Προς μια υπεύθυνη και ολοκληρωμένη πολιτική διαχείρισης απορριμμάτων
του Σπύρου Δανέλλη
Ενσωμάτωση στο εθνικό δίκαιο της οδηγίας πλαίσιο 98/2008/ΕΚ για τα απόβλητα μας επιβάλλει την αναθεώρηση πολλών απόψεων και πρακτικών που μέχρι σήμερα ακολουθούμε σαν χώρα. Απαι¬τείται ταχύτατος ανασχεδιασμός και προώθηση συγκεκριμένων ολοκληρωμένων πολιτικών.
Ο λαϊκισμός και ο φόβος ανάληψης πολιτικού κόστους από πλευράς κεντρικής πολιτείας και τοπικής αυτοδιοίκησης, οδήγησαν στο τεράστιο σημερινό αδιέξοδο διαχείρισης των απορριμμάτων. Σήμερα, όπως ο πνιγμένος που προσπαθεί να “πιαστεί από τα μαλλιά του”, αρχίζουμε να φλερτάρουμε με την καύση.
Ως γνωστόν έχουμε δύο επιλογές. Την καύση ή την ολοκληρωμένη διαχείριση. Έχουμε την πεποίθηση πως η δεύτερη αποτελεί μονόδρομο και για τους εξής λόγους:
1) Το περιβαλλοντικό κόστος Η διαχείριση της τοξικότατης τέφρας που αποτελεί το καθόλου ευκαταφρόνητο 30% περίπου των καιόμενων απορριμμάτων απαιτεί ΧΥΤΕΑ (Χώρος Υγειονομικής Ταφής Επικίνδυνων Αποβλήτων] υψηλότατων απαιτήσεων που πλην όλων των άλλων θα δημιουργήσει ίσως ανυπέρβλητα προβλήματα χωροθέτησης αφού θα αποτελεί μία ωρολογιακή βόμβα στο διηνεκές. Τα δε πανάκριβα σύγχρονα φίλτρα δεν αρκούν για τον έλεγχο των εκλυόμενων διοξινών, δεδομένης της χαλαρής περιβαλλοντικής μας συνείδησης και της ανυπαρξίας αξιόπιστων και έγκυρων ελεγκτικών μηχανισμών στη χώρα μας.
2) Το οικονομικό κόστος
Αποτελεί πανάκριβη επένδυση εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ με πολλαπλάσιο το λειτουργικό κόστος (150-200 ευρώ ανά τόνο] σε σχέση με όποια άλλη μεθοδολογία και θα βαρύνει εσαεί τους πολίτες με πολλαπλασιασμό των τελών καθαριότητας. Δεν δημιουργεί δε θέσεις εργασίας. Η σχέση είναι 1 προς 25-300 ανάλογα με το προς διαχείριση υλικό.
3) Η ασυμβατότητα με την ευρωπαϊκή νομοθεσία Σύμφωνα με την οδηγία 98/2008/ΕΚ της Ε.Ε. οφείλουμε, πριν πάμε στη καύση, να εξαντλήσουμε τις υποχρεώσεις μας για μείωση παραγωγής απορριμμάτων, επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση, ανάκτηση.
Υπενθυμίζεται ότι:
• Μέχρι τέλος του 2011 πρέπει να γίνει ανακύκλωση του 55% των συσκευασιών, που σήμερα πετιέται στα απορρίμματα
• Επίσης πρέπει να μειωθούν κατά 25% τα βιοαποικοδομήσιμα αστικά απορρίμματα
• Μέχρι το 2013, το ποσοστό αυτό πρέπει να φτάσει το 50% και μέχρι το 2020 το 65%
Με άλλα λόγια, το “θηρίο” που για να τρώει απορρίμματα πρέπει να καίει 24 ώρες το 24ωρο, 365 μέρες το χρόνο, σε σταθερά πολύ υψηλή θερμοκρασία, δεν θα μπορεί να εξασφαλίσει την τροφή του, όσο και αν προσπαθούμε να καταδικάσουμε και τις επόμενες γενιές σε μία αυτοκαταστροφική υπερκατανάλωση και υπερπαραγωγή απορριμμάτων. Ακόμη όμως και αν μας αφήνουν ασυγκίνητους τα παραπάνω, η καύση ρητά δεν θεωρείται αποδεκτή ως μεθοδολογία ανάκτησης ενέργειας, αν δε διασφαλιστεί απόδοση του 65% της παραγόμενης ενέργειας στο ενεργειακό σύστημα της περιοχής. Πράγμα αδύνατο αν δεν συνδυαστεί με απόδοση θερμικής ενέργειας. Δέσμευση απολύτως απαγορευτική όμως για λόγους οικονομικούς και τεχνικούς για τη Νότια Ελλάδα. Είναι χαρακτηριστικό ότι όσο στην κεντρική και βόρεια Ευρώπη οι περιβαλλοντικοί όροι γίνονται αυστηρότεροι, και το κόστος της αποτέφρωσης αυξάνει, το των ενδιαφερομένων εταιρειών στρέφεται σε νέες αγορές μικρότερων απαιτήσεων, χαλαρότερων προδιαγραφών αλλά και ελλιπούς περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα.
Αποτελεί ελληνική πρωτοτυπία η προώθηση της μεθόδου βιολογικής ξήρανσης προς παραγωγή
δευτερογενούς καυσίμου, σε τέτοιο βαθμό ώστε οι ήδη υφιστάμενες μονάδες να παράγουν 5ΡΡ (Στερεό Ανακτηθέν Καύσιμο) σε ποσότητα πολύ μεγαλύτερη από αυτήν που μπορεί η αγορά (τσιμεντοβιομηχανία, πρωτογενής παραγωγή σιδήρου) να απορροφήσει. Καθίσταται άρα αυτονόητο πως η βιολογική ξήρανση αποτελεί τον προπομπό και αρχικό στάδιο επεξεργασίας των απορριμμάτων πριν την τροφοδοσία τους στη μονάδα καύσης. Αν για τον οποιονδήποτε λόγο η καύση δε μπορεί να εφαρμοστεί, τότε επωμιζόμαστε ένα πολύ υψηλό άσκοπο κόστος, αφού το παραγόμενο 5ΡΡ; οδηγούμενο σε ΧΥΤΑ και εκτιθέμενο σε υγρασία, αποκτά τον όγκο που είχε πριν την επεξεργασία.
Η υιοθέτηση της ενεργειακής αξιοποίησης θα δεσμεύσει τους Ο.Τ.Α. για τουλάχιστον 20 έως 30 χρόνια αφού θα πρέπει να παραδίδουν συγκεκριμένες ποσότητες απορριμμάτων, με συγκεκριμένη ποιοτική σύσταση στις μονάδες. Έτσι, αν οι Ο.Τ.Α. θελήσουν ή υποχρεωθούν να αυξήσουν στο μέλλον την πρόληψη, την ανακύκλωση ή την κομποστοποίηση θα κινδυνεύουν να πληρώσουν μεγάλα χρηματικά ποσά από τις ποινικές ρήτρες που υπάρχουν στις συμβάσεις αυτών των τεχνολογιών με τους Ο.Τ.Α.
Την ίδια στιγμή η έννοια μιας “Ευρωπαϊκής Κοινωνίας της Ανακύκλωσης” ενσωματώνεται με την Οδηγία 98/2008/ΕΚ στην ευρωπαϊκή νομοθεσία. Διατυπώνεται ξεκάθαρα ότι η Οδηγία “πρέπει να κινήσει την Ε.Ε. προς την κατεύθυνση μιας κοινωνίας της ανακύκλωσης” ενώ το Άρθρο 11 αναφέρεται σε μία “ευρωπαϊκή κοινωνία της ανακύκλωσης με υψηλό επίπεδο αποδοτικότητας πόρων”. Κι όλα αυτά σε μια εποχή απομάκρυνσης από τον χρεοκοπημένο άκριτο καταναλωτισμό. Σε μια εποχή στροφής σε άλλα πρότυπα ζωής, όπου η δημιουργική, εθελοντική λιτότητα αφήνει πίσω της τον προκλητικό κομπασμό του “καταναλώνω άρα υπάρχω”.
Πρότυπα που απαιτούν τη συνέργεια πολιτικής και παιδείας, ώστε να επιδιώξουμε μια συμβιωτική ανάπτυξη, μια ωρίμανση του ανθρώπου-πολίτη έναντι του ανθρώπου-καταναλωτή.
* Ο Σπύρος Δανέλλης είναι Ευρωβουλευτής του ΠΑΣΟΚ
