Κριτσά, Μαγεροτσικαλιάσματα, γιορτή λαδιού 2011

Ιδιαίτερη επιτυχία σημείωσαν το βράδυ του Σαββάτου (23/7), τα Μαγεροτσικαλιάσματα – γιορτή λαδιού 2011, που οργάνωσε ο Πολιτιστικός Σύλλογος Κριτσάς, στο προαύλιο του Σχολείου. Και λόγω οργάνωσης, αλλά και λόγω της τιμής στους Σηφογιοργάκηδες και το Μαρκόγιαννη, που έγινε στη συνέχεια.

Στον προαύλιο χώρο του Δημοτικού Σχολείου – Γυμνασίου Κριτσάς, ο Πολιτιστικός Σύλλογος, με τον Ελαιουργικό Συνεταιρισμό, φρόντισαν για τις γεύσεις που διαμοιραζόταν επί τόπου σε όσους βρέθηκαν στη γιορτή και ο Γυναικείος Συναιτερισμός για τα ξεροτήγανα. Διάφορα ψήνονταν επί τόπου είτε στις παραστιές, είτε στο γκάζι, με αποτέλεσμα ο τόπος να παραπέμπει από μακριά, πολλές και ιδιαίτερες γεύσεις.

Παρών, καλεσμένος του Αγροτικού Συνεταιρισμού, ο γνωστός Σεφ, Λευτέρης Λαζάρου, ο οποίος χρησιμοποιεί το Κριτσώτικο λάδι. Μετά την απονομή από τον Πολιτιστικό Σύλλογο της ποδιάς που είχαν ετοιμάσει προς τιμή του, ο ίδιος ευχαρίστησε ιδιαίτερα τις γυναίκες του χωριού για τη δουλειά που έκαναν στα φαγητά.

Ακολούθησε η απονομή τιμής προς τους Θρύλους της Κρητικής μουσικής, το Σπύρο και τη Χρυσούλα Σηφογιωργάκη και τον Γιάννη Μαρκογιαννάκη, τιμή για την οποία φρόντισε ο πρώην πρόεδρος της Κριτσάς Χρήστος Τζώρτζης, ο οποίος αναφέρθηκε στο έργο τους στη διάρκεια των δεκαετιών. Οι ίδιοι στη συνέχεια μας θύμισαν παλιές καλές μέρες της Κρητικής μουσικής.

Η βραδιά συνεχίστηκε με το συγκρότημα του Χαρίλαου Παπαδάκη, μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες, με τους θαμώνες να έχουν μόνο καλά λόγια να πουν.

Καλοσωρίζοντας τους καλεσμένους ο Χρήστος Τζώρτζης είπε:
Ήταν πραγματικά ένα όνειρο χρόνων το να μπορέσω να σας παρουσιάσω και να τιμήσουμε στο χωριό μας τρεις καλλιτέχνες από τους μεγάλους του κρητικού τραγουδιού: Τον Σπύρο με την Χρυσούλα Σηφογιωργάκη και το Γιάννη Μαρκογιαννάκη.Συνήθως σε τέτοιες περιπτώσεις μπαίνει και το σχετικό αλατοπίπερο, ακούγονται και τα λόγια τα μεγάλα προκειμένου να μεγεθύνουμε την αίγλη των προς παρουσίαση πρόσωπων. Απόψε δεν θα ακούσετε τίποτα τέτοιο κι αυτό γιατί οι συγκεκριμένοι καλλιτέχνες δεν το έχουν ανάγκη. Είναι τόσο μεγάλο και σημαντικό το έργο που έχουν δημιουργήσει σε όλη τη μέχρι σήμερα πορεία τους που ότι κι αν πεις, μέσα στα πλαίσια του πραγματικού θα είναι.Και οι τρεις αυτοί καλλιτέχνες λειτούργησαν σαν ομάδα στο μεγαλύτερο μέρος της διαδρομής τους, όμως ο καθένας διαθέτει την καλλιτεχνική αυτάρκεια και οντότητα, που του επέτρεπε να ξεχωρίζει ακόμα κι όταν έπρεπε να λειτουργήσει χωρίς τους άλλους.

Ο Σηφογιώργης είναι ο ευφάνταστος δημιουργός, του οποίου οι μελωδικές φόρμες ξεχωρίζουν για την αρτιότητα και την γεμάτη μελωδικές εξάρσεις δομή τους, έχοντας απόλυτη ταύτιση με το στίχο, άλλο ένα από τα δυνατά σημεία των τραγουδιστικών του συνθέσεων. Ο στίχος του Σηφογιώργη, άμεσος και πηγαίος, διακρίνεται για την απλότητα του, την απλότητα που χαρακτηρίζει την κουβέντα των φιλοσοφημένων ανθρώπων του χωριού με όλη τη σοφία της έκφρασης των ηλικιακά μεγάλων ανθρώπων, ο λόγος των οποίων είναι το ακριβό απόσταγμα μιας ζωής που πέρασε σαν χάδι πάνω από τα μαύρα γένια και τα μαύρα μαλλιά και άλλαξε το χρώμα τους.

Μην αγαπάς ποτέ καρδιά που εύκολα αγάπη δίνει γιατί ‘ναι φως της αστραπής που μόλις λάμψει σβήνει

Άλλοτε πάλι ο στίχος του γίνεται ερωτικός ψίθυρος, που μέσα σε πέντε λέξεις περικλείει την τρυφερότητα των συναισθημάτων μιας ολόκληρης ζωής που έρχεται ή φεύγει.

Μ’ όλα τα αστέρια του ουρανού έγραψα τ’ όνομα σου
Και το διαβάζω όπου βρεθώ και βρίσκομαι κοντά σου

Τα συρτά του Σηφογιώργη είναι μοναδικά όπως και ο Μαλεβυζώτης του Σηφογιώργη είναι ένας πανέμορφος πίνακας μελωδικών χρωμάτων όπου με μαεστρία, γνώση και μεράκι είναι τοποθετημένη η κάθε πινελιά του καλλιτέχνη. Τα καλαματιανά του φανερώνουν τις ανησυχίες του για μια απολύτως ελεγχόμενη και προσεχτική εξέλιξη της Κρητικής μουσικής, κάτι που βοήθησε σημαντικά στο να υπάρχει σήμερα Κρητικό τραγούδι σαν ένα από τα ελάχιστα πια ζωντανά κύτταρα της δημοτικής μας μουσικής παράδοσης. Συνηθίζω να λέω πως ο Σκορδαλός είναι το σταλίκι του γνήσιου Κρητικού τραγουδιού. Ο Μουντάκης με το Σηφογιώργη όμως προχώρησαν λίγο πιο πέρα από το σταλίκι, ανοίγοντας το δρόμο όπου περπάτησαν όλοι οι επόμενοι απ’ αυτούς. Η πορεία αυτή του Σηφογιώργη επηρεάστηκε καταλυτικά από τη συνεργασία του με το Μαρκογιάννη. Όλους τους σημαντικούς σταθμούς της πορείας τους μαζί τους πέρασαν. Δεν έδεσαν μόνο σαν καλλιτέχνες μα και σαν άνθρωποι. Στα λόγια τους, όταν μιλάει ο ένας για τον άλλο, κυριαρχεί ο απόλυτος σεβασμός και η απόλυτη εκτίμηση. Ένα από τα κορυφαία κεφάλαια του Κρητικού τραγουδιού ο Μαρκογιάννης, μια αστείρευτη εγκυκλοπαίδεια δεξιοτεχνικής γνώσης πάνω στο λαούτο που δεν του κράτησε κανένα μυστικό. Ήθελε δεν ήθελε, του αποκάλυψε όλα τα μονοπάτια του. Ο Μαρκογιάννης ήξερε τον τρόπο. Το ‘πιασε με τ’ όμορφο, όταν ήταν ακόμη αμούστακο παιδί, τ’ αγκάλιασε τρυφερά σαν τη γυναίκα αργότερα, ακόμα και τώρα με τον ίδιο τρόπο τ’ αγκαλιάζει σε μια ερωτική επαφή που ο χρόνος όσο περνά την κάνει πιο στέρεη. Με την πρώτη νότα, με το πρώτο χάδι ο Μαρκογιάννης μένει μόνο σαν σώμα εδώ. Στην πραγματικότητα είναι κάπου αλλού. Ίπταται σε δυσθεώρητα για κοινούς θνητούς ύψη. Έτσι τον είδε ο Δερμιτζογιάννης και εκστασιασμένος απ’ αυτό που έβλεπε και απ¹ αυτό που άκουγε μονολόγησε σε μορφή μαντινιάδας:

Κάθομαι και ξανοίγω σε κι είμαι ντουχιουντισμένος
Να παίζεις ετσά όμορφα και να σαι κοιμισμένος

Τη Χρυσούλα την άφησα τελευταία, γιατί είναι η μικρότερη της παρέας. Λέω για κείνη και το πιστεύω πως είναι η ωραιότερη γυναικεία φωνή που πέρασε ποτέ από το Κρητικό Τραγούδι. Δεν ήταν η πρώτη που ασχολήθηκε, είναι όμως η ωραιότερη, όχι μόνο γιατί απέδωσε τον Ερωτόκριτο στην πληρέστερη κατ’ εμέ μορφή του, μα και γιατί οτιδήποτε “πέρασε” με τη φωνή της το προσδιόρισε σαν τραγούδι. Αρχοντική παρουσία και φωνή η Χρυσή, δύσκολα μάλλον θα αντικατασταθεί στα δρώμενα του Κρητικού τραγουδιού, κι αυτό γιατί αποτελεί μια μοναδικότητα όπως είναι άλλωστε όλες οι μεγάλες παρουσίες αυτού του χώρου. Η Χρυσή ήρθε απρόσμενα και λόγω Σηφογιώργη στο χώρο, και ήρθε για να μείνει. Δεν ξεχνιούνται ποτέ τέτοιες φωνές. Θυμάμαι όταν για πρώτη φορά άκουσα τη φωνή της να ζωγραφίζει το υπέροχο κομμάτι του Σηφογιώργη:

Πόσες καρδιές χαρίζονται στον κόσμο μια στην άλλη
αδιάφορο ανε γίνονται χαράμι γη χαλάλι

Έχουν περάσει πολλά – πολλά χρόνια από τότε, όμως ακόμη χαϊδεύει τα αυτιά και την καρδιά μου αυτό το πρώτο συγκλονιστικό άκουσμα. Να τους λοιπόν απόψε και πάλι εδώ μαζί μας και τους τρεις, και λέω πάλι, γιατί έχουν ξαναβρεθεί στον ίδιο αυτό χώρο μαζί, με μια μικρή χρονική διαφορά, μια διαφορά 39 χρόνων, παρά ένα μήνα. Ήταν στις 27 του Αυγούστου του 1972, τότε που διοργανώθηκε ο πρώτος Κρητικός γάμος στην Κριτσά με ζευγάρι το Μανόλη Φανουράκη και τη Μαρία του Μουδάτσου. Η κ. Ειρήνη θυμήθηκε τη μαντινιάδα που ταίριασε ο Σηφογιώργης όταν πήγε να πάρει το γαμπρό:

Εις του Χρηστού τη γειτονιά την πολυπενεμένη
Ήρθαν να πάρουν το γαμπρό όλοι οι καλεσμένοι.

Ας ξαναγυρίσουμε λοιπόν το χρόνο πίσω κι ας δούμε το Σηφογιώργη να πιάνει τη λύρα του, 42 χρόνων τότε, το Μαρκογιάννη να αγκαλιάζει το λαούτο του, 46 χρονών τότε, και τη Χρυσούλα να πιάνει το τραγούδι το ίδιο νέα όπως τότε. Ας τους υποδεχτούμε.