Αποτελεί κοινό τόπο αιώνες τώρα, πως η Τριτοβάθµια Εκπαίδευση είναι ο κατ΄εξοχήν θεσµός παραγωγής και αναπαραγωγής της γνώσης και ο κύριος μοχλός εξέλιξης των κοινωνιών. Η παραδοχή αυτή έχει εφαρμογή όχι μόνο στις μεγάλες αστικές περιοχές, αλλά και στις περιφέρειες που βρίσκονται μακριά από τα κέντρα λήψης αποφάσεων, ως ο μόνος ουσιαστικά συνδετικός κρίκος αυτών με την επιστήμη και την τεχνολογία, δηλαδή με το σύμπαν! Με αυτό εξάλλου το σκεπτικό στη διάρκεια του δεύτερου μισού του 20ού αι. έγινε σταδιακά η ίδρυση πανεπιστημίων και τεχνολογικών ιδρυμάτων σε όλες σχεδόν τις περιφέρειες της χώρας μας.
Ωστόσο, σύμφωνα με μελέτες, ο χωροταξικός σχεδιασμός, για να είναι αποτελεσµατικός απαιτεί να δηµιουργούνται µεγάλες και ισχυρές γνωστικές ενότητες µε τη λειτουργία πολλών ακαδημαϊκών τμημάτων στη ίδια περιοχή. Μόνο έτσι επιτυγχάνεται το μέγιστο των ωφελειών, ενώ αντίθετα η ίδρυση μεμονωμένων τμημάτων μόνο ως άλλοθι πολιτικών σκοπιμοτήτων μπορεί να θεωρηθεί.
Οι λόγοι που συνηγορούν υπέρ της λειτουργίας Α.Ε.Ι. σε µια περιφέρεια είναι πολλοί. Ενδεικτικά, µπορούµε να τους ταξινοµήσουµε ως εξής:
- τα Α.Ε.Ι. µπορούν να αποτελέσουν πόλο οικονοµικής ανάπτυξης και να ενισχύσουν περιοχές που απειλούνται ή αντιµετωπίζουν πληθυσµιακή συρρίκνωση, γιατί συγκρατείται ο νέος σε ηλικία πληθυσµός και μειώνεται κατά κάποιο τρόπο η ελκτική δύναµη που ασκούν οι μεγάλες πόλεις.
- η δημιουργία ερευνητικών κέντρων των ΑΕΙ αποτελεί προϋπόθεση για την ανάπτυξη της καινοτοµίας και της έρευνας και τοποθετεί στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος της επιστημονικής κοινότητας την περιοχή.
- Η μεταφορά και διάδοση της τεχνογνωσίας επιτυγχάνεται µέσω της συνεργασίας των ΑΕΙ µε τους τοπικούς παραγωγικούς φορείς, τη δηµιουργία τεχνολογικών πάρκων, τη χρηματοδότηση ερευνητικών έργων, κ.λπ., με αποτέλεσμα την ανανέωση και τον εκσυγχρονισμό των επαγγελματικών δεδομένων της περιοχής
- Η καθιέρωση του συνεδριακού τουρισµού µέσω της διεξαγωγής επιστηµονικών συνεδρίων, ενηµερωτικών συναντήσεων και ηµερίδων καθώς και τα προγράµµατα ανταλλαγής φοιτητών µε άλλα πανεπιστήµια (εσωτερικού ή εξωτερικού) αυξάνουν την αξία του τόπου.
- Η πολιτιστική ακτινοβολία που εκπέμπουν με τις δηµόσιες διαλέξεις, τη δηµιουργία βιβλιοθηκών, τ η διεξαγωγή ποικίλων δραστηριοτήτων από φοιτητικούς συλλόγους και οµάδες, συμβάλλει στην ανάδειξη του πολιτιστικού αποθέματος της περιοχής.
Όλα αυτά προφανώς δεν αφορούν στο νομό Λασιθίου, ο οποίος είναι πάντα ή σχεδόν πάντα εκτός χωροταξικού σχεδιασμού των ΑΕΙ και αρκείται μονοθεματικά στο ρόλο του παραθεριστικού θερέτρου… Μια ματιά συνοπτικά στο χρονολόγιο της δημιουργίας των ΑΕΙ στην Κρήτη δείχνει καταφανώς την αντιμετώπιση του τόπου μας, ως ΑΘΕΑΤΟΥ!
Υπουργείο Παιδείας:
- 1970: ίδρυση ΚΑΤΕΕ Ηρακλείου
- 1973: Ίδρυση Πανεπιστημίου Κρήτης με έδρα στο Ρέθυμνο, όπου εγκαθίσταται η Φιλοσοφική Σχολή και στο Ηράκλειο η Σχολή Θετικών Επιστημών.
- 1976: Ίδρυση Πολυτεχνείου Κρήτης με έδρα στα Χανιά και επέκταση του Πανεπιστημίου Κρήτης με την Ιατρική Σχολή στο Ηράκλειο
- 1983: ΤΕΙ Κρήτης με έδρα στο Ηράκλειο και παράρτημα στα Χανιά
- 1984: επέκταση του Π.Κ. με τη Σχολή Κοινωνικών Επιστημών στο Ρέθυμνο
- 1995: Νέα επέκταση Π.Κ. με ίδρυση της Σχολής Επιστημών Αγωγής στο Ρέθυμνο σε αντικατάσταση της Παιδαγωγικής Ακαδημίας Ηρακλείου
- 1999: Ίδρυση Τμήματος Διατροφής και Διαιτολογίας του ΤΕΙ Κρήτης στη Σητεία
- 2003: Ίδρυση τμημάτων ΤΕΙ Εμπορίας και Διαφήμισης στην Ιεράπετρα και Χρηματοοικονομικής και Ασφαλιστικής στον Άγιο Νικόλαο.
- 2013: κατάργηση του τμήματος Εμπορίας και Διαφήμισης Ιεράπετρας και συγχώνευση με αυτό του Αγίου Νικολάου υπό τον τίτλο Διοίκηση Επιχειρήσεων( μετά από την ισχυρή αντίδραση απέναντι στο σχέδιο ΑΘΗΝΑ που προέβλεπε την πλήρη κατάργηση των τμημάτων)
- 2019: Ίδρυση Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστημίου(σε αντικατάσταση του ΤΕΙ). Στον Άγιο Νικόλαο έχει έδρα η Σχολή Επιστημών Διοίκησης και Οικονομίας με μόνο(φευ!) το τμήμα Διοικητικής Επιστήμης και Τεχνολογίας και δυο άλλα τμήματα στο Ηράκλειο! Επιπλέον ιδρύονται δυο νέες πανεπιστημιακές σχολές στο Λασίθι, Φυσικής Αγωγής στον Άγιο Νικόλαο και Φυσικοθεραπείας στην Ιεράπετρα, για να ξεκινήσουν το επόμενο ακαδημαϊκό έτος.
- 2019: Αναστολή λειτουργίας των νεοϊδρυθεισών σχολών στο Λασίθι
- 2021: οριστική απόφαση κατάργησης νεοϊδρυθεισών σχολών στο νομό, κατά τις εκτιμήσεις και τις διαρροές των ιθυνόντων…
Υπουργείο Τουρισμού
- 1995: Ίδρυση Ανώτερης Σχολής Τουριστικής Εκπαίδευσης στον Άγιο Νικόλαο(ΑΣΤΕΑΝ)
- 2010: Αναστολή λειτουργίας σχολής ξεναγών Ηρακλείου
- 2014: Μετονομασία ΑΣΤΕΑΝ σε ΑΣΤΕΚ και ανεπιτυχής προσπάθεια, λόγω αντιδράσεων , μεταφοράς της στο Ηράκλειο
- 2020: ίδρυση σχολής ξεναγών στο Ρέθυμνο.
Η απουσία του Λασιθίου από τις αλλεπάλληλες προσπάθειες αναδιάταξης της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης στο νησί μας καταδεικνύει τη θέση που αυτό το τμήμα της ελληνικής επικράτειας κατέχει στο σχεδιασμό της κεντρικής διοίκησης της χώρας. Πικρή η διαπίστωση αλλά πραγματική! Ο νομός Λασιθίου δεν αποτελεί προτεραιότητα στο χώρο της εκπαίδευσης, αντίθετα αντιμετωπίζεται ως παρίας. Τα 2 ή 3 τμήματα, κατά περίπτωση, που λειτουργούν είναι μόνο το προκάλυμμα της κρατικής αδιαφορίας και της απαξίωσης, επί σειρά ετών, ενός τόπου με πλούσια παράδοση στα γράμματα…
Εξαίρεση μια και μοναδική αποτέλεσε η ένταξη του νομού μας στο ΕΛΜΕΠΑ το 2019, αλλά και αυτή ατελής, αφού η έναρξη λειτουργίας τοποθετήθηκε στον επόμενο χρόνο! Αναφωνήσαμε τότε όσοι βρεθήκαμε στην πανηγυρική ανακοίνωση στα Λακώνια πως
« επιτέλους εθεάθημεν»! αλλά τι κρίμα! η θέαση είχε μικρή εμβέλεια! μετ’ ολίγον εξηφανίσθημεν πάλι από τον ορίζοντα… Η μικρή χαραμάδα που άνοιξε, κλείνει ολοταχώς!
Και τι μένει ; να ομφαλοσκοπήσουμε ερωτώντας ρητορικά με τη γνωστή φράση του Τρικούπη «τις πταίει;» μετά την οριστική απόφαση; ή να αποδείξουμε την πολιτειότητά μας αναλαμβάνοντας άμεσα δράση, που αν μη τι άλλο θα μας καταστήσει ορατούς και εντέλει πιθανούς αποδέκτες κάποιων απαντήσεων για το επί χρόνια στημένο σκηνικό με τους κομπάρσους στο περιθώριο; Υπάρχει εξάλλου εμπειρία σχετική από το παρελθόν, όταν ο νομός μας ευρίσκετο και πάλι στο στόχαστρο της …κατάργησης!
Η αμήχανη σιωπή παραγόντων και πολιτών δεν είναι επιτρεπτή πια, ο λόγος του Ο. Ελύτη « η μοίρα μας παρ’ όλ’ αυτά βρίσκεται στα χέρια μας»** είναιη μόνη «λύση»!
ΜΑΡΙΑ ΚΩΣΤΑΚΗ
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
Σημείωση: * παράφραση της ποιητικής συλλογής του Ο. Ελύτη «Ημερολόγιο ενός αθέατου Απριλίου»
** Συνέντευξη Ο. Ελύτη, 1979, ξενοδοχείο Μ. Βρετανία
