ἤτοι‧
ΤΡΙΣΑΓΙΟΝ καί ΤΟΥ ΒΗΜΑΤΟΣ
ΧΕΡΟΥΒΙΚΑ – ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΑ
κατ’ ἦχον
(ἐπί τῆ βάσει παλαιῶν καί νέων διδασκάλων)
Του Πρωτ. Ευαγγέλου Παχυγιαννάκη
Το βιβλίο αυτό γράφηκε για ένα σκοπό: να αποτίνει φόρον τιμής και ευχαριστίας στους διδασκάλους εκείνους που με δίδαξαν την εκκλησιαστική μας μουσική. Στους καιρούς μας, που το φιλότιμο γενικά και η ευχαριστία προς τους πάσης φύσεως διδασκάλους τείνει να γίνει είδος προς εξαφάνιση, θεώρησα χρέος να γράψω το βιβλίο αυτό, όχι για ν’ αποκτήσω επαίνους για τα γραφόμενα (άλλωστε το λέω καθαρά πως αυτά τα μουσικά μαθήματα που περιλαμβάνονται στο βιβλίο αυτό «ἔχουν συντεθεῖ ἐπί τῇ βάσει παλαιῶν καί νέων διδασκάλων», επομένως τίποτα το καινούργιο δεν προσθέτουν), αλλά για να πω ένα μεγάλο ευχαριστώ όχι μόνο στους πανεπιστημιακούς μου δασκάλους, αλλά και στους απλούς και ανώνυμους εκείνους αφανείς ιεροψάλτες, που πλούτισαν με το ζήλο τους και τη «μουσική» τους φτωχείαν τα αναλόγια του χωριού μου και στα πρόσωπά τους να ανάψω ένα κεράκι ευλαβείας σε όλους αυτούς τους ανώνυμους εργάτες των αναλογίων της Εκκλησίας μας. Άλλωστε, μην ξεχνάμε πως αυτούς τους πτωχούς και ασήμαντους ψάλτες, που στελέχωναν τα αναλόγια των Ενοριών μας ο κόσμος τους έλεγε «δασκάλους» και το Τυπικό της Εκκλησίας τους έχει κατατάξει στον κατώτερο Κλήρο (Ὑποδιακόνους, Ψάλτες, Αναγνώστες, Νεωκόρους). Ενώ ο Διάκονος, Πρεσβύτερος και Επίσκοπος, αποτελούν τον ανώτερο Κλήρο.
Γι’ αυτό δεν θέλησα να δημοσιεύσω λόγια επαινετικά από επαΐοντες της ψαλτικής τέχνης, αλλά ένα απλό σημείωμα ενός προσωπικού μου συνοδοιπόρου, συσπουδαστή, εγκρίτου ιεροψάλτη, θεολόγου και φιλολόγου, επίτιμου Λυκειάρχη, που εκφράζει με την επιστολή του αυτή, εξ αφορμής που βιβλίου μας, τα πρώτα βιώματα και βήματα που κάναμε μαζί στο μυρίπνοο περιβόλι της εκκλησιαστικής μουσικής μας πορείας. Γράφει, λοιπόν, ο αγαπημένος μου φίλος και αδελφός:
«Ταξίδι στον χρόνο…Στο παρελθόν…Γυρίζω 67 χρόνια πίσω…στο μακρινό 1956, μαθητής στην Εκκλησιαστική Σχολή Λαμίας. Ένα νέος συμμαθητής εντάσσεται στην Τετάρτη Τάξη της Σχολής, Κρητικός από το Βραχάσι Μεραμπέλλου. Λεπτοκαμωμένος, σεμνός, ντροπαλός…Ένα φτωχό παιδί, όπως οι περισσότεροι συμμαθητές μας…φυσικά και εγώ…
Δεν θυμάμαι αν άργησε να προσαρμοσθεί στις νέες συνθήκες ο Βαγγέλης Παχυγιαννάκης, όμως είχαμε ένα κοινό σημείο επαφής: Την αγάπη μας για την Εκκλησιαστική μουσική και το αναλόγιο. Ήδη από την Πέμπτη Δημοτικού ανέβηκα σ’ αυτό, όπως μου είπε κι εκείνος…
Στη Σχολή έγινε η πρώτη γνωριμία με τη Βυζαντινή μουσική. Καθηγητής μας ο συγχωρεμένος Ιωάννης Νούλας. Απ’ αυτόν έμαθα την…Αλφαβήτα της! Ο Ευάγγελος ήταν πιο προχωρημένος. Είχε περισσότερα ακούσματα από σπουδαίους δασκάλους, όπως τον Βουτσινά και τον Λινάρδο. Κοντά του έμαθα πολλά. Μουσική γραφή, παρασημαντική και ανάγνωση – παραλλαγή.
Θυμάμαι πως καθόμασταν με τις ώρες – σε ελεύθερο χρόνο, τα Σαββατοκύριακα και μελετούσαμε. Τί άλλο; Βυζαντινή μουσική. Παραλλαγή- Μέλος, Μέλος-Παραλλαγή. Οι φωνές μας έφταναν μέχρι το Λογιστήριο της Σχολής. Ο Λογιστής Βασίλειος Ράπτης κι ο Επιστάτης Δημήτριος Μαντές έβγαιναν από το Γραφείο και μας άκουαν. Μάλιστα ο Μαντές ερχόταν συχνά στην παρέα μας και μας συνόδευε. Τελικά αγάπησε τη Βυζαντινή μουσική και αυτός, τη σπούδασε, έγινε Μουσικός και πρωτοψάλτης του Μητροπολιτικού Ναού της Ευαγγελίστριας, αντικαθιστώντας τον περίφημο Διδάσκαλο Κώστα Κιτρίδη.
Τότε άρχισε δειλά-δειλά να παρουσιάζει ο Ευάγγελος τις πρώτες του συνθέσεις σε Λειτουργικά, Ἀξιόν εστιν, δοξαστικά κ.ά. Έτσι με τον Ευάγγελο δεν ήμασταν απλά συμμαθητές, γίναμε αδελφικοί φίλοι. Δεθήκαμε σε μια φιλία που δεν κατάφεραν να σβήσουν 67 ολόκληρα χρόνια. Ούτε, βέβαια, οι αποστάσεις…Αυτός στην Κρήτη ιερέας του Θεού του υψίστου κι εγώ τώρα στο Μικρό Χωριό της Ευρυτανίας…συνταξιούχος.
Ευχαριστώ τον Θεό για την ευλογία Του να φέρει στη Σχολή μας τον Ευάγγελο. Ουρανόσταλτο φίλο, αδελφό στην ουσία και διδάσκαλό μου στην Εκκλησιαστική μουσική, ο οποίος αργότερα στη Θεσσαλονίκη τελειοποίησε τις μουσικές του γνώσεις σε περιώνυμους διδασκάλους, στη μνήμη των οποίων και αφιερώνει αξιοχρέως το μουσικό βιβλίο του αυτό, που έχει τίτλο: «Ἐκ τοῦ ἱεροῦ Βήματος καί τοῦ ἱεροῦ Ἀναλογίου». Το κρατώ στα χέρια μου και οι μνήμες έρχονται απανωτές και με βρίσκουν. Θυμάμαι απ’ αυτές το Πάσχα του 1960. «Εβδομήτες» πιά στο Μικρό Χωριό, Μεγάλη Εβδομάδα, Πάσχα, Διακαινήσιμος Εβδομάδα. Στο Αναλόγιο τρεις ιεροσπουδαστές: Ευάγγελος Παχυγιαννάκης, Γεώργιος Τσατσαράγκος, Νικόλαος Νταφύλλης, με Ιερέα τον μακαριστό παπά – Δημήτρη Καραπάνο τον μετέπειτα πενθερό μου.
Ευλογημένες, αλησμόνητες στιγμές που ευδόκησε ο Κύριος να ζήσουμε για ένα μοναδικό σταυροναστάσιμο15θήμερο, καταγεγραμμένες ανεξίτηλα στην καρδιά και τον νου. Δοξάζω τον Κύριο και γι’ αυτήν Του την ευλογία. «Εἴη τό ὄνομα Κυρίου εὐλογημένον»!
Ο γράφων δεν έχει τίποτα να προσθέσει πέρα από την ευχαριστία για την πλούσια συγκομιδή που αποκόμισε σε αγνή φιλία και άδολη αγάπη, από την αναστροφή του με τον Γιώργο, την αξιαγάπητη οικογένεια του και τους λοιπούς Ευρυτάνες συμμαθητές και μη, απλούς ανθρώπους, που μαζί τους μοιράστηκε Παπαδιαμάντιες λειτουργικές και γνήσιες ανθρώπινες στιγμές.
