Του Πρωτ. Ευαγγέλου Παχυγιαννάκη
Σήμερα θα κάνουμε ένα σεργιάνι. Θα περιδιαβούμε παλιούς, κυρίως, δρόμους απ’ όπου πέρασε η σοφία και άφησε τα πολύτιμα χνάρια της. Ο σύγχρονος άνθρωπος κουρασμένος και ταλαιπωρημένος απ’ όσα συμβαίνουν γύρω του ασχολείται με πράγματα που μόνο αγωνία και άγχος του προξενούν και δεν αφήνει τον εαυτόν του να ησυχάσει και να χαρεί την ηρεμία του πνεύματός του, που του χαρίζει η απλή φιλοσοφία της ζωής.
Άνθρωποι, λοιπόν, που έζησαν στο παρελθόν μη νομίζετε πως έζησαν σε καλύτερες εποχές, πάντα ο άνθρωπος ήταν ανήσυχος και δεν αναπαυότανε στη ησυχία που του πρόσφεραν τα απλά δωρήματα του Θεού μέσα στο περιβάλλον που κατοικούσε. Πάντα ήθελε κάτι παραπάνω ξεχωριστό, γι’ αυτό και συνεχώς έψαχνε να δημιουργήσει κάτι το καινούργιο, που θα γλύκαινε τη ζωή του και θα θεράπευε τις ανησυχίες της καρδιάς του. Έτσι γεννήθηκε η πνευματική πρόοδος, η έρευνα και η επιστήμη.
Ο Νεύτωνας είχε εξακριβώσει ότι όλα τα φαινόμενα της φύσεως οφείλονται σε μηχανικές αιτίες, ο Αϊνστάιν ανακάλυψε τον περίφημο νόμο της σχετικότητας. Τα προβλήματα όμως των ανθρώπων δεν λύθηκαν ούτε με την ανακάλυψη της ατομικής ενέργειας ούτε με την πρόοδο της τεχνικής και της επιστήμης, αντίθετα πολλαπλασιάστηκαν.
Η αδικία, η πείνα, η αμάθεια, οι ασθένειες αποτελούν ακόμη και σήμερα μάστιγες που τυραννούν την ανθρώπινη κοινωνία όπου γης. Από την άλλη δαπανούνται εκατομμύρια χρηματικά ποσά για εξοπλισμούς και πυραύλους εξερευνητικούς του διαστήματος.
Κανόνες δικαίου έχουν διατυπωθεί αναρίθμητοι από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα και μερικοί διάσημοι, όπως στην αρχαιότητα ο Σόλων και ο Λυκούργος έδωσαν τέτοιους κανόνες, ώστε εάν εφαρμοζότανε οπωσδήποτε ο κόσμος θα ήταν καλύτερος. Οι Στωικοί έδειξαν κατά έναν τρόπο τον δρόμο της αρετής και της ευτυχίας και είπαν ότι ο ηθικός νόμος είναι το παν, ότι όλα τα άλλα η υγεία, η ασθένεια, ο πλούτος, η φτώχεια είναι πράγματα αδιάφορα και από αυτό κυρίως προέκυψε η ιδέα περί του φυσικού δικαίου.
Ο Ησίοδος στο περίφημο έργο του «Έργα και ημέραι», μας δίδει πολύτιμα μαθήματα ηθικής και πρακτικής σοφίας. Ο Πυθαγόρας δίδαξε «Οὗτος Θεοῦ νόμος. Ἀρετήν, εἶναι τό ἰσχυρόν καί βέβαιον μόνον. Τά δ’ ἄλλα λῆροι», δηλαδή το βασικό είναι ο νόμος του Θεού τα δε υπόλοιπα ανόητες φλυαρίες. Και ο Πίνδαρος ύμνησε την αρετή και την αρχή κάθε αρετής, ως βασίλισσα την αλήθεια. Οι Ορφικοί που πίστευαν στην αθανασία της ψυχής θεωρούσαν υπέρτατο νόμο και καθήκον το να διάγει κανείς «βίον ηθικό και ασκητικό». Όλοι τελικά οι μεγάλοι της αρχαιότητας Τραγωδοί, που εκφράζουν με τα αθάνατα μεγαλουργήματά τους τις ιδέες και τα ήθη της εποχής τους, μιλούν για την αξία της αρετής, της οποίας υπήρξαν όχι μόνο διδάσκαλοι αλλά και εφαρμοστές‧ άλλωστε πάντοτε προηγείσαι η σοφία της γνώσεως.
Ο φιλόσοφος Αριστοτέλης στο εξαίρετο βιβλίο του «Ηθικά Νικομάχεια» εξηγεί ότι ο σκοπός της υπάρξεως του ανθρώπου είναι η ευτυχία. Αυτή, όμως, βρίσκεται στην αρετή. Στον σκοπό αυτό δεν μας αφήνει να φθάσουμε «ἡ ἀντιδρῶσα ὕλη» αυτή είναι το μεγάλο εμπόδιο της ζωής, που ορθώνεται ως Σινικό τείχος‧ αυτή είναι η πηγή των ατελειών του ανθρώπου. Γι’ αυτό ο ίδιος καταφρονεί την ύλη και τα πολλά αγαθά που επιδιώκει ο άνθρωπος και λέει ότι «ἡ πενία μᾶλλον καί ὄχι ὁ πλοῦτος, εἶναι ὁ σύντροφος τῆς ἀρετῆς καί ἡ πηγή ὅλων τῶν ἀγαθῶν».
Ο Σωκράτης, με την απαράμιλλη διαλεκτική του δεινότητα, έστρεφε τον νου των ανθρώπων και ιδιαίτερα των νέων να σκεφθούν και να θέσουν στον εαυτόν τους το ερώτημα τί είναι δίκαιο και τί είναι άδικο. Τί είναι αρετή και τι είναι κακία. Και κατέληξε πως ο άνθρωπος πρέπει να είναι δίκαιος, απλός στους τρόπους, συγκαταβατικός και ανεκτικός. Τελειώνοντας παραθέτομε ένα περιστατικό από τη ζωή του:
Μια μέρα, κάποιος πρόσβαλε άσχημα δημοσίως τον Σωκράτη φωνάζοντας στην αγορά: – Είσαι παλιάνθρωπος, αγύρτης, άσχετος και πότης! Ο Σωκράτης δεν απάντησε, απλώς χαμογέλασε, κουνώντας το κεφάλι. Ένας πλούσιος αριστοκράτης γνωστός του Σωκράτη, βλέποντας αυτή τη σκηνή ρώτησε τον Σωκράτη : – Πώς μπορείς και ανέχεσαι τέτοιες προσβολές; Δεν αισθάνεσαι άσχημα; Ο Σωκράτης χαμογέλασε ξανά και του είπε: – Έλα μαζί μου.
Ο γνωστός του τον ακολούθησε σε μία παλαιά και σκονισμένη αποθήκη. Ο Σωκράτης άναψε ένα πυρσό, και άρχισε να ψάχνει τριγύρω, μέχρι που βρήκε μια άχρηστη, κουρελιασμένη και τρύπια χλαμύδα. Την έδωσε στον άντρα και του είπε: –«Φόρεσέ τη, θα σου κάνει». Ο άντρας κοίταξε τη κουρελιασμένη χλαμύδα, και του είπε αγανακτισμένος: – Είσαι καλά Σωκράτη; Θα φορέσω εγώ αυτό το κουρέλι; Και του πέταξε πίσω τη χλαμύδα.
Βλέπεις, του είπε ο Σωκράτης, φυσικά και δεν δέχθηκες να φορέσεις την βρώμικη χλαμύδα. Κατά τον ίδιο τρόπο, και εμένα δεν με άγγιξαν τα ανόητα και βρώμικα λόγια που είπε εκείνος ο άνθρωπος. Όταν κάποιος σου χαρίζει κάτι που δεν θέλεις, και εσύ δεν το δεχθείς, σε ποιόν ανήκει το απορριφθέν δώρο; Το να ταράσσεται κάποιος και να θυμώνει από τις προσβολές των άλλων, είναι σαν να δέχεται να φορέσει τα κουρέλια που του ρίχνουν.
