του Γιώργου Καφφετζάκη*
Ο πρόσφατος σεισμός της Αθήνας ήταν μια δυσάρεστη αλλά καλή αφορμή, ώστε να συνειδητοποιήσουμε και να υπενθυμίσουμε ορισμένα σοβαρά θέματα που πρέπει να επανεξετάσουμε σε ότι αφορά την αντισεισμική θωράκιση της χώρας μας.
Η πρώτη αλήθεια είναι ότι η Ελλάδα παρουσιάζει την υψηλότερη σεισμικότητα στην Ευρώπη και κατατάσσεται στις περισσότερο σεισμογενείς χώρες παγκοσμίως και μόνο οι σωστές αντισεισμικές κατασκευές μπορούν να παράσχουν την απαιτούμενη προστασία από τους σεισμούς.
Ο σεισμός είναι ένα απροσδιόριστο και μη προβλέψιμο, τουλάχιστον προς το παρόν, γεωλογικό φαινόμενο. Οι δυνάμεις που απελευθερώνεται κατά τη διάρκεια ενός μεσαίου σεισμού είναι τεράστιες. Οι πιο βασικές παράμετροι ενός σεισμού είναι το μέγεθος, το επίκεντρο, το εστιακό βάθος, η ενέργεια, η σεισμική ροπή και η επιτάχυνση. Ο Ελληνικός αντισεισμικός σχεδιασμός, στηρίζεται στους κανονισμούς που λαμβάνουν υπ’ όψιν διάφορες παραμέτρους των κατασκευών (συχνότητες και περίοδοι ταλάντωσης, απόσβεση, πλαστιμότητα, μάζα, δυσκαμψία κλπ).
Για να αντιληφθούμε καλύτερα την «δύναμη» ενός σεισμού, αξίζει να τονίσουμε ότι λόγω του ότι η κλίμακα Richter είναι λογαριθμική, μια αύξηση του μεγέθους κατά ένα βαθμό (για παράδειγμα, από 4.6 σε 5.6) αναπαριστά μια δεκαπλάσια αύξηση στο πλάτος του κύματος σε ένα σεισμογράφο ή περίπου μια αύξηση περίπου κατά 30 φορές της ελευθερούμενης ενέργειας. Με άλλα λόγια, ένας σεισμός μεγέθους 6.7 ελευθερώνει περίπου 1.000!!! φορές την ενέργεια ενός σεισμού 4,7.
Η δεύτερη αλήθεια είναι ότι επιτέλους η Πολιτεία πρέπει να θέσει το θέμα των ελληνικών κτηρίων (δημόσια και ιδιωτικά) σε πρώτη προτεραιότητα, ώστε να μην θρηνήσουμε άλλα θύματα από καταρρεύσεις κτηρίων σε μελλοντικούς σεισμούς.
Η τρίτη αλήθεια είναι ότι τα καινούργια κτίρια, δηλ. αυτά που έχουν μελετηθεί με τους σύγχρονους Κανονισμούς, αλλά και σε μικρότερο βαθμό εκείνα που μελετήθηκαν με τον τροποποιημένο του 1984 παλιό Αντισεισμικό Κανονισμό, είτε έχουν πιλοτή είτε όχι, έχουν ικανοποιητική σεισμική ασφάλεια. Το πρόβλημα εντοπίζεται γενικά στα παλιότερα κτίρια, δηλαδή αυτά που μελετήθηκαν με τους παλιούς Κανονισμούς και μέχρι το 1984. Έχει αποδειχθεί, τόσο από τις πολλές καταρρεύσεις τέτοιων κτιρίων στους σεισμούς των τελευταίων δεκαετιών στη χώρα μας και διεθνώς, όσο και από συγκριτικές μελέτες, ότι τα κτίρια αυτά αποτελούν την πιο τρωτή κατηγορία κτιρίων οπλισμένου σκυροδέματος.
Η παλιά νοοτροπία που επικρατούσε, ότι δηλαδή το «μπετόν έχει φιλότιμο», αντικαταστάθηκε με την ανάγκη για ασφαλή κτήρια, που με την σύγχρονη τεχνολογία και την επιστήμη των Μηχανικών, μπορούν και πρέπει να κατασκευάζονται. Έχει υπολογιστεί ότι η σεισμική αντοχή των κτιρίων που μελετήθηκαν και κατασκευάστηκαν με τους παλιούς Κανονισμούς, δηλαδή μέχρι το 1984, είναι πολλές φορές μικρότερη (3, 4 ή παραπάνω) από την αντοχή αντίστοιχων νέων κτιρίων.
Αν σε αυτό συνυπολογίσουμε την φυσιολογική «γήρανση» ή φθορά των δομικών υλικών, καθώς και την επιβάρυνση από τις πρόσθετες αυθαίρετες κατασκευές που έχουν κατασκευαστεί με την πάροδο των χρόνων, αντιλαμβανόμαστε ότι η στατική επάρκεια πολλών κτηρίων κρίνεται επισφαλής και είναι επιβεβλημένο να εξετάζεται ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Ειδικότερα στα κτήρια προ του 1983, που ο νόμος των αυθαιρέτων τα εξαιρεί από την μελέτη στατικής επάρκειας!!!
Εκτός όμως από τα ιδιωτικά κτήρια, σημαντική μέριμνα οφείλει η Πολιτεία να δώσει και στα δημόσια κτήρια, που στην πλειοψηφία τους έχουν υψηλό δείκτη συνάθροισης κοινού, συνεπώς αυξημένο συντελεστή Σπουδαιότητας. Επίσης η συνεχής ενημέρωση των πολιτών, ιδίως των παιδιών, είναι απαραίτητη και επιβάλλεται να επαναλαμβάνεται συχνά.
Η τροχοπέδη για όλη αυτή την διαδικασία φυσικά είναι αφενός το υψηλό κόστος των στατικών επεμβάσεων σε υφιστάμενα κτήρια, και αφετέρου η δυσκολία υλοποίησης, καθώς η πλειονότητα αυτών των κτηρίων είναι υπό πλήρη λειτουργία από τους χρήστες. Προφανώς λοιπόν η Πολιτεία πρέπει να θεσπίσει «γενναία» μέτρα για παροχή κινήτρων εκπόνησης των απαιτούμενων μελετών, αλλά και των εργασιών που θα υλοποιηθούν για την αντισεισμική θωράκιση των κτηρίων. Ήδη η κυβέρνηση προωθεί μια σειρά μέτρων για την αισθητική, λειτουργική και ενεργειακή αναβάθμιση του Ελληνικού κτηριακού αποθέματος, με έκπτωση φόρου έως 40% λόγω των εργασιών αυτών. Επειδή όμως η ανάγκη είναι επιτακτική, θα μπορούσε η έκπτωση να αγγίξει το 100% και συγχρόνως να μελετηθούν οι δυνατότητες για θέσπιση χρηματοδοτουμένου προγράμματος (π.χ. «θωράκιση κατ’ οίκον»), εφάμιλλη των ενεργειακών που αυτή την περίοδο είναι «ανοικτά» για τους πολίτες. Μάλιστα να είναι προαπαιτούμενο η στατική επάρκεια των κτηρίων που αναβαθμίζονται ενεργειακά, ώστε να αποφεύγεται το παράδοξο, δηλαδή τα κτήρια να αναβαθμίζονται ενεργειακά, αλλά σε ένα στατικό υπόβαθρο εξαιρετικά αβέβαιο, χωρίς επαρκή θωράκιση.
Αυτές είναι κάποιες από τις υποχρεώσεις της Πολιτείας, ώστε η χώρα να θωρακιστεί αντισεισμικά. Όμως δεν πρέπει να ξεχνάμε και κάποιες δικές μας υποχρεώσεις οι οποίες σώζουν ζωές σε περίπτωση σεισμού. Συνοπτικά λοιπόν πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα συνεπείς και προσεκτικοί στα παρακάτω:
- Σε περίπτωση σεισμού δεν χρησιμοποιώ ποτέ ασανσέρ, παρά μόνο τις σκάλες. Φροντίζω από σήμερα το κλιμακοστάσιο να είναι πλήρως απαλλαγμένο από κάθε είδους πράγματα που εμποδίζουν την κίνησή μας σε αυτό.
- Την ώρα του σεισμού μένω στο χώρο που βρίσκομαι. Καλύπτομαι κάτω από ένα γερό τραπέζι κρατώντας δυνατά το πόδι του. Προετοιμάζομαι από τώρα επιλέγοντας, από σήμερα κιόλας, κάθε μέλος της οικογένειας το σημείο αυτό.
- Επισημαίνω προσεισμικά το χώρο καταφυγής. Φτιάχνω με την οικογένεια ένα σχέδιο έκτακτης ανάγκης. Συνεννόηση για τον τόπο συνάντησης μετά τον σεισμό.
- Στερεώνω κατάλληλα τα βαριά έπιπλα. Οι περισσότεροι τραυματισμοί προέρχονται από πτώσεις τέτοιων αντικειμένων.
Με αυτές τις σκέψεις και τις ανησυχίες, θεωρώ ότι όλοι (Πολίτες και Πολιτεία), πρέπει να αποκτήσουμε αντισεισμική συνείδηση και πλήρη εμπιστοσύνη στον Έλληνα Μηχανικό, να είμαστε αρκετά ενημερωμένοι, έτοιμοι, αλλά και κτηριακά θωρακισμένοι, έναντι ενός φαινομένου με το οποίο είμαστε καταδικασμένοι να συνυπάρχουμε, ευελπιστώντας ότι θα ληφθούν τα απαραίτητα αντισεισμικά μέτρα που χρειάζονται οι κτηριακές μας υποδομές.
* Ο Γιώργος Καφφετζάκης είναι Δ. Πολιτικός Μηχανικός Α.Π.Θ., Πρόεδρος της Ν.Ε. Λασιθίου ΤΕΕ/ΤΑΚ, Σύμβουλος Τ.Υ. της Δημοτικής Επιχείρησης Πολιτισμού, Τουρισμού και Ανάπτυξης Ηρακλείου και εκλεγμένος Δημοτικός Σύμβουλος Αγίου Νικολάου.
