Του Α. Γ. ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ
Διευθυντή Υπ. Πολιτισμού και Τουρισμού
Διάβασα στην εφημερίδα «ΠΑΤΡΙΣ» (Ηράκλειο, 8-5-2012) ότι “στις 13 Μαΐου αναβιώνει η πλατωνική διαδρομή του Μίνωα από την κρητική ενδοχώρα προς το Ιδαίον Άντρο μέσω Κρουσώνα και της Ζωμίνθου, την οποία διοργανώνουν ο δήμος Μαλεβιζίου και ο Πεζοπορικός Όμιλος Ηρακλείου …” και δεν πίστευα στα μάτια μου,
γιατί η εν λόγω διαδρομή έχει αναβιώσει εδώ και καιρό σε άλλη διαδρομή από τους Δήμους Οροπεδίου Λασιθίου (Δικταίο Άντρο) και Καστελίου (Λύκτος). Η διαδρομή αυτή, που είναι και η σωστή, όπως θα δούμε πιο κάτω, είναι από την Κνωσό μέχρι το Δικταίο Άντρο, μέσω της αρχαίας πόλης της Λύκτου. Μάλιστα η διαδρομή αυτή γίνεται μέσω πετρώδους δρόμου, που σήμερα έχει εγκαταλειφτεί, όμως σώζεται σε καλή κατάσταση στα περισσότερα σημεία του.
Υπενθυμίζω, με όλο το σεβασμό, στους ως άνω διοργανωτές και ιδιαίτερα στους δημάρχους Μαλεβιζίου και ανωγείων ότι οι τόποι τους έχουν και πολύ ωραία αξιοθέατα και πολύ μεγάλη ιστορία, όμως άλλο αυτό και άλλο το που βρισκόταν το σπήλαιο του Διός, γιατί οι αρχαίοι συγγραφείς: Όμηρος, Διονύσιος Αλικαρνασσεύς, Απολλώνιος, Απολλόδωρος κ.α., αναφέρουν ξεκάθαρα ότι το σπήλαιο του Διός, όπου ο Μίνωας πήγαινε να πάρει τους νόμους του πατέρα του Δία, δε βρισκόταν στον Ψηλορείτη ή στο Μαλεβίζι, αλλά στο όρος Δίκτη, όπου και η αρχαία πόλη Λύκτος, πρβ:
«Ομιλητής έφη γενέσθαι του Διός και φοιτών (ο Μίνως) εις το Δικταίο Όρος, εν ω τραφήναι τον Δία μυθολογούσιν οι Κρήτες υπό των Κουρήτων έτι νεογνόν όντα, κατέβαινεν εις το ιερόν ‘Αντρο και τους νόμους εκεί συνθείς εκόμιζεν, ους απέφαινεν παρά του Διός λαμβάνειν». (Διονύσιος Αλικαρνασεύς)
«Δάκτυλοι Ιδαίοι Κρηταιέες, ους ποτέ νύμφη Αγχιάλη Δικταίο ανά σπέος,….» (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 1125 – 1135)
«oργισθείσα δε επί τούτοις Ρέα παραγίνεται μεν εις Κρήτη, οπηνίκα τον Δία εγκυμονούσα ετύγχανε, γεννά δε εν τω άντρω της Δίκτης Δία. (Απολλόδωρος Βιβλιοθήκη Α, 1, 7)
«Μυθεύουσιν εν Κρήτη γενέσθαι την Διός τέκνωσιν επί της Δίκτης, εν η και απόρρητος γίνεται θυσία» (Αγαθοκλής)
«πέμψαν δ’ ες Λύκτον, Κρήτης ες πίονα δήμον.
Οππότ’ άρ οπλότατον παίδων ήμελλε τεκέσθαι,
Ζήνα μέγαν,…. ένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν
πρώτην ες Δίκτον’ (Θεογονία 476 –485, εκδόσεις ΠΑΠΥΡΟΣ, έτος 1938
Ιώ. Μέγιστε Κούρε, χαίρε μοι / Κρόνιε, παγκρατές γάνους,
βέβακες δαιμόνων αγώμενος/ Δίκταν ές ενιαυτόν έρπε και γέγαθι μολπά (Ύμνος «Εις Διαν» 1 – 17)
Σημειώνεται επίσης ότι
Α) Ο Πλάτωνας δεν κατονομάζει το συγκεκριμένο μέρος της Κρήτης που βρίσκεται το σπήλαιο του Διός, άρα κακώς λέγεται ο χαρακτηρισμός «πλατωνικός δρόμος ή διαδρομή Μίνωα», πρβ: «Ο Όμηρος λοιπόν λέει ότι στην Κρήτη υπάρχουν ενενήντα πόλεις, στις οποίες, ανήκει και η Κνωσός, μεγάλη πόλη, όπου ο Μίνωας βασίλευε, ο κάθε εννιά χρόνια συνομιλητής του μεγάλου Δία. … Πήγαινε λοιπόν ο Μίνωας κάθε εννιά χρόνια κι έμενε ένα χρόνο στη σπηλιά του Δία, από τη μια για να μάθει και από την άλλη για να δείξει τι είχε μάθει από τον Δία την προηγούμενη φορά.» (Πλάτων, Μίνως, 319 – 320)
Β) Τα αρχαία λεξικά και ο αρχαίος συγγραφέας Άρατος αναφέρουν ξεκάθαρα ότι η Δίκτη ονομάστηκε έτσι, επειδή γέννησε το Δία και ετυμολογούν το όνομά της από τα «τέκω > τικτω > Δίκτη, καθώς και ότι η Δίκτη βρίσκεται κοντά (σχεδόν «Ιδαίοιο») στο «Ιδαίον όρος» (= ο Ψηλορείτης) και εννοεί στην ιδια οροσειρά, πρβ:
«ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν, Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντο» ( Άρατος, Φαινόμενα 30 – 50)
«Δίκτη, όρος της Κρητης και άκρα κειμενη κατά το Λιβυκόν Πέλαγος. Καλειται δε και ουδετέρως. Άρατος Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο:, από του το Δίκτον. Είρηται παρά το τέκω τίκτω, τίκτα τις ούσα, από του εκεί τεχθήναι τον Δία. Αγαθοκλης δε θηλυκόν ονομα είναι το Δικταίον όρος. Οι δε νήσον Φασίν είναι την Δίκτην και το όνομα είναι από των αλιευτικών δικτύων. Ενταύθα δε άγαλμα Διός αγένειον ίσταται λέγεται και Δίκταιον » ( Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό, 10ος αι. )
«Δίκτον, μέρος της Ίδης οι άλλοι εκτός του Αρατου (Φαινόμενα 33) καλούσιν Δίκτην, καθ’ υμάς δε λέγεται Λασίθι ή Λασιθιώτικα βουνά. Επί το ‘Αντρον τούτο, ο προσαγορεύετο Δικταίο ή και Ιδαίον, πάλαι ποτέ εφοίτουν πολλοί προσκυνηταί» (Κ. Σιτλ , σχόλια στη Θεογονία του Ησιόδου, Κωνσταντινούπολη 1889 μ.Χ.)
Γ) Με την ονομασία «Ίδη» στα αρχαία κείμενα δεν ονομάζεται ο Ψηλορείτης, όπως νομίζουν κάποιοι από τα Ανώγεια εξ αιτίας παρερμηνειών του αρχαιολόγου Γ. Σακελαράκη, αλλά είτε η νύμφη ‘Ίδη που ήταν τροφός του Δία είτε η οροσειρά Ίδη ή Ιδαια Όρη τόσο της Μ. Ασίας όσο και της Κρήτης, τα οποία ονομάζονταν έτσι, επειδή είχαν αφιερωθεί στην Ιδαία Μητέρα (= η θεά Ρέα = η μάνα του Δία και των Ιδαίων δακτύλων). Ο Στράβων αναφέρει επίσης ότι τα όρη (οροσειρές) της Κρήτης είναι τα Λευκά όρη στη Δυτική και η Ίδη ή Ιδαία όρη στο κέντρο προς ανατολικά. Η Ίδη περιλαμβάνει το Ιδαίον όρος, που είναι και το πιο ψηλό (= ο Ψηλορείτης), τη Δίκτη και το λόφο Πύτνα, όπου η πόλη Ιεράπυτνα, πρβ:.
«Ίδη όρος υπάρχει στην Τρωάδα και στην Κρήτη. Δίκτη είναι τόπος στη Σκηψία και όρος στην Κρήτη. Λόφος της Ίδης είναι η Πύτνα, απ’ όπου και η Ιεραπυτνα η πόλη». (Στράβων, Γεωγραφικά Ι’, C 471, ΙΙΙ 20)
«Λένε πως ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι οι πρώτοι κάτοικοι στους πρόποδες της Ίδης. Πόδες λέγονται οι πρόποδες και κορυφές, οι μύτες των βουνών. Οι διάφορες κορυφές της Ίδης, που ήταν όλες αφιερωμένες στη μητέρα των θεών (τη Ρέα), λέγονταν Δάκτυλοι…….. …» (Στράβων, Γεωγραφικά Ι, C 473, ΙΙΙ, 22)
Δ) Ο Διόδωρος και ο Απολλώνιος αποκαλούν το άντρο του Διός πότε Δικταίον, πότε Ιδαίον και πότε Κρηταίον, επειδή το εν λογω σπήλαιο βρίσκεται στο όρος Δίκτη της οροσειράς Ίδη ή Ιδαία όρη της Κρήτης, αλλά και γιατί η Κρητη αρχικά λεγόταν Ιδαία, καθώς και γιατί στο άντρο αυτό έμενε η τροφός του Δία με το όνομα Ίδη. Απλώς τελευταία μερικοί, εξ αιτίας παρερμηνειών του αρχαιολόγου Γ. Σακελαράκη, κακώς, μετονόμασαν σε Ιδαίον Άντρο το σπήλαιο που μέχρι χθες λεγόταν «Σπηλιάρα τσι Βοσκοπούλας».
Λασίθι, 9-5-2012
