«Οι εκρήξεις που συγκλόνισαν απ’ άκρου σ΄ άκρον την Κύπρο εκείνο το ευλογημένο πρωινό της πρώτης του Απρίλη του 1955 δεν ήταν, όπως νόμιζαν πολλοί, ένα κακόγουστο πρωταπριλιάτικο ψέμα.»
Για κάποιους ιστορικούς το 1821 ξεκινά με τα Ορλωφικά το 1770 και τελειώνει με την μικρασιατική καταστροφή. Για άλλους ολοκληρώνεται το 1959 με την ανεξαρτησία της Κύπρου από τους Άγγλους κατακτητές και για κάποιους η επανάσταση μένει ανολοκλήρωτη διότι δεν κατάφερε να εντάξει όλο τον Ελληνισμό στο κράτος-έθνος που δημιουργήθηκε. Η ένωση διαφορετικών περιοχών του Ελληνισμού με το «πρωτογενές» κράτος και η διαφορετική χρονολογία ένταξης τους σ΄αυτό εξηγεί μάλλον την διαφορετική οπτική και ερμηνεία που υπάρχει. Ωστόσο αν αφαιρέσουμε τις γενοκτονίες του Πόντου και γενικότερα του Μικρασιατικού Ελληνισμού ,η Βόρειος Ήπειρος και η Κύπρος είναι σήμερα τα δύο ζωντανά κομμάτια του Ελληνισμού που έμειναν έξω από το Ελληνικό κράτος παρά τους αγώνες που έδωσαν γι΄αυτό το σκοπό.
Με την κήρυξη της επανάστασης το 1821 είναι εκπληκτική η συμμετοχή όλων των περιοχών του Ελληνισμού σ΄αυτήν. Ακόμη και από περιοχές που δεν υπάρχουν επιτυχίες, λόγω ιδιαίτερων συνθηκών, οι αγωνιστές πηγαίνουν σε άλλες περιοχές που ο συσχετισμός του αγώνα είναι πιο θετικός. Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι Κρητικοί αγωνιστές που όταν δεν είναι επιτυχής η εξέλιξη των κρητικών επαναστάσεων μεταβαίνουν για να πολεμήσουν και να βοηθήσουν άλλες περιοχές (Πελοπόννησο, Μεσολόγγι, Αθήνα και αλλού). Ανάλογα είναι αθρόα η προσέλευση Κυπρίων εθελοντών στην Κρήτη, σε όλη τη διάρκεια του 19ου αιώνα κυρίως για βοήθεια στις κρητικές επαναστάσεις και εξεγέρσεις. Είναι αποκαλυπτικές οι βεβαιώσεις που δίνει ο Μακρυγιάννης στους αγωνιστές για να πάρουν κάποια σύνταξη, όπου στα περισσότερα ονόματα αναγράφεται και ο τόπος καταγωγής τους. (Κείμενα Μακρυγιάννη, Ρέα Γαλανάκη Ολκός 1974 ). Συγκλονιστικές είναι και οι έγγραφες μαρτυρίες κορυφαίων ηγετών και οπλαρχηγών της επανάστασης όπως των Κολοκοτρώνη, Νικηταρά, Μακρυγιάννη, Κανάρη, Νοταρά, Γιατράκου και πλήθος άλλων, μέσα από τις οποίες υμνούνται οι Έλληνες Κύπριοι που ήρθαν το 1821 και πολέμησαν παντού στην επαναστατημένη Ελλάδα, σημειώνει ο καθηγητής Αυγουστίνος Αυγουστή.
Ο νεώτερος αγώνας για ανεξαρτησία και ένωση με την Ελλάδα στην Κύπρο ξεκινά το 1955. Η Ε.Ο.Κ.Α. { Εθνική Οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών }, συγκροτήθηκε το Νοέμβριο του 1954 από τον Κύπριο στην καταγωγή Συνταγματάρχη Γεώργιο Γρίβα «Διγενή», ο οποίος έφθασε κρυφά στο νησί. Πολιτικός αρχηγός της υπήρξε ο Πρώτος Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, Αρχιεπίσκοπος Μακάριος ο Γ’. Την 1η Απριλίου 1955 μισή ώρα μετά τα μεσάνυχτα, όλες οι πόλεις της Κύπρου ξύπνησαν από τις δυνατές εκρήξεις. Μέλη της Οργάνωσης επιτέθηκαν ταυτόχρονα σε διάφορα σημεία όπου βρίσκονταν Βρετανοί και χώροι βρετανικών συμφερόντων. Η δράση της Ε.Ο.Κ.Α. διήρκεσε από το 1955 έως το 1959.
Σύσσωμος ο κυπριακός ελληνισμός έγραψε σελίδες απίστευτου ηρωισμού και αυτοθυσίας, με πρωτοπόρο στον άνισο αυτό αγώνα τη μαθητιώσα νεολαία, που ανάγκασε και τους ίδιους ακόμη Βρετανούς στρατάρχες να ομολογήσουν ότι, «η Ε.Ο.Κ.Α. στρατηγικά υπήρξε αήττητη», σημειώνει η Τέρψα Αγαθοκλέους-Παπακώστα στην ιστοσελίδα HellasJournal. Ο Φιντέλ Κάστρο ηγέτης της Κούβας είχε δηλώσει ότι είχε μελετήσει και είχε διδαχθεί από τον αγώνα της ΕΟΚΑ γιατί ήταν εντυπωσιακό το πως τόσοι λίγοι αγωνιστές τα έβαλαν με μια ιμπεριαλιστική δύναμη.
Κατά τη διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα, οι Βρετανοί οδήγησαν στις αγχόνες των Κεντρικών Φυλακών Λευκωσίας, ακόμη και ανήλικους μαθητές, όπως τον Ευαγόρα Παλληκαρίδη. « Γνωρίζω ότι θα με κρεμάσετε. Ό,τι έκαμα, το έκαμα ως Ελλην Κύπριος, όστις ζητεί την Ελευθερίαν του. Τίποτα άλλο.»…είπε στην απολογία του. Καλούν την μητέρα του να τον αντικρίσει για τελευταία φορά και αυτός την παρηγορεί: « Μη θρηνείς μάνα, πεθαίνω για την Ελλάδα»…. ¨Θα πάρω μιαν ανηφοριά θα πάρω μονοπάτια, να βρω τα σκαλοπάτια που παν στη Λευτεριά¨…γράφει σ΄ένα από τα ποιήματά του.
Όλοι στάθηκαν μπροστά στην αγχόνη ψέλνοντας τον Εθνικό Ύμνο και φωνάζοντας, «Ζήτω η Ελλάδα». Γρηγόρης Αυξεντίου, «Χαλάλιν της Πατρίδος μου ο γιος μου, η ζωή μου, τζι αφού (δ)εν επαραδόθηκεν, τζι έμεινεν τζι εσκοτώθηκεν, ας έχει την ευκήν μου» τραγουδά στο μοιρολόι της η μάνα του. «…Κοιμήσου, παιδάκι μου… κοιμήσου. Πήρα εγώ τη θέση σου…» έλεγαν οι Μανιάτισσες όταν αντίκρυζαν τα παιδιά τους σκοτωμένα στη μάχη του Διρού, κι έπαιρναν το όπλο τους και συνέχιζαν τη μάχη!Παλληκαρίδης, Καραολής, Δημητρίου, Πατάτσος, Μάτσης και πολλοί άλλοι αγωνιστές, βρίσκονται σήμερα θαμμένοι στα «Φυλακισμένα Μνήματα», θυμίζοντας στους επισκέπτες ότι, η Ελευθερία αποκτάται ΜΟΝΟ με αίμα και θυσίες.
9 Μαΐου, 1956. Χιλιάδες Αθηναίοι συγκεντρώθηκαν στο συλλαλητήριο στην πλατεία Ομονοίας. Διαδήλωναν υπέρ της ένωσης της Κύπρου με την Ελλάδα και υπέρ των ηρώων της ΕΟΚΑ, Μιχάλη Καραολή και Ανδρέα Δημητρίου που θα εκτελούνταν την επόμενη ημέρα, στις 10 Μαΐου 1956, από τη βρετανική κυβέρνηση. Ανάμεσα στα πλακάτ που κρατούσαν οι διαδηλωτές, ξεχώριζαν τα αντιβρετανικά συνθήματα: “Γκάνκστερ Χάρτινγκ, θα πεθάνεις”, “Κύπρος- ‘Ενωσις”, “Ο ΟΗΕ είναι το τελευταίο ειρηνικό μας όπλο”, “Όλοι οι Έλληνες είμεθα ΕΟΚΑ”….Ο απολογισμός του συλλαλητηρίου 3 νεκροί και 167 τραυματίες. Σ αυτή τη θυσία είχε και ο τόπος μας «μερτικό». Ο ένας από τους νεκρούς ήταν ο Βαγγέλης Γεροντής πωλητής βιβλίων από τον Κρούστα Μεραμπέλλου που το όνομά του γράφτηκε δικαίως στο μνημείο πεσόντων του χωριού και τιμήθηκε σε εκδήλωση πριν μερικά χρόνια και από εκπροσώπους του δήμου Αγ.Δομετίου, με τον οποίο είναι αδελφοποιημένος ο δήμος Αγ. Νικολάου.
Από τον Οκτώβριο του 1827 Ο Ιωάννης Καποδίστριας ( γόνος εκ μητρός της Κυπρίας Αδαμαντίας Γονέμη από τη Λεμεσό) εβρισκόμενος στο Παρίσι, ερωτηθείς από τον εκπρόσωπο του Αγγλικού Υπουργείου Εξωτερικών Wilmot-Horton, ποια είναι τα γεωγραφικά όρια του μελλοντικού κράτους που αξιώνει η Ελληνική πλευρά, ο Καποδίστριας απάντησε: «Τα όρια ταύτα από του 1821 καθορίζονται υπό του αίματος του εκχυθέντος εις τα σφαγεία των Κυδωνιών, της Κύπρου, της Χίου, της Κρήτης, των Ψαρών και του Μεσολογγίου…».
Από εδώ κι ύστερα ξεκινά μια άλλη μεγάλη διαδρομή γεμάτη με κακοτοπιές, απότομες ανηφόρες, αβάστακτο πόνο, ποταμούς δακρύων και πολύ αίμα που δεν έφεραν δυστυχώς ποτέ το ποθούμενο που δεν ήταν άλλο από την ενσωμάτωση της Κύπρου στον Εθνικό Κορμό… Κάτι που ιστορικά δικαιούται η Κύπρος, αδικήθηκε όμως από τις ελλαδικές εμφύλιες συγκρούσεις και παλινωδίες, τις πολιτικές ισορροπίες, τη γεωγραφία και κυρίως τα συμφέροντα των ισχυρών της γης.. σημειώνει ο Δρ. Αυγουστίνος (Ντίνος) Αυγουστή Αναπλ. Καθηγητής Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας από το Μονάγρι Λεμεσού στην ιστοσελίδα HellasJournal.
Αυτά τα συμφέροντα είναι που συντηρούν και αποθρασύνουν την επεκτατική συμπεριφορά της σημερινής Τουρκίας του νεοοθωμανισμού. Κι εμείς κατευνασμό, να μη αγριέψει το θεριό. Ούτε σκέψη για αποτροπή και υπεράσπιση του δίκιου και της ελευθερίας της πατρίδας. Μόνο ψάχνουνε κάποιοι να βρούν και να ανακαλύψουν τα αρνητικά στοιχεία των αγώνων, λες και ανακαλύπτουν τον τροχό. Κι όποιος μιλήσει για πατρίδα και έθνος είναι εθνικιστής, προσοχή στον εθνικισμό! Επιτρέπεται μόνο να υπερασπίζεσαι τον Τούρκικο εθνικισμό και τις προκλητικές απαιτήσεις της γείτονος! Δεν έχουμε συνειδητοποιήσει ότι αν χαθεί η Κύπρος θα χαθεί και το Αιγαίο και η Θράκη.
«Όσο αγαπώ την πατρίδα μου, γράφει ο Μακρυγιάννης, δεν αγαπώ τίποτας! Να ‘ρθει ένας να μου πει ότι θα πάγει ομπρός η πατρίδα, στέργομαι να μου βγάλει και τα δυο μάτια· ότι, αν είμαι στραβός και η πατρίδα μου είναι καλά, με θρέφει. Αν είναι η πατρίδα μου αχαμνά, δέκα μάτια να ‘χω, στραβός θε να είμαι, ότι σ’ αυτείνη θα ζήσω». Εδώ η σκέψη του Μακρυγιάννη ανταμώνεται με του Θουκυδίδη: (μιλεί ο Περικλής) «εγώ πιστεύω πως όταν η πόλη προκόβει σαν σύνολο, ωφελεί τα άτομα περισσότερο παρά όταν τα άτομα σ’ αυτήν ευτυχούν, η ίδια όμως σαν σύνολο καταστρέφεται· γιατί όταν ένας πολίτης ευτυχεί ως άτομο, όταν καταστραφεί η πατρίδα του, χάνεται κι αυτός το ίδιο μαζί της, ενώ, αν κακοτυχεί μέσα σε μια πόλη που ευτυχεί, σώζεται και ο ίδιος ευκολότερα»…σημειώνει ο Δάσκαλος Ι.Θ.Κακριδής στο βιβλίο Νέα Ελληνική Λογοτεχνία της β΄Λυκείου.
«Όταν πια είδαμε κι αποείδαμε, με τα τηλεγραφήματα και τες πρεσβείες, κλείσαμε τη μικρή μας ζωή σ’ ένα φάκελλο μικρό που να χωράει στη φούχτα μιας μαθητριούλας, στον προβολέα ενός ποδηλάτου, στη ράχη ενός βιβλίου και γράψαμε με κόκκινο μελάνι τη διεύθυνση: Αξιότιμον Ελληνικόν Κυπριακόν λαόν, Οδόν Ελευθερίας η θανάτου. Χωριά και πόλεις, Κύπρον. Το στείλαμε χωρίς το γραμματόσημο με την βασίλισσα…». Έτσι περιγράφει την εμπειρία του ελληνισμού της Κύπρου και την πορεία προς τον ένοπλο αγώνα ο ποιητής Γιάννης Παπαδόπουλος, σημειώνει ο καθηγητής Αυγουστίνος Αυγουστή.
Κάποιοι δεν έχουν καταλάβει ή δεν θέλουν να καταλάβουν ότι το «Ελευθερία ή Θάνατος» διαχρονικά δεν ήταν πανό σε κάποια διαδήλωση, ούτε κάποιο ¨δικαίωμα¨ κάποιας μειοψηφίας. Είναι όρος ύπαρξης του Ελληνισμού. Η Ελευθερία, μας διδάσκει ο εθνικός μας ποιητής, προκύπτει «από τα κόκκαλα βγαλμένη των Ελλήνων τα ιερά». Η Κύπρος δεν «κείται μακράν»…όπως βολεύονται να πιστεύουν κάποιοι.
Γιώργης Λαγκαδινός
