Κρητικό Πανόραμα 14Κυκλοφορεί σε όλα τα περίπτερα της χώρας το δέκατο τέταρτο τεύχος του περιοδικού ΚΡΗΤΙΚΟ ΠΑΝΟΡΑΜΑ, του πρώτου και μοναδικού κρητικού εντύπου πανελλαδικής κυκλοφορίας.

ΦΑΡΑΓΓΙ ΤΟΥ ΧΑ Ταξίδι πάνω σε ένα ενεργό σεισμικό ρήγμα
Το φαράγγι του Χα είναι από τα πιο άγρια και όμορφα φαράγγια της Ευρώπης. Βρίσκεται πάνω ακριβώς από το ενεργό ρήγμα της Ιεράπετρας, στο οποίο οφείλει τη μοναδική γεωμορφολογική του διαμόρφωση. Φαράγγι-θρύλος που καλύπτεται από να παμπάλαιο πέπλο μυστηρίου και συνδέεται με φοβερούς θρύλους.

Οι πρώτοι άνθρωποι το διέσχισαν το 1987. Μέχρι τότε όλοι έβλεπαν το επιβλητικό φυσικό μνημείο αλλά κανείς δεν μπορούσε να το προσεγγίσει… Το μυστήριο άρχισε να ξεδιαλύνεται τα τελεταία χρόνια, όταν δόθηκε η δυνατότητα να βρεθούμε στο εσωτερικό του, να το μελετήσουμε και να το φωτογραφίσουμε… Το φαράγγι του ΧΑ είναι πάρα πολύ στενό και διατρέχεται σε όλο το μήκος του από νερό. Κινούμενος στο εσωτερικό του και κοιτάζοντας προς τα πάνω, αισθάνεσαι ότι δεν βρίσκεσαι σε φαράγγι αλλά σε μια τεράστια πλημμυρισμένη σχισμή στα έγκατα της γης… Το πλάτος της βάσης κυμαίνεται μεταξύ δύο και οκτώ μέτρων, ενώ προς τα πάνω σιγά – σιγά φαρδαίνει. Τα τοιχώματα φτάνουν από 200 μέχρι 450 μέτρα ύψος…

Μινωίτες και Μυκηναίοι στο «Χαλσμένο»
Τα τελευταία 14 χρόνια επιχειρείται η αναπαράσταση της καθημερινής ζωής και της ιστορικής πορείας μιας ομάδας που έζησε τον 12ο π. Χ. αι., στη θέση Χαλασμένος, στην έξοδο του φαραγγιού του Χα. Παράλληλα επιχειρείται να κατανοηθούν οι ρίζες της Ετεοκρητικής πολιτιστικής ταυτότητας, η οποία εκφράζεται με σαφήνεια πολλούς αιώνες αργότερα και αναφέρεται από μεταγενέστερες γραπτές πηγές. Ο Χαλασμένος ανήκει σε πυκνό δίκτυο κατοίκησης της ευρύτερης περιοχής του ισθμού της Ιεράπετρας, στο τέλος της Εποχής του Χαλκού. O Χαλασμένος, αντθετα με ότι συνέβη σε άλλες γειτονικές θέσεις της ίδιας περιόδου, κατοικήθηκε, στο μεγαλύτερο τμήμα του, για σύντομο διάστημα του 12ου αιώνα. Αυτό το γεγονός προσφέρει σπουδαία ευκαιρία για τη μελέτη των οικισμών του τέλους της Εποχής του Χαλκού στην Κρήτη, ιδιαίτερα ως προς το θέα της εθνικής προέλευσης των κατοίκων των νέο-ιδρυμένων οικισμών. Σύμφωνα με την κ. Τσιποπούλου που ανασκάπτει το χώρο, ανήκαν σε μεικτούς πληθυσμούς (Μινωίτες και Μυκηναίους), και προέρχονταν από παλαιότερους οικισμούς της περιοχής, όπως τα Γουρνιά, οι οποίοι είχαν πλέον σε μεγλο βαθμό εκμυκηναϊσθεί…

ΚΟΥΣΚΟΥΣΕΣ
Ένα πανάρχαιο ύφασμα «ζει» στην Κρήτη
Το ύφασμα υπήρξε ανέκαθεν ουσιαστικός φορέας πολιτισμού. Τις τελευταίες δεκαετίες, αποτελεί πολύτιμη πηγή πληροφοριών ως αρχαιολογικό εύρημα, καθώς τα προερχόμενα από τις ανασκαφές ενδύματα, συχνά μεταχειρισμένα και επιδιορθωμένα, καθίστανται μάρτυρες του ιστορικού και καλλιτεχνικού τους περιβάλλοντος. Σήμερα, μέσα από τη συνδυασμένη στερεομικροσκοπική ανάλυση και την τεχνολογική μελέτη γνωρίζουμε καλύτερα την υφαντουργική τεχνογνωσία της αρχαιότητς. Οι απεικονίσεις θηλειαστών υφασμάτων σε οστέινο ειδώλιο και αγγεία των Μυκηνών, σε τοιχογραφίες του ανακτόρου της Πύλου και του Ακρωτηρίου, στη σαρκοφάγο της Αγίας Τριάδας καθώς και σε λοπάδα και σε καρποδόχη της Φαιστού, οδηγούν στο συμπέρασμα, ότι στον ελληνικό χώρο υπήρχε κοινή υφαντουργική παράδοση, που φαίνεται πως ήταν συγκερασμός πολλών αιγαιακών παραδόσεων. Χαρακτηριστικά σχέδια μινωικών υφασμάτων, όπως εκείνο με τη σπείρα και τις ταυροκεφαλές, που αναπαρίστανται και διακοσμούν Αιγυπτιακούς τάφους, υποδεικνύουν ότι οι έμποροι και οι ναυτικοί του Αιγαίου, μετέφεραν τα υφάσματα τους στην ανατολική Μεσόγειο και έφερναν πίσω στην Κρήτη και στην Ελλάδα καινούριες ιδέες και τεχνικές. Ποια είναι όμως η σχέση των κοπτικών λασίων με τα νεότερα σκουλλᾶτα; Είναι τυχαία η ομοιότητα της τεχνικής ή λόγω της συντηρητικότητας της υφαντουργικής τέχνης, η θηλειαστή διακόσμηση διατηρήθηκε στον ελληνικό χώρο σαν μία αρχαία παράδοση και τεχνογνωσία; Η ¶. Αποστολάκι ταύτισε τα νεότερα σκουλλᾶτα της Μακεδονίας και της Κρήτης με τα λάσια της αρχαιότητας, βασιζόμενη σε μία πληροφορία του Πολυδεύκη. Οι κρητικοί κουσκουσέδες που συνεχίζουν να υφαίνονται στις μέρες μας, έχουν πανάρχαια προέλευση…

CASTEL SELINO ΠΑΛΙΟΧΩΡΑ Πολύχρωμος θησαυρός
Το Castel Selino, ερείπιο σήμερα πάνω στο λόφο Φορτέτζα, νότια της αναπτυσσόμενης ραγδαία Παλιόχωρας, στη νοτιοδυτική γωνία της Κρήτης, ερευνάται τα τελευταία χρόνια από την 28η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων με τη χρηματοδότηση του οικείου Δήμου Πελεκάνου. Η συνεργασία αυτή αποδίδει σημαντικά στοιχεία ως προς την οχυρωματική αρχιτεκτονική της Βενετοκρατίας, την τοπική ιστορία, αλλά και ενυπωσιακή ποσότητα κινητών ευρημάτων, κυρίως έργων κεραμικής. Η συνέχεια της έρευνας, των εργασιών συντήρησης των ευρημάτων και της μελέτης του χώρου, στοχεύουν στην πλήρη ανάδειξή του ως επισκέψιμου και τη δημιουργία μικρής, κατατοπιστικής έκθεσης επιτόπου για την πληροφόρηση των πολυπληθών επισκεπτών της Παλιόχωρας.

ΤΡΙΑ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ Μετέωρος ναός
Ο ανώγειος ναΐσκος, ένα εντυπωσιακό αναγεννησιακό μνημείο, είναι γνωστός ως ναός της Υπαπαντής (2 Φεβρουαρίου) ή της Υπαπαντής του Χριστού ή της Παναγίας της Υπαπαντής, της επονμαζόμενης «Παναγίας Καθολικής». Έχει ανεγερθεί σε έναν από τους δύο σωζόμενους θόλους, υπολείμματα, πιθανότητα αγροτικής έπαυλης της ύστερης Βενετοκρατίας. Το εμβαδόν του δεν υπερβαίνει τα επτά τετραγωνικά μέτρα, του ιερού συμπεριλαμβανομένου. Το γεγονός αυτό, καθώς και η θέση του, ενισχύουν την άποψη ότι επρόκειτο για ιδιωτικό παρεκκλήσι. Το επιβεβαιώνει και η σχετική παράδοση.

BARLIA Η πανέμορφη ορχιδέα του χειμώνα
Η Barlia robertiana, ή γιγαντοορχιδέα στα ελληνικά, απαντάται στην Κρήτη από τον Ιανουάριο ως τον Απρίλη από τη θάλασσα μέχρι τα 1.200 μέτρα υψόμετρο. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη ορχιδέα της πατρίδας μας που μπορεί να φτάσει και το ένα μέτρο ύψος. Έχει τεράστια φύλλα επιμήκη αυλακωτά (7-20εκ.) και βράκτια διπλάσια από την ωοθήκη. Η ταξιανθία της είναι σταχυοειδής, πυκνή και φέρει άνθη ανθρωπόμορφα πρασινοκόκκινα μέχρι κοκκινοβιολετιά. Παρουσιάζονται επίσης φυτά με άνθη λευκωπά ή κιτρινοπρασινωπά.

ΜΑΡΟΥΛΑΣ ΡΕΘΥΜΝΟΥ Μεσαιωνικό άρωμα
Σε απόσταση 10 χλμ. νοτιανατολικά της πόλης του Ρεθύμνου στη βόρεια πλαγιά ενός λόφου βρίσκεται ο οικισμός Μαρουλάς. Το 1980 ο οικισμός χαρακτηρίζεται ιστορικό διατηρητέο μνημείο «επειδή διατηρεί το αρχιτεκτονικό χρώμα το αντιπροσωπευτικό των τάσεων που δημιουργήθηκε στην Κρήτη και μετά την Βενετοκρατία». Η θέση του κοντά σχετικά στη θάλασσα και σε οπτική επαφή με αυτήν, στις πλαγιές λόφου, με στραμμένη την πλάτη στην ενδοχώρα και στις παρυφές μεγάλου ελαιώνα σε συνδυασμό με τους πύργους, αλλά και τα άλλα έντονα οχυρωμένα συγκροτήματα, δείχνουν τον αμυντικό και συγχρόνως αγροτικό χαρακτήρα του οικισμού. Ο αμυντικός χαρακτήρας του ενισχύεται και από την πυκνότητα της δόμησής του σε ένα κλειστό σχετικά οικιστικό πυρήνα με στενούς δρόμους και χωρίς μεγάλες πλατείες, αλλά και από την ύπαρξη δύο πύργων και αρκετών κτιρίων στις παρυφές του οικισμού στη βόρεια και ανατολική του πλευρά, οι οποίοι έχουν έντονο οχυρωματικό χαρακτήρα.

ΚΟΡΝΑΣ ΧΑΝΙΩΝ Σπήλαιο ζωγραφιά
Το σπήλαιο βρίσκεται στο 5ο χιλιόμετρο του δρόμου Γεωργιούπολης – Κουρνά, στην τοποθεσία Χαλέπα Σκουβογιάννη, στις Κερατιδές. Το υψόμετρο της εισόδου είναι 140 μέτρα. Η είσοδός του έχει τσιμεντωθεί και κάποτε σκεπαζόταν από σιδερένια καταπακή. Το συνολικό του βάθος είναι 25 μέτρα. Οι διαστάσεις των αιθουσών του δεν είναι ιδιαίτερα μεγάλες, το μήκος του είναι πενήντα μέτρα περίπου. Ο διάκοσμος των αιθουσών είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακός εξαιτίας της ομορφιάς και της πυκνότητάς του. Η οροφή του, βρίσκεται πολύ κοντά στν επιφάνεια του εδάφους και είναι στολισμένη με πολυάριθμους σταλακτίτες. Παρά τις σημαντικές καταστροφές που έχουν γίνει στο εσωτερικό του, διατηρεί αρκετή από την αρχική του ομορφιά.

ΓΡΑΜΜΑ ΑΠΟ ΤΑ ΚΑΠΕΤΑΝΙΑΝΑ Η Αρραβώνιαση …
Ο ντελικανής όσο κι αν εντρπουντονε ήπρεπε να πηγαίνει στετός και κορδωμένος και με την κεφαλή ψηλά. Ό,τι και να του λέγανε ήπρεπε νΆ απηλογάται ντελόγο για να δείξει πως είναι ετοιμόλογος, αλλά να μη γελοχαχαρίζει και οι κουβέντες του να είναι μετρημένες. Ούτε παραπάνω, ούτε παρακάτω, για να φνεί ιστάμενος άντρας. Ακόμη αυτά τα λίγα που ήθελα πει ήπρεπε να τα πει πολύ δυνατά για να μην τον επεράσουνε για κοιμήση. Η κοπελιά όμως ήπρεπε να κάμει ακριβώς τΆ αντίθετα. Να προπατεί κλιτά – κλιτά και παραπονεμένα με την κεφαλή τση γυρισμένη κάτω, όχι όμως ίσα μπρος αλλά θω τη μπάντα του ώμου, ίδια σα τΆ αλουθρακιασμένο πρόβατο. Να μη κάνει μεγάλες ασκελιές, να βγαίνει ένα – ένα τα σκαλούνια και ούτε να διανοηθεί νΆ ανεντρανίσει από χάμε τα μάθια τση. Προπάντων όμως ήπρεπε να Άχει τα χείλη τση όσο μπορεί σφιγμένα. Ετσά θα λα δούνε όλοι πως δεν είναι κιαμιά τρεζοτζοτζόλα, αλλά μια σιγανή και χαμηλοβλεπούσα γυναίκα που μπορεί να στέσει σπίτι. Δυο φορές μόνο εδικαιούντονε να μιλήσει . Οντέ τση λέγανε τα συχαρίκια, ήπρεπε να ξεσφίξει μόνο – μόνο τα χείλια τση και να πει σχεδόν από μέσα τση: «Ευχαριστώ και στα παιδόγγονά ας». Και οντέ την ετρατέρνανε να γυρίσει αλλού τη κεφαλή τση και να πει: «Δεν είμαι τέθοια!» Ό,τι κι αν είχε απάνω ο δίσκος δεν ήπρεπε ούτε να τΆ αγγίξει. Και να λιγομαριάζουντονε το πράμα δεν ήπρεπε να το πάρει για να μη την επεράσουνε ογρουσούζα και φαγού, κι ας ήτονε την άλλη έρα στα ξέκορφα να ζυγώνει τσΆ αχλάδες και τσι κουναλίδες. Όντεν εφεύγανε από το σπίτι, ο ντελικανής απαραίτητα ήπρεπε να ποκρεμάσει τη χέρα του και να κόψει από μια γλάστρα ένα κλαδί βασιλικό, που απείς τον εμυρίζουντονε περιπαθώς τον εμπελώνιαζε στΆ αυτί του. Ετσά ήδειχνε και τη μερακλιδοσύνη του…

ΚΡΗΤΙΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ
ΧΕΙΡΟΜΥΛΟΠΙΤΕΣ
Το ψωμί της στιγμής, σιτάρι, λάδι, αλάτι και νερό… Ψωμί για να « γιορτάσουμε – δοκιμάσουμε» το πρώτο σιτάρι, καθώς επίσης και εύκολη λύση που κάποτε κάλυπτε τις ανάγκες της οικογένεις σε ψωμί όταν είχε τελειώσει, όταν δηλαδή το σπίτι είχε «ξεζυμωσιά» για να μη μείνει το τραπέζι «ορφανό»

ΨΑΡΟΚΟΛΥΒΑ – ΠΑΛΛΗΚΑΡΙΑ- ΦΩΤΟΠΑΠΟΥΔΑ- ΜΑΓΕΡΙΑ
ΑπΆ όλους τους καρπούς της γης μια χούφτα ( απ’ όλα τα όσπρια και δημητριακά), πολυκάρπια ή πολυσπόρια, παραφθορά ίσς του πολυκάρπια το δικό μας παλληκάρια.. . Κάποτε ίσως στους μινωικούς κέρνους, τράπεζες προσφορών αναίμαχτης θυσίας, αργότερα προσφορά, από τα αρχαιοελληνικά μέχρι και ρωμαϊκά χρόνια σε σημαντικές γιορτές και δη σε κείνες που σχετίζονται με την καρποφορία – ευγονία της γης μέσα στον κύκλο του χρόνου… γιορτές αφιερωμένες στη Δήμητρα, τον Χθόνιο Ερμή, τον Απόλλωνα αλλά και τους νεκρούς που σαν χθόνιες υποστάσεις έχουν απόλυτη σχέση με την καρποφορία της γης..

ΜΑΓΓΙΡΙ
Γλυκό ή αλμυρό το μαγγίρι ήταν κάποτε το φαγητό που προσέφεραν στις γυναίκες που πρόσφατα είχαν γεννήσει, τις λεχώνες. Στη γλυκιά του μορφή ήταν ιδιαίτερα τονωτικό και βοηθούσε επί πλέον τη λεχώνα να παράγει πολύ γάλα. Μας θυμίζει το βυζαντινό λοχόζεμα (λοχεία + ζωμός), παρασκεύασμα από σιμιγδάλι, λάδι και μέλι που μάλιστα οι Βυζαντινοί συνήθιζαν να σέλνουν σε φιλικά σπίτια την επομένη των Χριστουγέννων, προς τιμή των λοχείων της Παναγίας.

Print Friendly, PDF & Email

Από manos