Αιματηρά γεγονότα της Ιεράπετρας, μνήμη και τιμή
κατάθεση στεφάνων στο μνημείο

Την Κυριακή 1 Απριλίου, το Παράρτημα ΠΕΑΕΑ – ΔΣΕ Ιεράπετρας κάλεσε σε Ημέρα Μνήμης και Τιμής για τους νεκρούς αγωνιστές των “Αιματηρών γεγονότων της Ιεράπετρας” το Μάρτιο του 1945.

Στο μνημείο που βρίσκεται στον δρόμο λίγο έξω από την Ιεράπετρα, κατατέθηκαν στεφάνια.

Τα Αιματηρά γεγονότα της Γεράπετρας

Αντιγράφουμε από το ΕΘΝΙΚΟ ΕΓΕΡΤΗΡΙΟ, δημοσίευμα της 23. 3.’45 (Με την ορθογραφία της εφημερίδας):

ΟΙ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΕΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΕΣ ΣΕ ΚΙΝΔΥΝΟ

Τα αιματηρά γεγονότα

«Στις 23. 3.’45, στις 4 μ,μ., ένας ύπενωματάρχης και δύο χωροφύλακες πήγαν στα γραφεία του ΕΑΜ της Γεράπετρας, έκαναν έρευνα και κατάσχεσαν μερικά έγγραφα. Αργότερα, με την πρόφαση ότι τα έγγραφα ήταν επαναστατικού περιεχομένου, συλλαμβάνουν δύο μέλη της Επαρχιακής Επιτροπής του ΕΑΜ. Η είδηση της αυθαίρετης σύλληψης προσώπων, στο τον καιρό της σκλαβιάς -ήταν η ψυχή του εθνικοαπελευθερωτικού ξεσηκωμού, σε συνδυασμό με τις απειλές της αντίδρασης ότι θα «καθαρίσουν» όλα τα στελέχη του ΕΑΜ, προκάλεσε γενική αγανάκτηση.

Ο λαός σε αναβρασμό άρχισε να συγκεντρώνεται στη Λέσχη του Λαού. Μια αντιπροσωπεία της Επαρχιακής Επιτροπής παρουσιά­στηκε στο Διοικητή της Χωροφυλακής και, όταν αποδείχθηκε το αστήρικτο των συλλήψεων, ζήτησε την απελευθέρωση των κρα­τουμένων. Σε λίγο μια δεύτερη επιτροπή παρουσιάστηκε στην Αστυνομία και τόνισε τον αναβρασμό του λαού και την απαίτησή του να αφήσει τους άδικα κρατούμενους. Η επιτροπή διώχθηκε με την φράση: «Ας έλθει ο Λαός να τους λευτερώσει)). Η πρόκληση ήταν φανερή.

Όμως έγινε και άλλη προσπάθεια. Μια άλλη επιτροπή παρου­σιάστηκε στον Επίσκοπο της Γεράπετρας και τον παρεκάλεσε να μεσολαβήσει. Πράγματι ο Επίσκοπος κατευθύνεται προς την αστυνομία και ο Λαός τον ακολουθεί. Στην αστυνομία, αφού αποδείχθηκε για άλλη μια φορά ακόμα το αστήρικτο της κατηγο­ρίας, ο Λαός απαίτησε να απολυθούν οι κρατούμενοι. Τότε ο Διοικητής Ταγματάρχης Κουδουμάτος, έδωσε το λόγο της στρα­τιωτικής του τιμής ότι θα τους απολύσει, φτάνει να απομακρυνόταν ο Λαός.

Πράγματι απομακρύνθηκε. Μα ο Κουδουμάτος, αφού τοποθέτη­σε ισχυρή δύναμη γύρω από την αστυνομία, όχι μόνο δεν απόλυσε τους συλληφθέντες, μα έπιασε και ένα άλλο ακόμα μέλος της Επαρχιακής Επιτροπής. Μόνο η ψυχραιμία των στελεχών τού ΕΑΜ, η καλή τους θέληση και η ρητή επιθυμία των κρατουμένων έκαναν το λαό να διαλυθεί.

Η είδηση της αυθαίρετης σύλληψης διαδόθηκε αστραπιαία. Την επομένη το πρωί, πάνω από τρεις χιλιάδες λαός των χωριών Παχιά Άμμος, Καβούσι, Μοναστηράκι, Βασιλική, Επισκοπή, Πάνω και Κάτω Χωριό και Αϊ-Γιάννη κατέβαιναν ειρηνικά και άοπλοι για να διαμαρτυρηθούν. Όταν έφτασαν στο σημείο που είχαν πάρει θέση οι στρατιώτες, ο Λαός σταμάτησε και αποφάσισε να συγκροτήσει μια επιτροπή που θάμπαινε στη Γεράπετρα, και θαρχόταν σε επαφή με τις αρχές. Πριν συγκροτηθεί η επιτροπή, ο επικεφαλής αξιωματικός πυροβόλησε συνθηματικά. Κι αμέσως οι στρατιώτες άρχισαν να βάλλουν στο πλήθος, στο ψαχνό.

Ούτε ένας προειδοποιητικός πυροβολισμός δε ρίχτηκε στον αέρα. Η απόσταση ήταν μικρότερη από 100 μέτρα. Μόλις έπεσαν τα πρώτα Θύματα, όλοι έπεσαν πρηνείς. Οι πυροβολισμοί εξακολου­θούσαν. Μερικοί ύψωσαν λευκά μαντήλια και σηκώθηκαν, για να δώσουν τις πρώτες βοήθειες στα θύματα. Έτσι έγιναν στόχος και έπεσαν κι άλλοι νεκροί κι άλλοι τραυματίες. Η Ξενούλα Μ. Γράσσου, λόγου χάρη, 19 χρονών τραυματίστηκε στο γλουτό και έπεσε κάτω. Έτρεξε να τη βοηθήσει η γιαγιά της Ευθυμία Καζαντζάκη, 65 χρόνων. Χτυπήθηκε κι αυτή και έπεσε νεκρή, ενώ μια ριπή τραυμάτιζε θανάσιμα, για δεύτερη φορά, την κόρη στο πρόσωπο. Πλησίασε ο πατέρας της Μιχαήλ Γράσσος, τραυματί­στηκε κι αυτός. Ο θείος της Γιάννης Γράσσος, αποπειράθηκε κι αυτός να πλησιάσει για να βοηθήσει τους πληγωμένους, αλλά πέφτει νεκρός.

Στο μεταξύ οι στρατιώτες, αφού είχαν βεβαιωθεί ότι το πλήθος ήταν άοπλο, βγήκαν από τα χαρακώματα και έβαλαν όρθιοι πλησιάζοντας το πλήθος. Μπρος στη μανία των δολοφόνων, το πλήθος προσπάθησε να απομακρυνθεί προς τα πίσω. Τότε χτυπή­θηκαν οι περισσότεροι από τα νώτα. Χαρακτηριστικό είναι τούτο: Επειδή οι πιο πολλοί είχαν πέσει μπρούμητα μέσα στους οχετούς (βάγγες), στα πλάγια του δρόμου και δεν παρουσίαζαν καλό στόχο, πολλοί στρατιώτες και, εξακριβωμένα, ο ………………  [αναφέρεται το όνομά του, σ.σ.], δοσίλογος, που κλήθηκε τελευταία στη Χωροφυ­λακή, ανέβηκαν στα δένδρα, για να βάλλουν με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα.

Τόση ήταν η μανία αυτών που εξακολούθησαν να ρίχνουν από απόσταση 10 μέτρων, και δε σταμάτησαν παρά αφού έκαψαν και το τελευταίο φυσίγγιο που τους είχαν δώσει. Χαρακτηριστικό είναι ακόμα ότι οι στρατιώτες, όταν προσκλήθηκαν, αρνήθηκαν να 224. βοηθήσουν στη διακομιδή των τραυματιών.

Η Κατίνα Καμπάκη καταθέτει ότι, όταν ot στρατιώτες πήγαν να πάρουν θέση, άκουσε απ ’ αυτούς να λένε: «Σ ’ αυτά που κάνουν οι χωριάτες, έχουν να πάθουν! (…) Θα τους τση ρίξουμε όλες στο ψαχνό».

Λέγεται ακόμη χωρίς να έχει εξακριβωθεί, ότι ένας ανθυπολοχαγός εξετέλεσε με πιστόλι τον τραυματία Κυριάκο Χατζησάββα. Τα θύματα (νεκροί) είναι: Κυριάκος Χατζησάββας από τη Βασιλική 45 χρόνων, Ευθυμία χήρα Καζαντζάκη, Πάνω Χωριό, 65 χρόνων, Ξενούλα Γράσσου, Πάνω Χωριό, 19 χρονών, Γιάννης Γράσσος, Πάνω Χωριό, 30 χρονών, Εμμανουήλ Ν. Λιανός, Επισκοπή, 26 χρονών, Γεώργιος Σφακιανάκης, Κάτω Χωριό, 25 χρονών και Βασίλης Χατζησάββας. Τραυματίες: Μιχαήλ Γράσσος, Πάνω Χω­ριό, 45 χρονών, Νικόλαος Δερμιτζάκης, Επισκοπή, 22 χρονών, Παύλος Ματζαράκης, Καβούσι, 27 χρονών, Κων/νος Π. Δραγατά- κης, Παπαδιανά, 24 χρονών, Γεώργιος Ε. Μοδάτσος, Κάτω Χωριό, 12 χρονών, Μιχαήλ Σφακιανάκης, Κάτω Χωριό, 20 χρονών, Γιάννης Μπαλωτιάρης, 35 χρονών, Ελευθέριος Λουκάκης, Κάτω Χωριό, 65 χρονών, Γεώργιος Βενετσιανάκης, Πισκοπή, 22 χρονών, Σπόρος Μοδάτσος, Κάτω Χωριό, 35 χρονών, Κ. Ν. Πετάσης, Κάτω Χωριό, 30 χρονών. Ο αριθμός των ελαφρά τραυματισμένων είναι πολύ μεγαλύτερος και δεν εξακριβώθηκε ακόμα.

Ύστερα από τα γεγονότα έφτασαν στην πόλη ο Νομάρχης Λασηθίου, ο Στρατιωτικός Διοικητής, ο Διοικητής Χωροφυλακής Λασηθίου, ο Εισαγγελέας Λασηθίου. Άρχισαν ανακρίσεις. Μέχρι σήμερα, τρίτη μέρα ύστερα από τα αιματηρά γεγονότα, δεν έχει συλληφθεί κανείς ένοχος. Οι συλληφθέντες της 23. 3. ’45 ΕΑΜίτες, αφού εξακριβώθηκε το γελοίο της κατηγορίας, αφέθησαν αμέσως ελεύθεροι. Διατάχθηκε νεκροψία των θυμάτων».

Και συνεχίζει η εφημερίδα:

«Ύστερα από επίμονη απαίτηση του Λαού, δόθηκε άδεια παρακολούθησης της κηδείας των θυμάτων που έγινε με πάνδημη συμμετοχή του Λαού όλης της περιφέρειας. Χιλιάδες κόσμος τίμησε τους νεκρούς.

Όλα τα γεγονότα τα διέπραξαν ωρισμένοι, πάντα οι ίδιοι, που η κλάση τους δεν ανήκει σης κλάσεις που επιστρατεύθηκαν, με τη βοήθεια και άλλων στρατιωτών που εμπνέανε εμπιστοσύνη στο διοικητή του λόχου Αν…, εφέδρου υπολοχαγού, που είχε κληθεί με ειδική πρόσκληση. Οι εθελοντές αυτοί σ ’ όλες τις κωμοπόλεις του Νομού Λασηθίου, παίρνουν υπηρεσία στα φρουραρχεία. Πάντα οι

ίδιοι στέλνονται, για να επιβάλουν, δήθεν την τάξη. Βγάζουν περίστροφα και τραβούν κάμες, χωρίς να τους ενοχλούν. Μερικοί απ ’ αυτοΰς είναι και αγύμναστοι. Κι όμως έχουν αποκτήσει και γαλόνια. Όπως ο Τσαγκαράκης Απόστολος που υπηρετεί στον Άγιο Νικόλαο, στον πρώτο λόχο του 503ου Τάγματος. Διαδίδουν ότι θα σκοτώσουν όλα τα εαμικά στελέχη, και δεν τους πληρώνουν φράγκο. Δεν λογαριάζουν κανένα, παρά τα όσα έχουν κάνει, ούτε τιμωρούνται, ούτε περιορίζονται, παρά τις επώνυμες και συγκεκρι­μένες καταγγελίες.

Την επαύριο, μέρα της ταφής των θυμάτων, γενικό πένθος κηρύχθηκε με γενική απεργία σ’ όλο το Νομό και η 25 Μαρτίου γιορτάσθηκε σαν μέρα πένθους».

Η μεταδεκεμβριανή «δημοκρατία» των Άγγλων στο νομό μας, παρουσιάζεται σ’ όλη της τη μεγαλοπρέπεια με 8 νεκρούς, 12 βαριά τραυματίες και με χιλιάδες κακοποιημέ­νους, μέσα σε δυο μήνες. Βάσει της 59 Συντ. Πράξης απολύονται όλοι ot δημόσιοι υπάλληλοι που ήταν μέλη του ΕΑΜ.

Η Π.Ε. επιτροπή του ΚΚΕ, το ΕΑΜ και η ΕΠΟΝ, αναπροσαρμόζουν τη δουλειά τους και υπερασπίζονται τη νομιμότητά τους. Με απόφαση του ΚΚΕ η εφημερίδα ΜΑΧΗ σταματά την έκδοσή της. Ο γραμματέας της Π.Ε. Λασηθίου Μ. Ζουριδάκης τοποθετείται στο γραφείο περιοχής Κρήτης. Τον αντικαθιστά ο Μ. Κοκολάκης. Τον Αύγουστο του ’45 στέλνεται και ο Γιώργης Σμπώκος, παλιός Ακροναυπλιώ- της, κομμουνιστής από τα Ανώγεια, για βοήθεια στο νομό μας.

Το Μάη (9. 5. *45), ο Γερμανός στρατηγός Μπέντακ υπογράφει στο Ηράκλειο, στη βίλλα Αριάδνη, το σύμφωνο της παράδοσης των Γερμανών στα Χανιά, μετά τη συνθηκο­λόγηση της Γερμανίας. Στην ίδια βίλλα είχε υπογραφεί από τον Γερμανό στρατηγό Μπρόγερ και η παράδοση του Ηρακλείου στις 11. 10. ’44, όπου σε φωτογραφία ποζάρουν μαζί Μπαντουβάς και Μπρόγερ.

Στις 12. 5. ’45 μπαίνουν στα Χανιά ΕΑΜικές δυνάμεις. Οι Γυπαραίοι, παρά τις συμφωνίες, μπήκαν ένοπλοι πίσω από 226. τους εθνοφύλακες και στις αποδοκιμασίες του κόσμου άρχι­σαν ξυλοδαρμούς. Τα Χανιά είναι πλέον ελεύθερα.

Μόνο ένα κομμάτι της περιοχής Χανίων, παρά την υπογραφή παράδοσης, μένει υπό τις διαταγές των Γερμανών, που διατηρούν τον οπλισμό τους υπό αγγλική κατοχή ως τις 29.6/45. Έτσι έχουμε αγγλογερμανική κατοχή σε ένα κομμάτι των Χανίων. Φαινόμενο μοναδικό στη διάρκεια του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου. Μάλιστα στις 28. 6. ’45, δηλαδή μετά την παράδοση των Χανίων από τους Γερμανούς, και με ελληνικές αρχές εγκατεστημένες, τουφεκίζεται ο τελευταίος Έλληνας, ο εργάτης Λευτέρης Ανδρουλάκης 27 χρόνων, από τη Χρυσοπηγή, από ένοπλο Γερμανό φρουρό.

 

Υ.Γ. Το παρόν δημοσίευμα αφιερώνεται στη μνήμη του παππού μου Νίκου Κοϊνά ή Σκούφου, ή Νομάρχη, από τη Βασιλική και της γιαγιάς μου Μαρίας από το Καβούσι, γιατί μου είχαν εξιστορήσει σε ανύποπτο χρόνο αυτό το γεγονός. Σε μικρή ηλικία ευρισκόμενος τότε δεν κατάλαβα και πολλά πράγματα αρχικά.

Ο παππούς (πρέπει να ήταν γύρω στα 35 τότε), πήγε στη διαδήλωση αυτή, έζησε από πρώτο χέρι το μακελειό, σοκαρίστηκε τόσο που, όπως έλεγε η γιαγιά μου, γύρισε και έμεινε ξαπλωμένος μερικές μέρες τρέμοντας, μέχρι να συνέλθει κάπως.

Ένα κομμάτι της τοπικής ιστορίας που θα έπρεπε να διδάσκεται στα σχολεία.

Γιώργος Τουτουδάκης

Print Friendly, PDF & Email

Από giorgos