Η μεγαλύτερη αλλαγή που θα φέρει η νέα ΚΑΠ μετά την 1η Ιανουαρίου τού 2015, είναι η ανακατανομή των αγροτικών επιδοτήσεων σε επίπεδο χώρας. Το κάθε κράτος-μέλος πρέπει να αποφασίσει ποιο θα είναι το εύρος της περιφέρειας ώστε να ανακατανεμηθούν οι ενισχύσεις (σ.σ. σύμφωνα με τη νέα ΚΑΠ, τα κράτη-μέλη θα αποφασίσουν αν η επικράτειά τους θα χωριστεί σε επιμέρους περιφέρειες ή αν θα είναι μία ενιαία περιφέρεια· στο εσωτερικό κάθε περιφέρειας, το ποσό της επιδότησης ανά στρέμμα θα είναι ίδιο).
Βέβαια, αν θέλει, μπορεί να σεβαστεί κάποιους κανόνες που έχουν μπει στην πολιτική συμφωνία που επιτεύχθηκε τον περασμένο Ιούνιο μεταξύ των τριών θεσμικών οργάνων, Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Συμβουλίου Υπουργών και Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Ποιοι είναι αυτοί οι κανόνες;
Η πολιτική συμφωνία προβλέπει ότι το ελάχιστο ποσοστό σύγκλισης των επιδοτήσεων δε θα πρέπει να είναι μικρότερο του 60% και το μέγιστο ποσοστό μείωσης των επιδοτήσεων δεν μπορεί να ξεπεράσει το 30%. Αυτή είναι η μεγαλύτερη αλλαγή που φέρνει η νέα ΚΑΠ μαζί με το “πρασίνισμα” (σ.σ. εννοεί την εφαρμογή μέτρων που θα κάνουν την αγροτική παραγωγή πιο φιλική στο περιβάλλον). Αλλά έτσι όπως έχουν διαμορφωθεί τα μεγέθη, η χώρα μας δε θα αντιμετωπίσει πρόβλημα στην εφαρμογή του συγκεκριμένου μέτρου.
Από τις διατάξεις για το “πρασίνισμα” της ΚΑΠ δεν θα προκύψει πρόβλημα μείωσης των αγροτικών επιδοτήσεων στη χώρα μας, δεδομένου ότι στις αροτραίες καλλιέργειες τα μεγέθη έχουν βελτιωθεί σημαντικά. Δηλαδή αυξήθηκαν κατά πολύ οι εκτάσεις που πρέπει να καλλιεργεί ένας παραγωγός για να είναι υπόχρεος εφαρμογής των διατάξεων. Συγκεκριμένα, προβλέπεται ότι όταν ένας αγρότης εκμεταλλεύεται πάνω από 100 στρέμματα, πρέπει να έχει δύο καλλιέργειες, κι όταν καλλιεργεί πάνω από 300 στρέμματα, πρέπει να έχει τρεις καλλιέργειες.
Τι ισχύει για τους ελαιώνες;
Οι δενδρώδεις καλλιέργειες και οι ελαιώνες θεωρούνται εξ ορισμού φιλικοί προς το περιβάλλον. Κατά συνέπεια δε θα υπάρξει απώλεια πόρων από το “πρασίνισμα” της ΚΑΠ.
Η μεγάλη καινοτομία είναι η ανακατανομή των ενισχύσεων. Πρέπει να ξέρουμε ότι κάποια χρήματα θα αλλάξουν χέρια. Κι αυτό θα εξαρτηθεί από το τι κριτήρια θα χρησιμοποιήσει το κράτος-μέλος για το εύρος της περιφέρειας. Αλλά και το πόσες περιφέρειες θα έχει η χώρα μας. Σε κάθε περίπτωση δεν είναι συμφέρουσα η λύση η χώρα να θεωρηθεί ως ενιαία περιφέρεια. Θα πρέπει να προκριθεί η λύση περιφερειών με παρεμφερείς καλλιέργειες (πχ Κρήτη-Πελοπόννησος-Αιγαίο).
Αυτό που γενικά πρέπει να έχει κανείς υπόψη του, είναι πως το νέο σύστημα θα έχει κερδισμένους και χαμένους. Οι κερδισμένοι, από τη μελέτη και την προσέγγιση που έχουμε κάνει, φαίνεται ότι θα είναι περισσότεροι από τους χαμένους.
Κερδισμένοι και χαμένοι
Ποιοι θα είναι οι χαμένοι;
Χαμένοι του νέου συστήματος θα είναι αυτοί που είχαν δικαιώματα μεγάλης αξίας, που προέρχονται από παραγωγές της περιόδου αναφοράς 2000 – 2002 και τα οποία δόθηκαν με το ιστορικό μοντέλο.
Συγκεκριμένα, χαμένοι θα είναι οι αγρότες που λαμβάνουν επιδοτήσεις για την παραγωγή σταφίδας, καπνού, βιομηχανικής ντομάτας, βάμβακος και ελαιολάδου (σε σχέση με την περίοδο αναφοράς 2000-2002). Κερδισμένοι θα είναι όσοι έχουν δικαιώματα μικρής αξίας. Τα δικαιώματα επιδότησης της κτηνοτροφίας είναι κάπου στη μέση. Κερδισμένοι είναι κι αυτοί που ως τώρα δεν είχαν καθόλου δικαιώματα επιδότησης. Κι είναι πολλοί στη χώρα μας όπως οι αμπελουργοί, οι παραγωγοί κηπευτικών, οι παραγωγοί φρούτων, εκτός από τα ροδάκινα και χυμοποιήσιμα εσπεριδοειδή, όλα τα άλλα φρούτα δεν επιδοτούνται μέχρι σήμερα. Χωρίς δικαιώματα επιδότησης μέχρι σήμερα είναι οι πατατοπαραγωγοί, οι πτηνοτρόφοι. Είναι πάρα πολλοί αυτοί που μπαίνουν στο νέο σύστημα και θα επιδοτούνται. Η επιδότηση θα γίνεται με βάση την έκταση που εκμεταλλεύεται κάθε αγρότης.
Όλες οι επιδοτήσεις θα αντικατοπτρίζονται σε έκταση.
Πρόταση-Διεκδίκηση
Για συγκεκριμένες καλλιέργειες ( π.χ. οπωροκηπευτικά κλπ) θα μπορούσε ο δείκτης προσαύξησης να ισχύσει για τις παραπάνω καλλιέργειες σε εθνικό επίπεδο και κατά συνέπεια θα λαμβάνεται υπόψη και σε Περιφερειακό Επίπεδο, μέσα από τα καταμερισμένα ήδη ανά Περιφέρεια ποσά.
Εκκρεμότητες
Η πολιτική συμφωνία για τη νέα ΚΑΠ ολοκληρώθηκε τον Ιούνιο. Υπάρχουν όμως εκκρεμή ζητήματα που πρέπει να διευθετηθούν το επόμενο διάστημα.
Η πολιτική συμφωνία έχει ολοκληρωθεί. Το μόνο που μένει, είναι να ψηφιστούν τα νομικά κείμενα, τα οποία αναμένεται να βγουν ως το τέλος του χρόνου το αργότερο, έτσι ώστε στη διάρκεια της ελληνικής προεδρίας να ψηφιστούν.
Κατά την έκδοση και την ψήφιση των νομικών κειμένων, δεν προβλέπονται σημαντικές μεταβολές, διότι σε καμμία περίπτωση δεν μπορεί να αναιρεθεί η πολιτική συμφωνία του Ιουνίου.
Είναι μια συμφωνία που είναι προϊόν τριλόγου, τριών θεσμικών οργάνων. Με συναπόφαση, για πρώτη φορά, του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Συμβουλίου Υπουργών. Ήταν μια πρωτόγνωρη διαδικασία και λίγο δυσκίνητη.
Η συμβολή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στη νέα ΚΑΠ ήταν πολύ σημαντική. Κι αν αποφευχθούν ορισμένες υπερβολές, στο μέλλον το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στις συμφωνίες. Πολύ σημαντική ήταν η συμβολή των Ελλήνων ευρωβουλευτών της Επιτροπής Γεωργίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Η συμβολή τους ήταν καθοριστική στην αντιμετώπιση του προβλήματος των βοσκοτόπων που έχει η χώρα μας, διότι στην πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ως βοσκότοποι χαρακτηρίζονταν μόνο οι χορτολιβαδικές εκτάσεις και εκείνες με ποώδη βλάστηση. Με παρεμβάσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου επετεύχθη ο ορισμός να διευρυνθεί και να λάβει υπόψη τον παραδοσιακό τρόπο βόσκησης στη χώρα μας. Κι έτσι συμπεριελήφθησαν κι οι εκτάσεις με ξυλώδη βλάστηση στους βοσκοτόπους.
Αντίστοιχες επιτυχείς παρεμβάσεις έγιναν για το χαρακτηρισμό των δενδρώνων και των ελαιώνων ως “πράσινων” καλλιεργειών. Με αποτέλεσμα να μη χρειάζεται οι συγκεκριμένοι καλλιεργητές να αναλάβουν πρόσθετες δεσμεύσεις για να λάβουν το 30% των ενισχύσεων που μέχρι σήμερα έπαιρναν.
Το ζήτημα το βοσκοτόπων είναι από τα πλέον φλέγοντα για τους Έλληνες αγρότες και ιδιαίτερα τους κτηνοτρόφους.
Μετά την 1η Ιανουαρίου τού 2015, το πρόβλημα αντιμετωπίζεται σε πολύ μεγάλο βαθμό. Πιθανόν να υπάρξουν κάποιες ουρές (σ.σ. μη ένταξη ορισμένων εκτάσεων στις επιλέξιμες προς επιδότηση), αλλά όμως δεν θα υπάρξει σοβαρό πρόβλημα.
Όμως το πρόβλημα είναι πολύ μεγάλο για τη φετινή χρονιά και πρέπει να το αντιμετωπίσουμε σε συνεννόηση με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Το 2014 θα είναι μεταβατικό έτος προετοιμασίας και προσαρμογής στα δεδομένα της νέας ΚΑΠ. Οφείλουμε να κάνουμε σωστή διαχείριση. Δεν είναι εύκολο, υπάρχουν περιοχές που έχουν πολύ μεγάλο πρόβλημα. Όμως πρέπει να βρούμε εκείνο το μέγεθος που μπορεί να εντάξει κατά τρόπο ελέγξιμο και μετρήσιμο τα βοσκοτόπια στις επιλέξιμες προς επιδότηση εκτάσεις της χώρας, έτσι ώστε να μην αμφισβητούνται. Γιατί υπάρχουν και κάποια πρόστιμα που ανάλογα με τη σωστή αντιμετώπιση του ζητήματος των βοσκοτόπων, θα ενεργοποιηθούν ή θα αδρανοποιηθούν.
Έχει γραφεί ότι το 2014 θα είναι έτος αναφοράς για τη νέα ΚΑΠ. Δηλαδή ότι οι εκτάσεις που θα εκμεταλλεύεται ένας παραγωγός το 2014, θα κρίνουν το ύψος των επιδοτήσεων που θα λαμβάνει από το 2015 και μετά. Είναι όμως ένα ερώτημα που θα πρέπει να απαντηθεί από τα νομικά κείμενα της νέας ΚΑΠ.
Υπάρχει μια άποψη που λέει ότι έτος αναφοράς θα είναι το 2014, αλλά κατά μια άλλη άποψη ότι έτος αναφοράς θα είναι το 2013.
Δηλαδή για να είναι κάποιος δικαιούχος επιδοτήσεων από την 1η Ιανουαρίου τού 2015, θα πρέπει να έχει ενεργοποιήσει ένα δικαίωμα επιδότησης το 2013 και να μπει στο σύστημα ή με τις επιλέξιμες εκτάσεις του 2014 (κατά μία άποψη) ή με τις επιλέξιμες εκτάσεις του 2015. Δηλαδή το ΟΣΔΕ (Ολοκληρωμένο Σύστημα Διαχείρισης και Ελέγχου) τού 2015.
Όταν το υπουργείο αναφέρεται στο έτος 2014, σημαίνει ότι θα γίνουν από την πλευρά του (με τον ΟΠΕΚΕΠΕ) οι μετρήσεις που χρειάζονται για την περιφερειοποιημένη ενίσχυση του 2015. Δηλαδή θα καταγραφούν οι βοσκότοποι, οι πεδινές εκτάσεις, η φυτική παραγωγή στην Ελλάδα γενικά. Ανάλογα με αυτά τα ποσά θα γίνει και ο υπολογισμός του δικαιώματος που θα παίρνει ο κτηνοτρόφος ή ο γεωργός. Χωρίς, όμως, να έχει σημασία τι προϊόν παράγει, ούτε αν είναι ελιές ή σιτάρι ούτε αν είναι γάλα ή κρέας.
Τα μέτρα που ισχύουν για τα νησιά του Αιγαίου, δεν αναιρούνται ούτε επηρεάζονται από τη νέα ΚΑΠ (π.χ. η επιδότηση της μεταφοράς του κόστους των ζωοτροφών, η στρεμματική ενίσχυση των ελαιώνων του Αιγαίου). Το ίδιο ισχύει και για την Εξισωτική Αποζημίωση.
Οι αγρότες μπορούν να αυξήσουν τις επιδοτήσεις που λαμβάνουν αν αυτή την περίοδο αγοράσουν ή ενοικιάσουν εκτάσεις. Αρκεί να έχουν ενεργοποιήσει ένα τουλάχιστον δικαίωμα επιδότησης το 2013 ή το 2014 κατ΄άλλους. Επίσης θα πρέπει οι μισθώσεις κτημάτων να έχουν γίνει με μακροχρόνιες συμβάσεις.
Σύμφωνα με πληροφορίες, το 2011 αποτελεί «κλειδί», (άποψη της Κομισιόν και της Επιτροπής Γεωργίας) για το ποιες αγροτικές εκμεταλλεύσεις θα δικαιούνται αυτόματα να μπουν στο νέο σύστημα των περιφερειακών δικαιωμάτων.
Εάν είχες δηλώσει, δηλαδή, στο ΟΣΔΕ του 2011 την αγροτική σου εκμετάλλευση και συνεχίσεις να τη δηλώνεις το 2014, τότε δικαιούσαι αυτόματα την περιφερειακή βασική ενίσχυση που θα αποφασιστεί σε εθνικό επίπεδο.
Στόχος μας όμως πρέπει να είναι να αποφευχθούν κερδοσκοπικές κινήσεις ατόμων άσχετων με τη γεωργία, που θα έσπευδαν να αγοράσουν γη μόνο και μόνο για να κατοχυρώσουν δικαιώματα, ωθώντας τις τιμές προς τα πάνω.
Προκειμένου να αποφευχθεί μια ενδεχόμενη αναταραχή στην αγορά γης, η Κομισιόν οδηγείται στο να φτιάξει μία βάση δεδομένων που θα περιέχει όλες τις αγροτικές εκμεταλλεύσεις που υπάρχουν το 2011.
Στην Κοινή Αγροτική Πολιτική τού 2003, υπήρχαν ειδικές προβλέψεις για τα νησιά του Αιγαίου και για ορισμένες άλλες νησιωτικές περιοχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στον τομέα των άμεσων ενισχύσεων. Για παράδειγμα, τα νησιά του Αιγαίου είχαν εξαιρεθεί από το μέτρο της δυναμικής διαφοροποίησης, δηλαδή τη μείωση των επιδοτήσεων κατά ένα ποσοστό όταν ξεπερνούσαν το ύψος των 5.000 ευρώ. Οι αντίστοιχες ρυθμίσεις στη νέα συμφωνία δεν έχουν ακόμα αποσαφηνιστεί.
Πρέπει να δούμε τα νομικά κείμενα. Διότι υπάρχει σχετική αναφορά στην πολιτική συμφωνία, πέρα από αυτά που προβλέπονται στο ειδικό μέτρο για τα νησιά του Αιγαίου.
Αλλαγές στην ΚΟΑ (Κοινή Οργάνωση Αγοράς).
Το πρώτο που πρέπει να πούμε εδώ, είναι πως θα υπάρχει μια ΚΟΑ για όλα τα προϊόντα. Όμως, έτσι όπως έχει διαμορφωθεί και τα μέτρα που προβλέπει, έχει αποδυναμωθεί ως δίχτυ ασφάλειας που γνωρίζαμε παλιά.
Δηλαδή είναι τέτοια τα μεγέθη, που δεν υπάρχει κανένα κίνητρο. Για παράδειγμα, για να ενεργοποιηθεί ιδιωτική αποθεματοποίηση θα πρέπει η τιμή του ελαιολάδου να πέσει κάτω από το 1,60 ευρώ το κιλό. Όπως ισχύει ως τώρα.
Με τον ίδιο τρόπο αντιμετωπίστηκε και το ζήτημα της απόσταξης κρίσης για το κρασί.
Παρ’ ότι έχει διατυπωθεί αίτημα από τη χώρα μας να αναπροσαρμοστούν τα μεγέθη, ώστε αυτά τα μέτρα να λειτουργούν ως ουσιαστικό δίχτυ ασφαλείας, δε βλέπω ότι είναι εύκολο να ικανοποιηθούν τέτοια αιτήματα.
Η ΚΑΠ έχει μπει σε μια πορεία επανεθνικοποίησης.
Ναι, αυτός είναι ένας φόβος. Το ίδιο εκφράζουν κι άλλες συνεταιριστικές οργανώσεις των κρατών-μελών. Είναι διάχυτος ο προβληματισμός πως η ΚΑΠ έχει χάσει πολλά κοινά χαρακτηριστικά. Δεν είναι κοινή. Κανένα κράτος δε θα την εφαρμόζει όπως την εφαρμόζει ένα άλλο. Για παράδειγμα, κάποια χώρα θα έχει συνδεδεμένες ενισχύσεις με την παραγωγή, κάποια δε θα έχει. Δηλαδή, πέρα από τα φιλοπεριβαλλοντικά μέτρα (που από την εφαρμογή τους εξαρτάται η λήψη του 30% των επιδοτήσεων) και τα μέτρα που δίνει στους νέους αγρότες μέχρι το 2% των επιδοτήσεων, όλα τα άλλα μέτρα είναι στην προαίρεση του κράτους-μέλους να τα εφαρμόσει.
Η ανησυχία που υπάρχει, είναι πως από τη στιγμή που δεν είναι κοινή η ΚΑΠ, γιατί να την πληρώνει η Ευρωπαϊκή Ένωση. Μερικά ή ολικά. Το θέμα αυτό θα μπορούσε να τεθεί στην επόμενη προγραμματική περίοδο 2020 – 2026. Άλλωστε υπάρχουν φωνές που και τώρα θέτουν το ζήτημα.
Οι Άγγλοι, οι βόρειες χώρες, ζητούν να επανεθνικοποιηθεί η αγροτική πολιτική. Ζητούν να μη δίνονται άμεσες ενισχύσεις, αλλά μόνο κονδύλια για τον τομέα της αγροτικής ανάπτυξης (Σχέδια Βελτίωσης κ.λπ.).
Σήμερα υπάρχει η δυνατότητα μεταφοράς 15% τον κονδυλίων που έχει λάβει κάθε χώρα-μέλος από τις άμεσες ενισχύσεις στον τομέα της αγροτικής ανάπτυξης ή αντίστροφα.
Για όλα αυτά αποφασίζει το κράτος-μέλος. Από τη στιγμή που αποφασίζει το κράτος-μέλος, γιατί να πληρώνει η Ευρωπαϊκή Ένωση;
Αυτό που εκφράζω, είναι μια ανησυχία. Δε λέω ότι οπωσδήποτε θα πάμε σε επανεθνικοποίηση.
Οι συνεταιριστικές οργανώσεις και γενικότερα η συλλογική δράση των αγροτών, από την ΚΑΠ.
Το βασικό είναι ότι διασφαλίζονται σημαντικά οι εισροές. Είναι σημαντικό ότι θα μπαίνουν κάθε χρόνο δύο δισεκατομμύρια στη χώρα. Η απώλεια του 10% που θα καταλήξουμε να έχουμε σε σταθερές τιμές το 2020, είναι διαχειρίσιμη.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση αναφέρεται στις συλλογικές μορφές δράσεις. Δηλαδή αντιμετωπίζει με τον ίδιο τρόπο τις συνεταιριστικές οργανώσεις και τις ομάδες παραγωγών. Οι τελευταίες διευρύνονται και δε θα αφορούν όλους τους τομείς. Οι μορφές συλλογικής δράσης ενισχύονται από την ΚΑΠ. Το πώς ενισχύονται, με ποια μέτρα, θα το δούμε μέσα από τα νομικά κείμενα και τους εφαρμοστικούς κανονισμούς.
Για την ΕΑΣ Ιεράπετρας,
Ο Υπεύθυνος από το Δ.Σ.
