Ποιος θα πληρώσει τους ρύπους της «πράσινης» ανάπτυξης;
Του ΚΩΣΤΗ Ε. ΜΑΥΡΙΚΑΚΗ
Αναμφίβολα, ο όρος βιωσιμότητα ή αειφορία (από την αρχαία ελληνική) ή διεθνώς αποκαλούμενη sustainable development, μπήκε σε κάθε επιμέρους κλίμακα των εθνικών πολιτικών, αλλά και της παγκόσμιας διακυβέρνησης και αποτελεί πλέον για τουλάχιστον δύο δεκαετίες πολιτικό θέσφατο που υιοθετήθηκε από όλες τις πολιτικές ιδεολογίες ανά τον κόσμο. Τα τελευταία χρόνια, δημιούργημα ή απότοκος της βιώσιμης ιδεολογίας ως παράμετρος της πολιτικής, ήταν η «πράσινη» ανάπτυξη μέσα από τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (Α.Π.Ε). Αυτές, ενώ ετέχθησαν περίπου ως φυσιολογικό τέκνο αυτής, κινδυνεύουν να απολέσουν τα δεσπόζοντα χαρακτηριστικά που την οριοθετούν, και να συμβάλλουν ως κύριο αίτιο μιας ανάπτυξης που βάζει ευθέως κατά της βιώσιμης προοπτικής και στρατηγικής.
Αναμφίβολα, οι Α.Π.Ε. συνιστούν πηγές ενέργειας φιλικές προς το περιβάλλον και αποτελούν ειδικότερη έκφανση αλλά και βασική συνιστώσα της αειφόρου ανάπτυξης που προωθούν παράλληλα την απεξάρτηση της χώρας στον ενεργειακό τομέα και την καλύτερη χωρική αξιοποίηση των φυσικών πόρων. Η ανάπτυξη των Α.Π.Ε. αποτελεί βασική προτεραιότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με στόχο την προστασία του περιβάλλοντος και την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού. Ειδικά για την Ελλάδα, με βάση τους εθνικούς στόχους, το ποσοστό συμμετοχής των Α.Π.Ε. στην ακαθάριστη κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας πρέπει να ανέλθει, μέχρι το 2020 σε ποσοστό 29%.
Αυτός ο δεσμευτικός στόχος της χώρας, στα πλαίσια και της ενιαίας πολιτικής της Ε.Ε. για την εφαρμογή της συνθήκης του Κυότο, όπως έχει εκφραστεί μέσα από τις τελευταίες Κοινές Υπουργικές Αποφάσεις για τα φωτοβολταϊκά, έχει δημιουργήσει σε ολόκληρη την ελληνική επικράτεια σήμερα, ένα πρωτόγνωρο παροξυσμό, που δυστυχώς τελευταία, αυξάνεται εκθετικά και συντηρείται από την ίδια την κυβέρνηση, αλλά και από το τραπεζικό σύστημα που έχει μπει στο παιχνίδι. Ένα νέο είδος «χρηματιστηρίου της πράσινης ανάπτυξης» κυρίως όσον αφορά τις επενδύσεις στα φωτοβολταϊκά στις στέγες, έχει αρχίσει με φρενήρεις ρυθμούς και στην Κρήτη εσχάτως.
Στην Ελλάδα, τη χώρα της υπερβολής, που συνήθως αναζητούμε το μέτρο με το φανάρι του Διογένη, ανακαλύπτουμε την κρυφή γοητεία των πραγμάτων που συχνά την αναγάγουμε σε μόδα, και πολλές φορές μάλιστα, στα όρια της παράνοιας.
Τις τελευταίες ημέρες, στην ελληνική μικροαστική οικογένεια, έχει επανακάμψει το «κυνήγι του χαμένου θησαυρού», κάτι σαν ένα κυνήγι πλουτισμού που εγγυάται έναν αδιαμφισβήτητο μελλοντικό εισόδημα για κάθε νοικοκυριό, που ως ένα βαθμό είναι δικαιολογημένο σ’ αυτή την δύσκολη οικονομική συγκυρία. Κάτι ας πούμε σαν ένα νέο Ελντοράντο πλούτου, που αντικατέστησε μια άλλη παράνοια της περασμένης δεκαετίας: Εκείνη της χρηματιστηριακής παραφροσύνης. Αυτή τη φορά οι στέγες και τα δώματα θα γίνουν οι κότες που θα γεννούν τα …χρυσά αυγά!
Η εγγυημένη τιμή αποζημίωσης από τον δημόσιο φορέα ηλεκτρισμού κατά τη σύμβαση συμψηφισμού 25ετούς διάρκειας, μέσα σ’ ένα αποδεδειγμένα αναξιόπιστο κράτος, συνυφασμένο κατά την μεταπολιτευτική περίοδο με κοινό απατεώνα του ποινικού δικαίου, είναι πλέον του βέβαιου, ότι δεν μπορεί να εκληφθεί με …σοβαρότητα! Ένα αναμφίβολα αφερέγγυο κράτος, δεν μπορεί να εγγυηθεί ότι δεν θα αναθεωρήσει κατά τη διάρκεια της σύμβασης, όχι μόνο τις «εγγυημένες» τιμές, αλλά και τον Κώδικα Διαχείρισης Συστήματος και Συναλλαγών Ηλεκτρικής Ενέργειας και τον Κώδικα Διαχείρισης του Δικτύου, κατά τις βουλές του.
Άλλωστε, είναι πολύ πρόσφατο το παράδειγμα της Ισπανίας, όπου η κυβέρνηση μείωσε την «εγγυημένη» τιμή κατά 40% από τους μεγάλους παραγωγούς, και κατά 20% από τους ιδιώτες. Αυτή τη στιγμή μάλιστα, όπως καταγγέλλουν συνδικάτα και καταναλωτές, η ισπανική κυβέρνηση, λόγω και των εκεί εθνικών οικονομικών προβλημάτων, ετοιμάζεται να προχωρήσει και σε νέα μείωση της «εγγυημένης» τιμής κατά 30%! Πολλοί ειδικοί λένε ότι η μόδα των φωτοβολταϊκών θα είναι αυτή τη φορά ένα πολύ πιο επώδυνο χρηματιστήριο με πολύ περισσότερες συνέπειες…
Ανθρωπογενές και φυσικό τοπίο, καληνύχτα…
Σοβαρότερες όμως θα είναι οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις: Η επιχειρούμενη μεταμόρφωση του οικιστικού και εξωαστικού φυσικού περιβάλλοντος, και με τη βούλα του νομοθέτη αυτή τη φορά, σ’ ένα απέραντο κάτοπτρο, εν ονόματι της «πράσινης» ανάπτυξης, ελλοχεύει έναν αόρατο αλλά υπαρκτό και κυοφορούμενο κίνδυνο: Η άνευ ορίων και προϋποθέσεων επέλαση των κατόπτρων στα δώματα και τις στέγες αλλά και στα εκτός σχεδίου γεωτεμάχια, ακόμη μέσα ή κοντά σε προστατευόμενες περιοχές, μακροπρόθεσμα θα έχει δυσμενείς επιπτώσεις στο οικιστικό και γενικότερα στο περιβαλλοντικό απόθεμα. Είναι οξύμωρο σχήμα, η ίδια η Πολιτεία, η οποία μόλις πριν από ένα χρόνο, επικύρωσε στο Ελληνικό Δίκαιο την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για το τοπίο επισημαίνοντας ότι αυτό διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στο πολιτισμικό, οικολογικό, περιβαλλοντικό και κοινωνικό πεδίο, αυτή η ίδια η Πολιτεία με νεώτερο νομοθετικό πλαίσιο, (αυτό για τα φωτοβολταϊκά) αν όχι να το απαξιώνει αυτό το τοπίο, να το (εξ)ευτελίζει. Άλλωστε, δε συμβαίνει για πρώτη φορά στη χώρα της κληρονομικής δημοκρατίας…
Το τοπίο συνιστά πόρο που συμβάλλει στη διαμόρφωση των τοπικών παραδόσεων και αποτελεί βασικό συστατικό της ευρωπαϊκής φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς, συνεισφέροντας στην ανθρώπινη ευημερία και στον καθορισμό της Ευρωπαϊκής ταυτότητας. Κυρίως όμως, είναι καθοριστικό στοιχείο για την ατομική και κοινωνική ευημερία και η προστασία, η διαχείριση και ο σχεδιασμός του συνεπάγονται δικαιώματα και ευθύνες για τον καθένα. Άλλωστε, η συνειδητή εμπλοκή της Πολιτείας, για το θέμα αυτό, φαίνεται στην προ πολλών δεκαετιών θεσμοθέτηση των Επιτροπών Πολεοδομικού και Αρχιτεκτονικού Ελέγχου σε όλες τις κατασκευές.
Σήμερα, αποδεδειγμένα, δεν υπάρχει κεντρικός κυβερνητικός σχεδιασμός, δεν υπάρχει «οδικός χάρτης» για τα επίχειρα μιας επίκλοπης βιωσιμότητας που αρχίζει να απειλεί βάναυσα και ανεπίστρεπτα το ελληνικό τοπίο, μέσα από τις φωτοβολταϊκές ορδές.
Στο εγκεκριμένο Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, δυστυχώς δεν καθορίζονται γενικοί και ειδικοί κανόνες χωροθέτησής τους στο σύνολο του εθνικού χώρου, και φυσικά στην Κρήτη. Αυτό γιατί αφενός θα καταστούν εκ των προτέρων γνωστές οι κατηγορίες περιοχών στις οποίες αποκλείεται εν όλω ή εν μέρει η χωροθέτηση έργων Α.Π.Ε. και αντιστοίχως οι εν δυνάμει κατάλληλες για την υποδοχή τους περιοχές και αφετέρου οι ειδικότερες, ανά κατηγορία Α.Π.Ε., χωροταξικές προϋποθέσεις εγκατάστασης ιδίως σε συνάρτηση με τη φυσιογνωμία, τη φέρουσα ικανότητα και εν γένει το περιβάλλον των περιοχών εγκατάστασης. Αυτό αποτελεί ακόμη μια εκκρεμότητα και ένα ευχολόγιο στο κείμενο του νόμου, το οποίο ως συνήθως δεν θα ρυθμιστεί…
Από την άλλη μεριά, τα θεσμοθετημένα μέχρι σήμερα ΣΧΟΟΑΠ των Δήμων, ως κατώτατη βαθμίδα του χωροταξικού σχεδιασμού, δεν καθορίζουν μέσα στα όρια τους, τις περιοχές που μόνον εκεί μπορούν να αναπτύσσονται φωτοβολταϊκά πάρκα.
Πολύ φοβάμαι ότι η Ελληνική πολιτεία, έμπλεη της φθοράς, της χλεύης και της φαύλης βιωτής της, μέσα σε μια διεφθαρμένη χώρα που ή ίδια δημιούργησε, δεν είναι ικανή να υιοθετήσει μια αποτελεσματική θεσμική καινοτομία για τις ανανεώσιμες μορφές ενέργειας που να εγγυάται ταυτόχρονα την προστασία του ελληνικού τοπίου και εν γένει του περιβαλλοντικού αποθέματος. Εκείνου, που συνιστά μόνιμο γνώρισμα της χώρας μας από κτίσεως κόσμου. Για άλλη μια φορά πορευόμαστε χωρίς σχέδιο. Ή ορθότερα, με το αμφίβολο σχέδιο μιας επίκλοπης βιωσιμότητας…
ΚΩΣΤΗΣ Ε. ΜΑΥΡΙΚΑΚΗΣ
Πολιτικός Μηχανικός ΕΜΠ
komavr@otenet.gr
