρόν με μια μονοκοντυλιά, έσβηναν και όλη την ιστορία που είχε μεσολαβήσει.»
Στις μέρες μας η επικαιρότητα έρχεται πάλι να επιβεβαιώσει τη διαχρονικότητα της σκέψης της και της λογοτεχνικής αποτύπωσής της, καθώς πληθαίνουν οι δημόσιες αναφορές στο ένδοξο παρελθόν του «κλεινού άστεως» και των επιτευγμάτων της δημοκρατίας του 5ου π.Χ αιώνα, ενώ παραμένει ανέγγιχτο το κοντινό μας παρελθόν, η αναψηλάφηση του οποίου προκαλεί μάλλον αναταράξεις στο σύστημα! 2500 χρόνια είναι, όπως και να το κάνουμε, ασφαλές διάστημα, 75 χρόνια όμως ή 53 ή 45 πιθανόν να κρύβουν αλήθειες δύσκολες και παραδοχές επισφαλείς…
ΜΑΡΙΑ ΚΩΣΤΑΚΗ
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ *Με αφορμή το τέταρτο διήγημα ανέτρεξα στον τύπο της εποχής, όπου διαπίστωσα- μου είχε διαφύγει βλέπετε- πως την ίδια περίοδο ο τότε δήμαρχος Αθηναίων υπέγραψε, με τον δήμαρχο Τεχεράνης( έκρινε φαίνεται πως αντικατέστησε τα Σούσα) τη λήξη και των Περσικών Πολέμων…
