Μαρία Κοκολάκη, Εξυφαίνοντας την παράδοση …

Ο κ. Γιώργος Αικατερινίδης, δρ Λαογραφίας,  δημοσίευσε στα ΚΡΗΤΙΚΑ ΝΕΑ το κείμενο που ακολουθεί για το βιβλίο της Μ. Κοκολάκη «Εξυφαίνοντας την παράδοση», που παρουσιάστηκε τον Αύγουστο του 2019 στο Λαογραφικό και Ιστορικό Μουσείο Νεάπολης, για πρώτη φορά. Είναι τιμή μας να δημοσιοποιήσουμε στον τόπο μας την άποψη του διακεκριμένου επιστήμονα και ερευνητή του λαϊκού πολιτισμού, για ένα βιβλίο που γράφτηκε από μέλος της ΠΛΕΑΜ, έχει καταγραφές του Απάνω Μεραμπέλλου και τεκμήρια από τις συλλογές του Μουσείου μας.

Μαρία Κοκολάκη, Εξυφαίνοντας την παράδοση…

«Εξαίρετη μονογραφία για ένα σημαντικό κεφάλαιο της λαϊκής τέχνης σε μία από τις πλέον παραδοσιακές περιοχές της Κρήτης αποτελεί η εργασία «Εξυφαίνοντας την παράδοση: Η παραδοσιακή υφαντική ως ποιητική των γυναικών στο Επάνω Μεραμπέλλο» της Μαρίας Κοκολάκη, φιλολόγου με μεταπτυχιακές σπουδές Λαογραφίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, διδάκτορα Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου του Κεντ και επιστημονικής συνεργάτιδας Ερευνητικών Κέντρων του εξωτερικού, με θητεία προσέτι στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση.

Με την εργασία αυτή (Εκδόσεις «Καλλιγράφος», τηλ. 2102312317, Αθήνα 2018, σελ. 294 με 107 έγχρωμες φωτογραφίες και τρεις δεκάδες ασπρόμαυρες αρχειακής μορφής), η Συγγραφέας με αρίστη γνώση του θέματος, επιδιώκει να καταγράψει και να διασώσει μέρος της παραδοσιακής γνώσης των γυναικών της περιοχής του Επάνω Μεραμπέλλου (βόρειο τμήμα του σημερινού δήμου Αγίου Νικολάου), γενέτειρας επαρχίας της, και να συμβάλει στην ανάδειξη τοπικών ιδιαιτεροτήτων, επικεντρωνόμενη στην παραδοσιακή υφαντική, η οποία «ως παραδοσιακή οικοτεχνία και τα υφαντά ως μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς αποτυπώνουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του τόπου, τις αντιλήψεις και τις συνήθειες των κατοίκων του», με τον αργαλειό (το αργαστήρι) να είναι έως τα μέσα περίπου του 20ού αι. επίκεντρο των γυναικείων δραστηριοτήτων και η γνώση της τέχνης να μεταβιβάζεται διαγενεακά από μάνα σε κόρη, ως βασικό στοιχείο νοικοκυροσύνης και κοινωνικής καταξίωσης.

Γνώση παραδοσιακή, η οποία «μπορεί να αποκτήσει νέα αξία και να αντιμετωπισθεί ως ένα ζωντανό τμήμα της τοπικής κοινότητας, ως βιωμένη ή βιούμενη εμπειρία, ως ζωντανή κληρονομιά και όχι απλά ως επιβίωμα ή ως αναβίωση του παρελθόντος ή μορφών του», μέσα στη γενικότερη στροφή που παρατηρείται σε τοπικό αλλά και σε διεθνές επίπεδο για τη διάσωση της υλικής και άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς.

Η μονογραφία είναι δημιουργία πολύχρονης ερευνητικής προσπάθειας, η οποία ξεκίνησε ως μεταπτυχιακή εργασία της Κοκολάκη στη Λαογραφία, με καταγραφή αυθεντικού υλικού από τοπικούς, στην περιοχή του Μεραμπέλλου, γνώστες της τέχνης και της τεχνικής της υφαντικής, με ιδιαίτερη τη συμβολή στο όλο επίτευγμα της μητέρας της, Δωροθέας, στην οποία αφιερώνει το βιβλίο της. Ας προστεθεί τιμητικά ότι η μητέρα της έχει προσφέρει από τη δική της συλλογή αρκετά υφαντά –από τα οποία προέρχονται και οι έγχρωμες δημοσιευόμενες φωτογραφίες– στο Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Νεαπόλεως (παρουσία του έγινε στα “Κρητικά Νέα” Μαρτίου 2000, στη σειρά “Γνωριμία με τα Μουσεία μας”).

Το πλούσιο υλικό αξιοποιείται με επιστημονική δεξιότητα, αναδεικνύοντας πληρέστατα τη θέση και σημασία της υφαντικής στο πλαίσιο της παραδοσιακής ζωής, με έξοχες περιγραφές και εναργείς βιωματικές των πληροφορητών αναμνήσεις, καθώς και με πληθώρα κοινωνιολογικών σχολίων και ιστορικών στοιχείων, πέραν βέβαια των πολλών άλλων λαογραφικών που συνυφαίνονται με το θέμα (κατοικία, γάμος, εθιμικό δίκαιο, τεχνίτες, μαγικές συνήθειες, δεισιδαιμονίες, δοξασίες, μαντικές πρακτικές, τραγούδια, μαντινάδες, παροιμίες κ.ά. παρεμφερές υλικό), ώστε το έργο να εκτείνεται σε αρκετά ευρύτερο απ’ ό,τι  ο τίτλος του σηματοδοτεί πεδίον έρευνας και αποθησαύρισης εκφάνσεων του τοπικού πολιτισμού κατά τον 19ο και το μισό του 20ού αι. (κυρίως δεκαετίας 1960).

Τα επί μέρους βασικά κεφάλαια, με αναφορά πάντοτε στο Μεραμπέλλο κατά την ως άνω χρονική περίοδο είναι: Ο τόπος και οι άνθρωποι, Γυναίκες και νοικοκυριό…, Τα προικιά, Η νοικοκυρά ως υφάντρα…, Η πορεία της υφαντικής ως παραδοσιακής γνώσης…, Υφαντά ένδυσης και οικιακής χρήσης…, Το αργαστήρι και τα σύνεργα της υφαντικής…, Οι υφαντικές πρώτες ύλες και η κατεργασία τους…, Προετοιμασία του νήματος…, Είδη υφάνσεως και υφασμάτων…, Ο διάκοσμος των υφαντών…

Πίνακες απογραφής πληθυσμού κατά διαφόρους περιόδους, Κατάλογος των εγχρώμων φωτογραφιών (προέλευση, σχολιασμός), Βιβλιογραφία και Χειρόγραφες Συλλογές πρωτογενούς υλικού αποκείμενες σήμερα στο Λαογραφικό Μουσείο και Αρχείο του Τμήματος Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, επιστέφουν την όντως εμπεριστατωμένη εργασία της Μαρίας Κοκολάκη, άξιας πολλών τε και θερμών συγχαρητηρίων και επαίνων.»

Δρ Γεώργιος Ν. Αικατερινίδης

Επιτ. Δρ Φ.Κ.Σ. Πανεπιστημίου Κρήτης

τ. Δ/ντής Ερευνών Κέντρου Ερεύνης Ελληνικής Λαογραφίας Ακαδημίας Αθηνών

για την αντιγραφή

Μαρία Κωστάκη, πρόεδρος ΠΛΕΑΜ

ΓΕΩΡΓΙΟΣ Ν. ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΙΔΗΣ:

πτυχιούχος της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Διδάκτωρ Λαογραφίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Επίτιμος Διδάκτωρ Φιλοσοφικών και Κοινωνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κρήτης. Εργάστηκε επί σειρά ετών ως συντάκτης (μετέπειτα ερευνητής) στο Κέντρο Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών, ενώ διατέλεσε και διευθυντής Ερευνών του εν λόγω ερευνητικού κέντρου. Με μακρόχρονη εμπειρία στην επιτόπια έρευνα, έχει πραγματοποιήσει εξήντα περίπου επιστημονικές αποστολές ιδιαίτερα στον Βορειοελλαδικό χώρο και στην Κρήτη αποθησαυρίζοντας πλουσιότατο πρωτογενές λαογραφικό υλικό με καταγραφή, ηχογράφηση, φωτογράφηση και πρωτοποριακά με κινηματογράφηση. Έχει δημοσιεύσει πληθώρα εργασιών αυτοτελώς ή σε επιστημονικά περιοδικά και πρακτικά συνεδρίων καθώς και μεγάλο αριθμό λαογραφικών άρθρων σε εγκυκλοπαίδειες και σε ποικίλα άλλα έντυπα.

Print Friendly, PDF & Email

Από giorgos