του Λεωνίδα Γ. Κουδουμογιαννάκη
Η νησίδα που βρίσκεται απέναντι από τον οικισμό του Μόχλου ανατολικά του κόλπου του Μιραμπέλλου, κατοικήθηκε 3.000 χρόνια π.Χ. από ανθρώπους που ήξεραν να ζουν από την θάλασσα. Από ανθρώπους που ταξίδευαν με τα πλοία τους μίλια μακριά, οργώνοντας την Μεσόγειο, μέχρι τις ακτές της Ουγκαρίτ (στη σημερινή Συρία), τη Μήλο για να προμηθευτούν οψιανό. Δημιούργησαν ένα κέντρο μετακομιστικού εμπορίου που διοχέτευε σε όλη την Κρήτη τον οψιανό και πρώτες ύλες από την Ανατολή.
Στην νησίδα αυτή, που οι ντόπιοι το ονομάζουν Άγιο Νικόλαο από το μικρό μονόκλιτο ναό, αναπτύχθηκε σημαντικός μινωικός οικισμός με λιμάνι που οι πρώτοι κάτοικοι εγκαταστάθηκαν εκεί την Πρωτομινωική Ι περίοδο και έφτασε στην ακμή του την Πρωτομινωική ΙΙΙ.
Οι ανασκαφές συνεργασίας μεταξύ Αμερικανικής Αρχαιολογικής Σχολής και ΚΔ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων στο νησί του Μόχλου έφεραν στο φως δέκα διαφορετικές φάσεις της Εποχής του Χαλκού, από την Πρωτομινωική ως την Υστερομινωική ΙΙΙ ή μυκηναϊκή περίοδο. Αποκαλύφτηκε το μεγαλύτερο τμήμα της πόλης, κατοικίες, το τελετουργικό κέντρο, κύριοι και δευτερεύοντες δρόμοι, που διατρέχουν το νησί και σχηματίζουν οικοδομικά τετράγωνα.
Η πεδιάδα στη στεριά παρείχε πλούσια αγροτική παραγωγή, ενώ ο στενός πορθμός, που ένωνε το σημερινό νησάκι με τη στεριά κατά την αρχαιότητα, σχημάτιζε δύο ασφαλή φυσικά λιμάνια. Η ανακάλυψη ενός σφραγιδοκύλινδρου που προέρχεται από την Βόρεια Συρία και χρονολογείται γύρω στον 18ο π.χ αιώνα, αποδεικνύει την σπουδαιότητα του λιμανιού.
Οι ανασκαφές
Οι πρώτες ανασκαφικές έρευνες στο Μόχλο έγιναν από τον Αμερικανό αρχαιολόγο R. Seager το 1908, ο οποίος εξερεύνησε το σημαντικό πρωτομινωικό και μεσομινωικό νεκροταφείο, αλλά και τμήματα του μινωικού οικισμού. Έπειτα από 50 περίπου χρόνια συνέχισε την έρευνα στο νησί ο Ν. Πλάτων (δεκαετία του 1950), ανασκάπτοντας έναν μινωικό θολωτό τάφο και ένα σημαντικό μυκηναϊκό νεκροταφείο με θαλαμωτούς τάφους. Το 1995 διενεργήθηκε υποβρύχια έρευνα μεταξύ Μόχλου Κρήτης από τους J. Leatham and S. Hood, η οποία αποκάλυψε ρωμαϊκά κατάλοιπα. Κατά τα έτη 1971, 1972 και 1976, οι Κ. Δαβάρας και Soles σε συνεργασία με την Αμερικανική Αρχαιολογική Σχολή εξερεύνησαν καλύτερα το νεκροταφείο που πρώτος είχε σκάψει ο R. Seager, προσφέροντας νέα δεδομένα. Οι έρευνες συνεχίστηκαν και τα επόμενα χρόνια, αποκαλύπτοντας νέα στοιχεία για τον οικισμό και τα νεκροταφεία του, ενώ το 1986 ο Ν. Παπαδάκης ανάσκαψε μια σειρά από εφτά μυκηναϊκούς θαλαμωτούς τάφους. Η διατήρηση του αρχαιολογικού χώρου είναι καλή ενώ κάθε χρόνο γίνονται εργασίες στερέωσης και καθαρισμού από την Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών σε συνεργασία με την ΚΔ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων.
Το πρόγραμμα του 2012
Το υπουργείο πολιτισμού ενέκρινε και για το 2012 την συνέχιση των ανασκαφικών εργασιών στο νησί του Μόχλου, σε συνεργασία με την ΚΔ΄ ΕΠΚΑ, υπό την διεύθυνση του επίτιμου Προϊσταμένου Διεύθυνσης του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού κ. Κωστή Δαβάρα. Επικεφαλής της έρευνας από πλευράς Αμερικανικής Σχολής Κλασσικών Σπουδών είναι ο καθηγητής του Πανεπιστημίου της Βόρειας Καρολίνας στο Greensborro, κ. Jeffrey Soles. Υπεύθυνη για τις εργασίες στερέωσης είναι η κα Στεφανία Χλουβεράκη, μέλος του INSTAP.
Το πρόγραμμα του 2012 περιλαμβάνει, εκτός από την μελέτη του υλικού, ανασκαφικές εργασίες που είχαν εγκριθεί για το 2010, αλλά δεν ολοκληρώθηκαν, λόγω έλλειψης χρόνου. Συγκεκριμένα, αφορά στην συνέχιση και ολοκλήρωση της ανασκαφής δυο περιοχών μέσα στον οικισμό .
Η έρευνα του 2012 που ξεκίνησε στις 24 Μαΐου και θα ολοκληρωθεί έως τις 15 Αυγούστου, έχει ως σκοπό της την τελική δημοσίευση και την παράδοση του αρχαιολογικού χώρου, ώστε να είναι επισκέψιμος από το κοινό.
Το αρχαιολογικό υλικό και τα ευρήματα της ανασκαφής μεταφέρονται για συντήρηση και αποθήκευση στις εγκαταστάσεις του Κέντρου Μελέτης Αιγαιακής Προϊστορίας στην Παχεία Άμμο.
Στο χώρο της Ανασκαφής εκτός από τον αρχαιολόγο κ. κ. Jeffrey Soles συνάντησα την Επόπτρια Ανασκαφής της ΚΔ’ Εφορίας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων κα Σοφία Μακρή, τους αρχαιολόγους Γιώργο Δούβαλη, Melissa Eaby, Jonathan Flood, Karyn Necciai.
H κ. Μακρή δήλωσε: «Η ανάδειξη του έργου δεν έχει ολοκληρωθεί. Ελπίζω τα επόμενα χρόνια να γίνουν οι απαραίτητες εργασίες συντήρησης για να μπορέσει το μνημείο να αντέξει στο χρόνο και για να μπορεί να είναι επισκέψιμο. Πέρα από τις εργασίες ανασκαφής που συνεχίζονται, έχουν γίνει εργασίες στερέωσης και καθαρισμού. Η συντήρηση τέτοιων μνημείων είναι απαραίτητη για την βιωσιμότητα τους και την αντοχή τους στο χρόνο. Η προβολή τους και η προσέλκυση επισκεπτών με ενημερωτικές δίγλωσσες (ελληνικά, αγγλικά) πινακίδες πληροφόρησης-ξενάγησης και τα έργα διαμόρφωσης του περιβάλλοντος χώρου του μνημείου είναι τα στοιχειώδη που πρέπει να γίνονται σε κάθε τέτοιο χώρο. Σήμερα ένα μεγάλο τμήμα της ανασκαφής είναι επισκέψιμο».
Συνεχίζονται οι ανασκαφές στον Ανάβλοχο
ΛΕΩΝΙΔΑΣ Γ. ΚΟΥΔΟΥΜΟΓΙΑΝΝΑΚΗΣ
