2015: Έτος Μανώλη Αναγνωστάκη
Με αφορμή τη συμπλήρωση δέκα ετών από το θάνατο του Μανώλη Αναγνωστάκη καθώς και ενενήντα ετών από τη γέννησή του,
ο Δήμος Θεσσαλονίκης όρισε το έτος 2015 ως έτος απόδοσης τιμής στη μνήμη και το έργο του μεγάλου ποιητή. Από τη Θεσσαλονίκη απλώθηκε σε όλη την Ελλάδα ένα κύμα εκδηλώσεων αναφοράς στον ποιητή, που η λιτότητα και η εκφραστική του δωρικότητα, φέρνει τους στίχους του στην καθημερινή μας ομιλία, ως αποφθέγματα.
Ο Μανώλης Αναγνωστάκης, καταγόμενος από τα Ρούστικα Ρεθύμνου, γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη στις 9 Μαρτίου του 1925. Σπούδασε Ιατρική και ειδικεύτηκε ως ακτινολόγος στη Βιέννη (1955-1956). Άσκησε το επάγγελμα του ακτινολόγου στη Θεσσαλονίκη και το 1978 μετεγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Πήρε μέρος στην Αντίσταση ως στέλεχος της ΕΠΟΝ στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Είχε έντονη πολιτική δράση στο φοιτητικό κίνημα, για την οποία φυλακίστηκε το 1948, ενώ το 1949 καταδικάστηκε σε θάνατο από έκτακτο στρατοδικείο. Βγήκε από τη φυλακή με την γενική αμνηστία το 1951. Έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 80 ετών στις 23 Ιουνίου του 2005 στην Αθήνα.
Ανήκει στην πρώτη μεταπολεμική γενιά των ποιητών, δηλαδή εκείνων που εμφανίστηκαν στον ποιητικό χώρο κατά τη δεκαετία του 1950 ή λίγο νωρίτερα. Η πιο ευδιάκριτη ομάδα ποιητών αυτής της γενιάς, είναι αυτή που γράφει ποίηση «κοινωνική» ή «πολιτική». Σ’ αυτήν ανήκουν ποιητές με αριστερές πεποιθήσεις, οι οποίοι υπέστησαν διώξεις για τις ιδέες τους, όπως οι Μανώλης Αναγνωστάκης, Τάσος Λειβαδίτης, Τίτος Πατρίκιος. Ο Μανώλης Αναγνωστάκης είναι μια από τις πιο χαρακτηριστικές μορφές αυτής της «πρώτης μεταπολεμικής γενιάς», που ωρίμασε πρόωρα στα χρόνια της ναζιστικής και φασιστικής κατοχής και σημαδεύτηκε τραυματικά από τις φρικαλεότητες και την ηθική αθλιότητα του εμφυλίου πολέμου.
«Είναι αδύνατο να καταλάβει κανείς την ελληνική ιστορία του 20ου αιώνα, από τον πόλεμο έως το τέλος της δικτατορίας, χωρίς την ποίηση του Μανόλη Αναγνωστάκη.
Είναι αδύνατο να καταλάβει κανείς την αντίσταση και τα βιώματα των ανθρώπων που έζησαν τη μεγάλη περιπέτεια, χωρίς τα ποιήματα του Μανόλη Αναγνωστάκη.
Είναι αδύνατο να καταλάβει κανείς την ελληνική Αριστερά και την πορεία της, αν δεν διαβάσει Μανόλη Αναγνωστάκη.
Είναι αδύνατο να καταλάβει κανείς πώς η μεγάλη αυτή περιπέτεια συνυφάνθηκε με μια αναπνοή πολιτισμού, χωρίς την παρουσία του Μανόλη Αναγνωστάκη.» γράφει ο καθηγητής ιστορίας του ΕΚΠΑ κ. Αντώνης Λιάκος.
Εντούτοις τα ποιήματα του Αναγνωστάκη δεν έχουν παλιώσει, μας δίνουν ένα αίσθημα σημερινό, ζωντανό. Εδώ κυρίως βρίσκεται το ενδιαφέρον της ποίησης του. Αν οι στίχοι της είναι, όπως πιστεύεται, πιστή έκφραση της εποχής της, πως γίνεται να υπερβαίνουν τόσο το στοιχείο της ιστορικότητάς τους και να είναι και σήμερα τόσο επίκαιροι; Συμβαίνει, γιατί, αν και βαθιά πολιτικοποιημένος ο ίδιος, δεν έγραψε ποτέ πολιτική ποίηση με την έννοια της στράτευσης. Τα θέματά του, ο έρωτας στο απόλυτο του συναισθήματος, η αθωότητα της παιδικής ηλικίας, η τυραννία της μνήμης και της φθοράς του σώματος, η μοναξιά και η επιθυμία ακύρωσής της, η δοκιμασία της ύπαρξης στο καμίνι των ιστορικών γεγονότων βρήκαν τη δικαίωσή τους, αφού τα «άπλωσε» στη μεγάλη φόρμα της αφηγηματικότητας και του απλού κατανοητού λόγου, χωρίς μεγαλοστομίες και περίτεχνες διακοσμήσεις.
«Εκείνο που έφερε στην ποίηση ο Αναγνωστάκης είναι η χαμηλόφωνη κουβέντα με τον εξομολογητικό χαρακτήρα. Όχι πια λυρικές κορδέλες και τραγούδια, αλλά κάτι από την αμεσότητα της προφορικής ομιλίας, ένας λόγος γυμνός, μια κουβέντα ανθρώπινη. Όχι πια πετάγματα της φαντασίας και χείμαρρος εικόνων, αλλά μια έκφραση της εμπειρίας που μας καίει, του καημού που μας τρώει. Μια μετατόπιση από το συμβολισμό στο ρεαλισμό, από τη λυρική στη δραματική διάθεση, από τη φαντασία στην εμπειρία.» επισημαίνει ο ποιητής Ν. Χριστιανόπουλος.
Η Πολιτιστική και Λαογραφική Εταιρεία Απάνω Μεραμπέλλου τιμά τον ποιητή που δίδαξε ήθος καθ’ όλη τη ζωή του, σε μια μέθεξη ποίησης και μουσικής στον πολύ όμορφα διαμορφωμένο χώρο στο πίσω μέρος της αυλής του Παλαιού Γυμνασίου Νεάπολης, Παρασκευή 31 Ιουλίου 2015, κάτω από το μαγευτικό φως του φεγγαριού.
ΜΑΡΙΑ ΚΩΣΤΑΚΗ
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
