Με επιτυχία πραγματοποιήθηκε την Κυριακή 11 Σεπτεμβρίου η 4η Μινωική Διαδρομή που διοργάνωσαν ο Δήμος Μινώα Πεδιάδας και ο Δήμος Οροπεδίου Λασιθίου σε συνεργασία με τους Πολιτιστικούς Συλλόγους Καστελλίου, Ασκών, Κασταμονίτσας, Λύττου και Ψυχρού. Μεγάλη ήταν η συμμετοχή περιπατητών που ακολούθησαν μια διαδρομή απείρου φυσικού κάλλους, διάρκειας τεσσάρων ωρών, με αφετηρία την αρχαία Λύττο του Δήμου Μινώα Πεδιάδας και τερματισμό το Δικταίον Άντρον του Δήμου Οροπεδίου Λασιθίου.
Το παρών έδωσαν ο Δήμαρχος Μινώα Πεδιάδας κ. Ζαχαρίας Καλογεράκης, ο Δήμαρχος Οροπεδίου Λασιθίου κ. Γιώργος Μηλιαράς, ο Πρόεδρος του Περιφερειακού Συμβουλίου Κρήτης κ. Γιώργος Πιτσούλης, αντιδήμαρχοι, δημοτικοί σύμβουλοι και πλήθος κόσμου. Συγκεκριμένα η διαδρομή που ακολούθησαν οι συμμετέχοντες ήταν: Αρχαία Λύττος – Τοίχος – Άη Γιώργης Φλέβες – Συκιάς Νερό – Βόλιτες – Τσούλη Μνήμα – Χορτασά – Χώνος – Κάτω Μετόχι – Άγ. Χαράλαμπος – Πλάτη – Ψυχρό – Δικταίον Άντρον.
Σκοπός της διοργάνωσης ήταν η ανάδειξη της συγκεκριμένης διαδρομής που βρίθει από μυθολογικά και ιστορικά στοιχεία και η αναβίωση της παράδοσης με το ρίξιμο της πέτρας στου «Τσούλη το Μνήμα». Στα πλαίσια αυτά οι Δημοτικές Αρχές Μινώα Πεδιάδας και Οροπεδίου Λασιθίου απευθύνουν θερμές ευχαριστίες σε όλους όσοι συνέβαλαν στην επιτυχία της διοργάνωσης, καθώς και στα μέλη των πολιτιστικών συλλόγων Καστελλίου, Ασκών, Κασταμονίτσας, Λύττου και Ψυχρού για τη σημαντική συνεισφορά τους. Επιπλέον, ευχαριστούν ιδιαίτερα το Σώμα Εθελοντών Σαμαρειτών του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού για τη στήριξη και την πολύτιμη συνδρομή των μελών του.
Είναι γνωστό πως οι δεσμοί Λυκτίων και Λασυνθίων κατά την αρχαιότητα ήταν στενοί και η διαδρομή αυτή πολυσύχναστη, καθώς συνέδεε τη Μητρόπολη Λύττο με το ορεινό τμήμα της επικράτειας και το ιερό σπήλαιο του Δία. Ιδιαίτερη όμως ήταν η σημασία της διαδρομής και επί Τουρκοκρατίας.
Από το δρόμο αυτό ανέβαινε ο αιμοχαρής Γενίτσαρος Τσούλης και επιδιδόταν σε όργια σε βάρος των Χριστιανών της περιοχής. Σε μια μάλιστα επίσκεψή του ξεπέρασε κάθε όριο και τότε μια ομάδα ψυχωμένων Λασιθιωτών αποφάσισε την εξόντωσή του.
Του έστησαν λοιπόν ενέδρα στη θέση Σελί της Χορτασάς και τον δολοφόνησαν. Στη συνέχεια έκοψαν το κεφάλι του και κρέμασαν στη σέλα του αλόγου του, αφήνοντας ελεύθερο το ζώο που επέστρεψε στο χωριό του Τσούλη, στους Ασκούς Πεδιάδας, μεταφέροντας την είδηση για την εξόντωση του γενίτσαρου. Το ακέφαλο πτώμα το έριξαν σε μια γούσπα και το κάλυψαν με χώμα και πέτρες.
Πάνω στον πρόχειρο αυτό τάφο, οι Χριστιανοί που περνούσαν έριχναν από μια πέτρα που συνοδευόταν από την κατάρα «έτσι να πάνε όλοι οι Τούρκοι». Με την πάροδο του χρόνου σχηματίστηκε ένας μεγάλος πέτρινος σωρός οδηγώντας στην καθιέρωση νέου τοπονυμίου. Το Σελί της Χορτασάς μετονομάστηκε σε «Τσούλη Μνήμα» και καταγράφεται ως επίσημη ονομασία της θέσης και στην χαρτογράφηση της γεωγραφικής υπηρεσίας στρατού.
