Μικρή λιμνοδεξαμενή στο φαράγγι του Ρίχτη
του Γιάννη Στάγια,
γεωπονου
Ο νομός Λασιθίου είναι κατά τα φαινόμενα ο πρώτος που θα διψάσει στην Ελλάδα αν εξαιρέσουμε μικρά νησιά του Αιγαίου που εδώ και χρόνια παίρνουν νερό από άλλες περιοχές. Επειδή ως νομός προσεγγίζουμε το κλίμα της Κύπρου, οι δράσεις σε επίπεδο νομαρχίας χρειάζεται να είναι αυστηρότερες από την ελληνική νομοθεσία, η οποία άλλωστε θα έπρεπε με τη σειρά της να είναι ήδη εναρμονισμένη με την αντίστοιχη ευρωπαϊκή οδηγία του 2000.
Η οδηγία αυτή μεταξύ άλλων (και σε ελεύθερη μετάφραση) απαιτεί το 2015 από τη βρύση ενός σπιτιού στην Ιεράπετρα να βγαίνει νερό γλυκό και όχι υφάλμυρο.
Οι μονάδες αφαλάτωσης μάλλον δεν είναι λύση αφού είναι ενεργοβόρες, απαιτούν και αποδίδουν χλώριο και το σπουδαιότερο το απόβλητο-αλμόλοιπο μακροπρόθεσμα προκαλεί σοβαρά περιβαλλοντικά προβλήματα.
Η λειτουργία ενός επιτυχούς μηχανισμού που θα παρακολουθεί την κατανάλωση νερού σε όλο το νομό είναι το πρώτο αλλά ίσως και το τελευταίο ενός κύκλου βημάτων εξοικονόμησης. Πρώτο διότι υπάρχει ανάγκη να εκτιμηθεί η παρούσα κατάσταση. Τελευταίο διότι για να είναι η εκτίμηση αυτή αξιόπιστη τούτο σημαίνει ότι πρέπει να ληφθούν μέτρα ώστε ό,τι καταναλώνεται να είναι υπό έλεγχο.
Μια γενική εκτίμηση είναι ότι από το νερό που καταναλώνεται στην Ελλάδα το 80% αφορά αρδεύσεις και το 20% ύδρευση. Δεδομένου ότι ο νομός μας βρίσκεται νοτιότερα όλων άρα οι ανάγκες σε νερό της γεωργίας και κτηνοτροφίας είναι μεγαλύτερες και τούτο μπορεί να σημαίνει ακόμη μεγαλύτερη κατανάλωση από τους αγρούς σε σχέση με τα νοικοκυριά. Έτσι φτάσαμε αρκετοί Λασιθιώτες να πίνουν νερό εμφιαλωμένο και μάλιστα από πολλούς αυτό να θεωρείται πολιτισμός. Ωστόσο αν σήμερα οι βρύσες τρέχουν νερό υφάλμυρο για τούτο ευθύνονται κυρίως οι αρδεύσεις.
Ο έλεγχος των υδάτων γίνεται από τη Διεύθυνση Υδάτων της Περιφέρειας. Ωστόσο σε επίπεδο νομού και για τους αγρούς η αρμόδια να λαμβάνει τα αριθμητικά δεδομένα για την κατανάλωση από όλο το νομό ήταν έως πέρυσι είναι η Υπηρεσία Εγγείων Βελτιώσεων. Αν αυτό θέλουμε να γίνεται σε μια πιο οργανωμένη βάση που να περιλαμβάνει και συχνούς ελέγχους επαλήθευσης τότε θα πρέπει να αυξηθούν οι εργαζόμενοι στην ΥΕΒ ή στη Διεύθυνση Υδάτων ή και στις δύο. Να μπορεί δηλαδή να ελεγχθεί χωρίς προειδοποίηση αν π.χ. μια γεώτρηση τραβάει το ποσό νερού για το οποίο έχει λάβει άδεια.
Οι παράνομες γεωτρήσεις πρέπει να κλείσουν εκτός αν τηρούν τις προδιαγραφές οπότε πρέπει να γίνουν νόμιμες. Οι παράνομες γεωτρήσεις κλέβουν το νερό από τις νόμιμες και πρέπει να αναφερθούν στην ΥΕΒ από τους γειτονικά ζημιωμένους.
Νέες άδειες για γεωτρήσεις ιδιωτών δεν πρέπει να δίνονται εκτός αν πρόκειται για ομάδα ή συνεταιρισμό και αφού η διαδικασία περάσει από ψιλό κόσκινο.
Οι ΔΕΥΑ δεν μπορεί να λείπουν από τον έλεγχο του νερού. Αν δείχνουν απροθυμία να δίνουν στοιχεία σε ένα όργανο ελέγχου του νερού τότε είναι σαν να παραδέχονται ότι το σπαταλούν.
Οι ΤΟΕΒ είναι οι σημαντικότεροι κόμβοι για την εκτίμηση της κατανάλωσης και την οικονομία του νερού.
Οι υδρονομείς ή οι γραμματείς των συνεταιρισμών ή των ΤΟΕΒ θα πρέπει να καταγράφουν ό,τι διαρροές προέκυψαν μαζί με τις αιτίες και το πώς και πότε διορθώθηκαν σε μια φόρμα εντύπου που θα κατασκευάσει η ΥΕΒ (στην οποία θα συγκεντρώνονται και οι αναφορές αυτές). Διότι φαίνεται ότι σε κάποια Δημοτικά Διαμερίσματα οι βλάβες και απώλειες είναι συχνότερες από άλλα.
Η Αγροφυλακή μπορεί όποτε τυγχάνει να βλέπει μια διαρροή σε αρδευτικό δίκτυο να κάνει από σύσταση έως μήνυση.
Οι υδρονομείς πρέπει να πληρώνονται κυρίως για να κάνουν οικονομία στο νερό. Εκτός από την αμοιβή τους πρέπει να τους καλύπτονται τα καύσιμα των μετακινήσεων και ο τηλεφωνικός λογαριασμός. Είναι όμως επιεικώς ανόητο να πληρώνονται ανάλογα με τα κυβικά νερού κατανάλωσης στον τομέα τους. Η Νομαρχία πρέπει να πείσει ή αν γίνεται να επιβάλλει έναν άλλο τρόπο πληρωμής των υδρονομέων.
Πόσο νερό χρειάζεται μια κανονικού μεγέθους ελιά σε ένα μέσης σύστασης έδαφος; Το ιδανικό θα ήταν 200 κιλά κάθε 10 μέρες που σημαίνει 600 κιλά το μήνα. Παλιότερα όμως προτείναμε σχεδόν το διπλάσιο, δηλαδή ένα κυβικό το θερινό μήνα, και αυτό έχει μείνει στο μυαλό των περισσοτέρων. Και πολλοί εφαρμόζουμε αρκετά παραπάνω. Και έτσι εκπλένονται σε κατώτερα στρώματα λιπάσματα που εμείς πληρώσαμε, κάνουμε ζημιά στα υπόγεια νερά ενώ η καρποφορία μας ελκύει το δάκο. Στα θερμοκήπια συνήθως δε γίνονται σπατάλες νερού. Μήπως όμως υπάρχουν τρόποι για πότισμα με λιγότερες απώλειες από την εξάτμιση; Από τις υδροπονικές καλλιέργειες οι ανοικτού τύπου καταναλώνουν πολύ περισσότερο νερό από τις κλειστού.
Γνωρίζουμε ότι η βιολογική γεωργία συνήθως καταναλώνει λιγότερο νερό; Ξέρουν οι παραγωγοί πόσο νερό χάνεται στους κήπους όταν αντί για σταγόνες ποτίζουν με αυλάκια; Χρειάζεται λοιπόν να γίνει στο νομό μια καλή ενημέρωση στους παραγωγούς για την άρδευση με υλικό από τη Δ/νση Αγροτικής Ανάπτυξης.
Ο παραγωγός έχει δικαίωμα να ζημιώνει την τσέπη του αλλά δεν μπορεί να εξαντλεί το νερό ως φυσικό πόρο και να ζημιώνει το περιβάλλον. Τα ποσά του νερού, που φαίνονται στο λογαριασμό του, αν διαιρεθούν με τις αρδευόμενες εκτάσεις μπορούν να δείξουν αν ένας παραγωγός κάνει οικονομία ή όχι. Απαιτείται λοιπόν έλεγχος του συντελεστή ποσού νερού ανά αρδευόμενο στρέμμα. Και το όριο, πάνω από το οποίο θα αλλάζει το κοστολόγιο ανά κυβικό, θα το καθορίσει η Δ/νση Αγροτικής Ανάπτυξης έχοντας και παραμέτρους όπως το υψόμετρο ή η καλλιέργεια και με βαθμούς ελευθερίας λόγω των διαφορετικών εδαφών.
Αλλά και τα μικρά ποσά νερού ανά αρδευόμενο στρέμμα θα πρέπει να αιτιολογούνται διότι έτσι θα περιοριστούν οι παράνομες αντλήσεις.
Από κάθε δημοτικό διαμέρισμα πρέπει ετησίως να παραδίδεται ένας πίνακας όπου κάθε παραγωγός θα φέρει το συντελεστή – λόγο νερού προς τις αρδευόμενες εκτάσεις του και όπου μικροί και μεγάλοι συντελεστές θα απαιτούν αιτιολόγηση.
Στη Μεσόγειο υπάρχουν τόποι με τέτοιο κόστος νερού ώστε δεν εξετάζουν πια την απόδοση μιας καλλιέργειας ανά στρέμμα αλλά την απόδοση ανά κυβικό νερού που καταναλώθηκε. Και πλησιάζει η ώρα να γίνει αυτό και στο νομό μας.
Η χώρα μας έρχεται πανευρωπαϊκά πρώτη στη μη εφαρμογή των νόμων με βασικό αίτιο το φόβο του πολιτικού κόστους. Και είμαστε δεύτεροι παγκοσμίως στην κακή διαχείριση του νερού λόγω κακής οργάνωσης. Ο μηχανισμός παρατήρησης ουσιαστικά πρέπει να είναι ένας ελεγκτικός μηχανισμός. Ο οποίος όμως δεν έχει παρά να εφαρμόσει το νόμο διότι είναι πια θέμα επιβίωσης.
Οι μονάδες αφαλάτωσης μάλλον δεν είναι λύση αφού είναι ενεργοβόρες, απαιτούν και αποδίδουν χλώριο και το σπουδαιότερο το απόβλητο-αλμόλοιπο μακροπρόθεσμα προκαλεί σοβαρά περιβαλλοντικά προβλήματα.
Η λειτουργία ενός επιτυχούς μηχανισμού που θα παρακολουθεί την κατανάλωση νερού σε όλο το νομό είναι το πρώτο αλλά ίσως και το τελευταίο ενός κύκλου βημάτων εξοικονόμησης. Πρώτο διότι υπάρχει ανάγκη να εκτιμηθεί η παρούσα κατάσταση. Τελευταίο διότι για να είναι η εκτίμηση αυτή αξιόπιστη τούτο σημαίνει ότι πρέπει να ληφθούν μέτρα ώστε ό,τι καταναλώνεται να είναι υπό έλεγχο.
Μια γενική εκτίμηση είναι ότι από το νερό που καταναλώνεται στην Ελλάδα το 80% αφορά αρδεύσεις και το 20% ύδρευση. Δεδομένου ότι ο νομός μας βρίσκεται νοτιότερα όλων άρα οι ανάγκες σε νερό της γεωργίας και κτηνοτροφίας είναι μεγαλύτερες και τούτο μπορεί να σημαίνει ακόμη μεγαλύτερη κατανάλωση από τους αγρούς σε σχέση με τα νοικοκυριά. Έτσι φτάσαμε αρκετοί Λασιθιώτες να πίνουν νερό εμφιαλωμένο και μάλιστα από πολλούς αυτό να θεωρείται πολιτισμός. Ωστόσο αν σήμερα οι βρύσες τρέχουν νερό υφάλμυρο για τούτο ευθύνονται κυρίως οι αρδεύσεις.
Ο έλεγχος των υδάτων γίνεται από τη Διεύθυνση Υδάτων της Περιφέρειας. Ωστόσο σε επίπεδο νομού και για τους αγρούς η αρμόδια να λαμβάνει τα αριθμητικά δεδομένα για την κατανάλωση από όλο το νομό ήταν έως πέρυσι είναι η Υπηρεσία Εγγείων Βελτιώσεων. Αν αυτό θέλουμε να γίνεται σε μια πιο οργανωμένη βάση που να περιλαμβάνει και συχνούς ελέγχους επαλήθευσης τότε θα πρέπει να αυξηθούν οι εργαζόμενοι στην ΥΕΒ ή στη Διεύθυνση Υδάτων ή και στις δύο. Να μπορεί δηλαδή να ελεγχθεί χωρίς προειδοποίηση αν π.χ. μια γεώτρηση τραβάει το ποσό νερού για το οποίο έχει λάβει άδεια.
Οι παράνομες γεωτρήσεις πρέπει να κλείσουν εκτός αν τηρούν τις προδιαγραφές οπότε πρέπει να γίνουν νόμιμες. Οι παράνομες γεωτρήσεις κλέβουν το νερό από τις νόμιμες και πρέπει να αναφερθούν στην ΥΕΒ από τους γειτονικά ζημιωμένους.
Νέες άδειες για γεωτρήσεις ιδιωτών δεν πρέπει να δίνονται εκτός αν πρόκειται για ομάδα ή συνεταιρισμό και αφού η διαδικασία περάσει από ψιλό κόσκινο.
Οι ΔΕΥΑ δεν μπορεί να λείπουν από τον έλεγχο του νερού. Αν δείχνουν απροθυμία να δίνουν στοιχεία σε ένα όργανο ελέγχου του νερού τότε είναι σαν να παραδέχονται ότι το σπαταλούν.
Οι ΤΟΕΒ είναι οι σημαντικότεροι κόμβοι για την εκτίμηση της κατανάλωσης και την οικονομία του νερού.
Οι υδρονομείς ή οι γραμματείς των συνεταιρισμών ή των ΤΟΕΒ θα πρέπει να καταγράφουν ό,τι διαρροές προέκυψαν μαζί με τις αιτίες και το πώς και πότε διορθώθηκαν σε μια φόρμα εντύπου που θα κατασκευάσει η ΥΕΒ (στην οποία θα συγκεντρώνονται και οι αναφορές αυτές). Διότι φαίνεται ότι σε κάποια Δημοτικά Διαμερίσματα οι βλάβες και απώλειες είναι συχνότερες από άλλα.
Η Αγροφυλακή μπορεί όποτε τυγχάνει να βλέπει μια διαρροή σε αρδευτικό δίκτυο να κάνει από σύσταση έως μήνυση.
Οι υδρονομείς πρέπει να πληρώνονται κυρίως για να κάνουν οικονομία στο νερό. Εκτός από την αμοιβή τους πρέπει να τους καλύπτονται τα καύσιμα των μετακινήσεων και ο τηλεφωνικός λογαριασμός. Είναι όμως επιεικώς ανόητο να πληρώνονται ανάλογα με τα κυβικά νερού κατανάλωσης στον τομέα τους. Η Νομαρχία πρέπει να πείσει ή αν γίνεται να επιβάλλει έναν άλλο τρόπο πληρωμής των υδρονομέων.
Πόσο νερό χρειάζεται μια κανονικού μεγέθους ελιά σε ένα μέσης σύστασης έδαφος; Το ιδανικό θα ήταν 200 κιλά κάθε 10 μέρες που σημαίνει 600 κιλά το μήνα. Παλιότερα όμως προτείναμε σχεδόν το διπλάσιο, δηλαδή ένα κυβικό το θερινό μήνα, και αυτό έχει μείνει στο μυαλό των περισσοτέρων. Και πολλοί εφαρμόζουμε αρκετά παραπάνω. Και έτσι εκπλένονται σε κατώτερα στρώματα λιπάσματα που εμείς πληρώσαμε, κάνουμε ζημιά στα υπόγεια νερά ενώ η καρποφορία μας ελκύει το δάκο. Στα θερμοκήπια συνήθως δε γίνονται σπατάλες νερού. Μήπως όμως υπάρχουν τρόποι για πότισμα με λιγότερες απώλειες από την εξάτμιση; Από τις υδροπονικές καλλιέργειες οι ανοικτού τύπου καταναλώνουν πολύ περισσότερο νερό από τις κλειστού.
Γνωρίζουμε ότι η βιολογική γεωργία συνήθως καταναλώνει λιγότερο νερό; Ξέρουν οι παραγωγοί πόσο νερό χάνεται στους κήπους όταν αντί για σταγόνες ποτίζουν με αυλάκια; Χρειάζεται λοιπόν να γίνει στο νομό μια καλή ενημέρωση στους παραγωγούς για την άρδευση με υλικό από τη Δ/νση Αγροτικής Ανάπτυξης.
Ο παραγωγός έχει δικαίωμα να ζημιώνει την τσέπη του αλλά δεν μπορεί να εξαντλεί το νερό ως φυσικό πόρο και να ζημιώνει το περιβάλλον. Τα ποσά του νερού, που φαίνονται στο λογαριασμό του, αν διαιρεθούν με τις αρδευόμενες εκτάσεις μπορούν να δείξουν αν ένας παραγωγός κάνει οικονομία ή όχι. Απαιτείται λοιπόν έλεγχος του συντελεστή ποσού νερού ανά αρδευόμενο στρέμμα. Και το όριο, πάνω από το οποίο θα αλλάζει το κοστολόγιο ανά κυβικό, θα το καθορίσει η Δ/νση Αγροτικής Ανάπτυξης έχοντας και παραμέτρους όπως το υψόμετρο ή η καλλιέργεια και με βαθμούς ελευθερίας λόγω των διαφορετικών εδαφών.
Αλλά και τα μικρά ποσά νερού ανά αρδευόμενο στρέμμα θα πρέπει να αιτιολογούνται διότι έτσι θα περιοριστούν οι παράνομες αντλήσεις.
Από κάθε δημοτικό διαμέρισμα πρέπει ετησίως να παραδίδεται ένας πίνακας όπου κάθε παραγωγός θα φέρει το συντελεστή – λόγο νερού προς τις αρδευόμενες εκτάσεις του και όπου μικροί και μεγάλοι συντελεστές θα απαιτούν αιτιολόγηση.
Στη Μεσόγειο υπάρχουν τόποι με τέτοιο κόστος νερού ώστε δεν εξετάζουν πια την απόδοση μιας καλλιέργειας ανά στρέμμα αλλά την απόδοση ανά κυβικό νερού που καταναλώθηκε. Και πλησιάζει η ώρα να γίνει αυτό και στο νομό μας.
Η χώρα μας έρχεται πανευρωπαϊκά πρώτη στη μη εφαρμογή των νόμων με βασικό αίτιο το φόβο του πολιτικού κόστους. Και είμαστε δεύτεροι παγκοσμίως στην κακή διαχείριση του νερού λόγω κακής οργάνωσης. Ο μηχανισμός παρατήρησης ουσιαστικά πρέπει να είναι ένας ελεγκτικός μηχανισμός. Ο οποίος όμως δεν έχει παρά να εφαρμόσει το νόμο διότι είναι πια θέμα επιβίωσης.
Υ.Γ.
Επειδή παρακολούθησα το νομαρχιακό συμβούλιο της 31.10.08 όπου συζητήθηκε η πρόταση για το Παρατηρητήριο, θέλω να επισημάνω, πώς από ό, τι άκουσα από τον προϊστάμενο της Διεύθυνσης Προγραμματισμού μάλλον η νομαρχία δεν θεωρεί εαυτόν αρμόδιο για το νερό του νομού της. Όσο και αν φανεί υπερβολικό, το ποιοτικό νερό θα έπρεπε να είναι το δεύτερο σημαντικότερο ζήτημα μετά τον καθαρό αέρα. Το νομαρχιακό συμβούλιο δεν φάνηκε να είναι ανήσυχο σε αυτό το βαθμό. Νομίζω όμως ότι θα πρέπει να ξαναδεί το ζήτημα του νερού διότι όπως νομιμοποιείται να δαπανήσει 50000€ για την υγεία, νομίζω χωρίς να είναι αρμόδιο, θα μπορούσε να δαπανήσει και ένα ποσό για να κλείσει ελαφρά τη ‘’στρόφιγγα’’ των απωλειών. Πρόκειται για έναν αργό ‘’πόλεμο’’ τον οποίο χάνουμε καθημερινά. Και αν συμφωνήσουμε πως είναι πόλεμος τότε αρμόδιοι και εμπλεκόμενοι είμαστε όλοι.
