Το σπίτι του Ναπολέοντα - La maison de Napoléon
το σπίτι, πριν και μετά την αναστύλωση

Αν θέλετε να μάθετε ποιος ήταν ο ξένος σας, μάθετε πως είμαι ο Ναπολέων Βοναπάρτης

Στη νοτιότερη πόλη της Ευρώπης, στην Ιεράπετρα, υπάρχει ένα πέτρινο σπίτι, χαρακτηριστικό της κρητικής παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, που είναι γνωστό ως ‘το σπίτι του Ναπολέοντα’.


Σύμφωνα με την τοπική παράδοση, στο σπίτι αυτό φιλοξενήθηκε για μια νύχτα ο Ναπολέων Βοναπάρτης και μέχρι σήμερα οι κάτοικοι της Ιεράπετρας διηγούνται με υπερηφάνεια το γεγονός, τονίζοντας την κρητική φιλοξενία.

Λέγεται πως, ενώ ο γαλλικός στόλος κατευθυνόταν προς την Αλεξάνδρεια περίπου τον Ιούνιο του 1798, εξαιτίας πυκνής ομίχλης παρέκλινε της πορείας του και πλησίασε στη νότια Κρήτη. Μια βάρκα με ναύτες βγήκε στο λιμανάκι της Ιεράπετρας προς αναζήτηση πόσιμου νερού και μαζί τους ένας αξιωματικός ο οποίος ήθελε να περιηγηθεί και να γνωρίσει τον τόπο. Ο προεστός Ανδρέας Περουλιός ανέλαβε να υποδείξει το πλησιέστερο πηγάδι και να ξεναγήσει τον αξιωματικό στην περιοχή. Μετά την περιήγηση ο Περουλιός κάλεσε το ξένο στο σπίτι του, ‘να πιούνε μια ρακή’ κατά την κρητική συνήθεια και όπως επιβάλλει η ελληνική φιλοξενία. Ο Ναπολέων δέχτηκε την πρόσκληση και πήγαν μαζί στο σπίτι, εκεί ήπιαν ρακή και έφαγαν τα κρητικά μεζεδάκια που ετοίμασε η νοικοκυρά του σπιτιού. Παρόλο που ο Περουλιός δεν γνώριζε τη γαλλική γλώσσα και η επικοινωνία μεταξύ τους θα γινόταν με νοήματα, φαίνεται πως η παρέα ήταν καλή, γιατί είχε βραδιάσει και ο ναύτης που περίμενε στη βάρκα βγήκε να πάρει εντολές από τον αξιωματικό του. Ο οικοδεσπότης τότε πρότεινε με νοήματα στο φιλοξενούμενό του να κοιμηθεί εκεί, εκείνος δέχτηκε και διέταξε τον ναύτη να γυρίσει να τον πάρει πριν το ξημέρωμα. Το πρωί ο φιλοξενούμενος έλειπε, όπως και η βάρκα από το λιμάνι. Κάτω από το προσκέφαλο όπου είχε κοιμηθεί ο ξένος, βρήκαν ένα σημείωμα και ο Περουλιός το πήγε σε κάποιο γαλλομαθή να του το μεταφράσει. « Αν θέλετε να μάθετε ποιος ήταν ο ξένος σας, μάθετε πως είμαι ο Ναπολέων Βοναπάρτης » έγραφε το σημείωμα. Το γεγονός μαθεύτηκε γρήγορα, έκανε μεγάλη εντύπωση στους κατοίκους της τότε μικρής κοινωνίας της Ιεράπετρας, και όπως συμβαίνει με την προφορική παράδοση, από στόμα σε στόμα, διανθίστηκε με επιπλέον λεπτομέρειες.

Ωστόσο την προφορική παράδοση επιβεβαιώνουν και ιστορικές πηγές. Ο Κ. Ράδος, 1862-1931 ναυτικός ιστορικός και καθηγητής στη Ναυτική Σχολή Δοκίμων στο Εθνικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, στο βιβλίο του ‘Napoleon et la Grece’ όπως και ο Γάλλος ιστορικός M.A. Schuermant το 1908 στο βιβλίο του ‘Itineraire general de Napoleon’ αναφέρουν την παρέκκλιση της πορείας του γαλλικού στόλου και ότι ο αρχιστράτηγος αποβιβάστηκε για λίγο σε μια μικρή πόλη που λέγεται Ιεράπυτνα ή Γεράπετρο. Το αναφέρει επίσης το 1888 ο Γρηγόριος Παπαδοπετράκης, Επίσκοπος Ιεροσητείας, στο βιβλίο του ‘Ιστορία των Σφακίων’, περιγράφοντας ένα εξίσου σημαντικό περιστατικό για το πέρασμα του Ναπολέοντα από την Κρήτη. Συγκεκριμένα, γράφει ότι ο γαλλικός στόλος ‘τυχαίως’ προσέγγισε στο Λουτρό Σφακίων. Εκεί ο Ναπολέων άκουσε από τους Σφακιανούς τα δεινά που υπέφεραν από τους Τούρκους, θαύμασε την παλληκαριά τους και τους ζήτησε να τον ακολουθήσουν, όσοι ήθελαν, ως σωματοφύλακες. Παρουσιάστηκαν 80 παλληκάρια με επικεφαλής τον Ιωάννη Δασκαλάκη και έφυγαν μαζί του για την Αίγυπτο, περνώντας από την Ιεράπετρα. Ένας εξ αυτών που τον ακολούθησαν, ο καπετάν Σήφης Σκορδαλός, στο τέλος εγκαταστάθηκε στη Μασσαλία όπου πέθανε το 1862.

Τέλος, με το θέμα της διανυκτέρευσης του Ναπολέοντα στην Ιεράπετρα έχουν ασχοληθεί κατά διαστήματα αρκετοί σημαντικοί ιστορικοί, φιλόλογοι και στρατιωτικοί, Έλληνες και Γάλλοι και υπάρχουν δημοσιεύματα στον Τύπο.

Η επιβεβαίωση της διανυκτέρευσης του Ναπολέοντα στην Ιεράπετρα θα ήταν το ιδιόχειρο σημείωμα με την αποκάλυψη της ταυτότητάς του. Ποια ήταν όμως η τύχη του σημειώματος; Κληροδοτήθηκε μαζί με το σπίτι στην κόρη του Ανδρέα Περουλιού, την Ευγενία η οποία παντρεύτηκε τον Ανδρέα Φαφουτάκη και απέκτησε μαζί του επτά παιδιά. Σύμφωνα με την από 25-1-2002 επιστολή του Ιωάννη Χ. Παπαδάκη, απόγονο του Περουλιού, προς τον καθ. Χρ. Χαραλαμπάκη, ο Φαφουτάκης παρέδωσε το περίφημο σημείωμα σε εκπρόσωπο της Γαλλικής Κυβέρνησης στην Κρήτη η οποία χορήγησε υποτροφίες για τις σπουδές των τριών αγοριών του στη Γαλλία. Έτσι, οι γιοί του Φαφουτάκη Χαράλαμπος και Γρηγόρης σπούδασαν Ιατρική και ο Πέτρος Γεωπονική στο Παρίσι, αργότερα ο Γρηγόρης έγινε αστυΐατρος στη Λυών.

Το σπίτι όπου φιλοξενήθηκε ο Ναπολέων περνούσε ως κληρονομιά από τη μια γενιά στην άλλη ώσπου ο Δήμος Ιεράπετρας το αγόρασε από τον τελευταίο κληρονόμο Χ. Τζωρτζακάκη. Σήμερα ανήκει πλέον στο Ελληνικό Δημόσιο και έχει κηρυχτεί διατηρητέο μνημείο. Πρόσφατα με μελέτη και χρηματοδότηση του Δήμου Ιεράπετρας και επίβλεψη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Λασιθίου το κτίσμα συντηρήθηκε και ανακαινίστηκε. Προγραμματίζεται ο εξοπλισμός του και η ανάρτηση εποπτικού υλικού, σχετικό με την ιστορία του κτίσματος και τη ζωή του Ναπολέοντα, ώστε να είναι επισκέψιμο από το κοινό.

Βιβλιογραφία:

Γεώργιος Μαρκόπουλος, Γεράπετρος και Γεραπετρίτες, Μορφωτική Στέγη Ιεράπετρας, 2002.

Νίκος Παπαδάκης, Ιεράπετρα, η Νύφη του Λιβυκού, Οδηγός για την Ιστορία, Αρχαιολογία και τον Πολιτισμό της, Δήμος Ιεράπετρας, 2000.

Χρύσα Σοφιανού Αρχαιολόγος Προϊστάμενη στην Εφορεία Αρχαιοτήτων Λασιθίου
Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Λασιθίου είναι Ephorate des antiquités de Lasithi.

“Si vous voulez savoir qui était votre étranger, apprenez que je suis Napoléon Bonaparte”

Dans la ville la plus au Sud de l’Europe, Ierapetra, se trouve une maison en pierre, caractéristique de l’architecture traditionnelle crétoise, connue sous le nom de “Maison de Napoléon”.

Selon la tradition locale, cette maison a accueilli Napoléon Bonaparte pour une nuit et, jusqu’à aujourd’hui, les habitants de Ierapetra racontent fièrement l’événement, en mettant l’accent sur l’hospitalité crétoise.

On dit que tandis que la flotte française se dirigeait vers Alexandrie en juin de l’année 1798, elle dévia de son trajet en raison d’un épais brouillard, et s’approcha du sud de la Crète. Une barque équipée de marins accosta au port de Ierapetra à la recherche d’eau potable. Un officier, qui voulait faire le tour de la ville et découvrir ce lieu, accompagna les marins. Le notable Andreas Peroulios lui indiqua le puits le plus proche et guida l’officier dans la région. Après la visite, Peroulios invita l’étranger chez lui, “à boire un raki” selon la coutume crétoise et comme l’exige l’hospitalité grecque. Napoléon, l’officier, accepta l’invitation et ils rendirent ensemble dans la maison du notable. Là, ils burent du raki et mangèrent les collations crétoises préparées par la maîtresse de maison. Bien que Peroulios ne sache pas parler le français et que la communication entre eux se faisait avec des signes, il semblerait que la compagnie était bonne. La nuit tomba et le marin, qui attendait près de la barque, se rendit à la maison afin de recevoir des ordres de son officier. L’hôte suggéra alors à son invité de passer la nuit chez lui. Celui-ci accepta et ordonna au marin de revenir le chercher avant l’aube. Au petit matin, l’invité avait disparu, tout comme son bateau. Sous l’appui-tête où avait dormi l’étranger, il trouva un mot. Peroulios l’apporta à un homme qui connaissait la langue française pour qu’il le lui traduise. “Si vous voulez savoir qui était votre étranger, sachez que je suis Napoléon Bonaparte”, disait la note. Le fait fut rapidement appris, fit une grande impression aux habitants de la petite communauté de Ierapetra et, comme c’est souvent le cas, le bouche- à- oreille fonctionna et des détails supplémentaires agrémentèrent l’événement.

Cependant, la tradition orale est également confirmée par des sources historiques. K. Rados, 1862-1931, historien naval et professeur à la Naval School of Trials de l’Université nationale d’Athènes, dans son livre “Napoléon et la Grèce” ainsi que l’historien français M.A. Schuermant en 1908 dans son livre “Itinéraire général de Napoléon” mentionnent la déviation du trajet de la flotte française et le fait que le général Bonaparte accosta brièvement dans une petite ville appelée Ierapytna ou Gerapetro. Il est également mentionné en 1888 par Gregory Papadopetrakis, évêque de la Ierapetra et de Sitia, dans son livre “Histoire du pays de Sfakia”, décrivant un incident tout aussi important pour le passage de Napoléon en Crète. Plus précisément, il écrit que la flotte française s’est approchée “accidentellement” de Loutro Sfakion. Là-bas, Napoléon entendit par les habitants du pays de Sfakia leurs souffrances subies par les Turcs, admira leur bravoure et demanda si certains d’entre eux voulaient le suivre en tant que gardes du corps. 80 jeunes hommes ayant comme chef Ioannis Daskalakis se présentèrent et partirent avec lui pour l’Egypte, en passant par Ierapetra. L’un de ceux qui le suivirent, le capitaine Sifis Skordalos, s’installa finalement à Marseille où il mourut en 1862. Enfin, la question de Napoléon durant la nuit à Ierapetra a été traitée de temps à autre par des historiens importants, philologues, militaires grecs et français et dans des articles de presse.
La note manuscrite de Napoléon pendant la nuit à Ierapetra serait la preuve révélant son identité. Mais quel fut le sort de cette note? Elle fut léguée avec la maison à la fille d’Andreas Peroulios, Eugenia, qui épousa Andreas Fafoutakis dont elle eut sept enfants.

D’après la lettre du 25-1-2002 de Ioannis Ch. Papadakis, un descendant de Perouli, au Professeur Chr. Charalampakis, Fafoutakis avait remis la célèbre note à un représentant du gouvernement français en Crète qui a accordé des bourses pour les études de ses trois garçons en France. Ainsi, ses fils Fafoutakis Charalambos et Grigoris ont étudié la médecine et Petros, l’ École d’Agriculture à Paris. Plus tard, Grigoris est devenu policier à Lyon.

La maison où a été hébergé Napoléon passa de génération à génération jusqu’à ce que la municipalité de Ierapetra l’achète au dernier héritier Ch. Tzortzakakis. Aujourd’hui, elle appartient à l’État grec et elle a été déclarée monument protégé. Récemment, avec l’étude et le financement de la Municipalité de Ierapetra et la supervision de l’Éphorie des Antiquités de Lassithi, le bâtiment a été rénové. Il est prévu que l’on puisse y consulter des documents liés à l’histoire de l’édifice et à la vie de Napoléon et qu’il puisse être visité par le public.

Nous tenons à remercier Madame Chrysa SOFIANOU, archéologue,
Chef de l’Ephorate des antiquités de Lassithi, pour cet article.

Traduction en français : Madame Ioanna MOUSSIKOUDI

άρθρο από τον δικτυακό τόπο diaspora-grecque.com

Print Friendly, PDF & Email

Από giorgos